August III Sas

Z Wikipedii

August III Sas Z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, kijowski, wołyński, podolski, podlaski, inflancki, smoleński, siewierski, czernihowski, a także dziedziczny książę saski i książę-elektor 1696-1763
Król Polski
Władca od 1733 do 1763 poprzednik Stanisław Leszczyński następca Stanisław August Poniatowski
urodzony 17 października 1696 w Dreźnie zmarły 5 października 1763 w Dreźnie wybrany królem 5 października 1733 koronowany 17 stycznia 1734 w Krakowie pochowany w kościele dworskim w Dreźnie
Ojciec August II Mocny Matka Krystyna Eberhardyna

August III zwany Grubym, Gnuśnym niem. Friedrich August II (ur. 17 października 1696 w Dreźnie, zm. 5 października 1763 w Dreźnie), syn Augusta II z saskiej dynastii Wettynów i Krystyny Eberhardyny Bayreuckiej - król Polski i wielki książę litewski w latach 1733-1763.

Augustus III, Dei Gratia rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae, Russie, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Kijoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Livoniae, Smolensciae, Severiae, Czerniechoviae, nec non haereditarius dux Saxoniae princeps et elector etc.

August III, z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, kijowski, wołyński, podolski, podlaski, inflancki, smoleński, siewierski, czernihowski, a także dziedziczny książę saski i książę-elektor

Spis treści 1 Życie i działalność 1.1 Młodość 1.2 Elekcja 1.3 Polityka zagraniczna 1.4 Sprawy wewnętrzne 1.5 Rzeczpospolita 1.6 Ciekawostki 2 Genealogia 3 Zobacz też 4 Literatura

[edytuj] Życie i działalność

[edytuj] Młodość

W 1711 r. pod opieką wojewody inflanckiego Józefa Kosa wyruszył w podróż po Europie, podczas której Kos udaremnił porwanie królewicza przez agentów brytyjskich w czasie karnawału w Wenecji. W 1712 r., uwalniając się spod wpływu swojej luterańskiej babki Anny Zofii, potajemnie przeszedł w Bolonii na katolicyzm. W 1714 r. nieudaną próbę porwania królewicza z Kolonii przeprowadzili agenci szwedzcy. W 1719 r. ożenił się z księżniczką austriacką Marią Józefą. Właśnie za jego panowania powstało słynne powiedzenie Za króla Sasa jedz pij i popuszczaj pasa!

[edytuj] Elekcja

Po śmierci Augusta II Mocnego w 1733 r. zawarł traktat z Austrią (w którym w zamian za poparcie swojej kandydatury uznał sankcję pragmatyczną Karola VI Habsburga) i z carycą Anną Iwanowną (zobowiązał się przestrzegać zasad ustrojowych Rzeczypospolitej i zgodził się, by faworyt rosyjski Ernest Jan Biron objął w lenno Kurlandię).

Sejm konwokacyjny 22 maja 1733 przyjął uchwałę o wykluczeniu cudzoziemców do korony polskiej. 11 sierpnia nastąpiła zbrojna interwencja Rosji, która wspierana przez dyplomację Austrii i Saksonii, wprowadziła do Polski 32 000 żołnierzy. Na sejmie elekcyjnym na Woli 12 września 13 000 szlachty obwołało ponownie królem Stanisława Leszczyńskiego, który przyjechał na elekcję z Francji, mocno wspierany pieniędzmi przez swego zięcia, króla Francji Ludwika XV Burbona. 29 września na Pragę dotarły wojska rosyjskie. 5 października 1733 we wsi Kamion na Pradze 3000 stronników saskich pod osłoną rosyjskiego korpusu generała Piotra Lacy'ego ogłosiło królem Augusta III. 17 stycznia 1734 w katedrze na Wawelu August III został koronowany na króla Polski przez biskupa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego. Ten wybór stał się powodem wojny o sukcesję polską. W maju 1734 nastąpiła interwencja sił francuskich, które pod wodzą hrabiego de Plélo bezskutecznie próbowały przyjść z pomocą oblężonemu w Gdańsku przez Rosjan i Sasów Stanisławowi Leszczyńskiemu. 7 lipca Gdańsk skapitulował po kilkumiesięcznym oblężeniu. 5 listopada stronnictwo Leszczyńskiego zawiązało antysaską konfederację dzikowską.

W 1736 odbył się jedyny niezerwany w czasie panowania Augusta III sejm tzw. pacyfikacyjny, na którym potwierdzono jego tytuł królewski.

[edytuj] Polityka zagraniczna

Okres trzydziestoletnich rządów Augusta III nie został zmącony formalnie żadną wojną zewnętrzną w Polsce, choć król wciągnął Saksonię w trzy wojny pomiędzy Prusami i Austrią o Śląsk, mający dla Polski żywotne znaczenie. W 1745 zawarł pokój drezdeński z Prusami a w 1746 traktat subsydiarny z Francją Ludwika XV, w 1746 wynajął 7000 wojska saskiego Anglii. W 1756 Saksonia została zaatakowana przez Prusy na początku wojny siedmioletniej, sam August III kapitulował w Pirnie. Dla Polski był to koniec okresu spokoju, przez kraj przechodziły teraz zmierzające na zachód armie rosyjskie, rekwirując a niekiedy grabiąc całe wsie i miasta. W dodatku Fryderyk II wszedł w posiadanie w Saksonii polskich stempli menniczych, co pozwoliło mu zalać Rzeczpospolitą bezwartościową monetą.

[edytuj] Sprawy wewnętrzne

Król nie troszczył się zbytnio o siłę militarną Rzeczypospolitej, więcej uwagi poświęcając własnemu wystawnemu życiu i powiększaniu bogactwa swego drezdeńskiego dworu. Był wielkim znawcą i mecenasem sztuki, zwłaszcza malarstwa, wzbogacając Galerię Drezdeńską o arcydzieła malarstwa klasy światowej. W 1733 Jan Sebastian Bach dedykował mu swoją wielką mszę h-moll, jedno z największych dzieł w historii muzyki światowej. W Rzeczypospolitej przebywał bardzo rzadko, odbywając tylko rady senatu i podpisując dokumenty we Wschowie, dokąd mu było najbliżej z elektoratu, do którego też szybko wracał. Nie nauczył się też nigdy języka polskiego, ani nawet łaciny, powszechnie w Polsce używanej. W swej polityce zagranicznej opierał się na Rosji. Bezpośrednio polityką, zarówno państwa jak i dworu, kierował główny doradca króla, "premier-minister" Saksonii i Polski, Henryk Brühl, który dla współczesnych stał się synonimem korupcji i złotych czasów saskich. Streszczały się one w powiedzeniu: Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa.

[edytuj] Rzeczpospolita

Rzeczpospolita okupiła swoją neutralność i nieangażowanie się w wojny znacznym osłabieniem swojej pozycji na arenie międzynarodowej. Z głównej aktorki polityki europejskiej XVII wieku przeistoczyła się faktycznie w jej bierną obserwatorkę.

Po części rekompensował jej to stały wzrost gospodarczy i odbudowa kraju w warunkach pokoju. Począwszy od lat 30. zauważalny był rozwój gospodarki Polski, m. in. dzięki zastosowaniu w ekonomiach królewskich zdobyczy saskiej kameralistyki, napłynęło również wielu artystów, architektów i rzemieślników saskich, którzy sprawili iż Rzeczpospolitą pokryły najmodniejsze budowle magnackie, wcale nieustępujące poziomem artystycznym od reszty Europy. Wystąpiło znaczne ożywieniu handlu zagranicznego z Saksonią i Turcją, zmalał zaś tranzyt towarowy przez Rzeczpospolitą z Rosji, która towary eksportowe do Europy kierowała przez własne porty na Bałtyku.

Za początek Oświecenia w Polsce przyjmuje się rok 1740. Począwszy od lat 40. zauważalny staje się rozwój szkół jezuickich, kolegia jezuickie wobec upadku Akademii Krakowskiej przejmują na swoje barki ciężar szkolnictwa wyższego. Wówczas to Stanisław Konarski inicjuje reformę wszystkich szkół pijarskich w duchu europejskiego Oświecenia. W 1747 bracia-biskupi Andrzej Stanisław i Józef Andrzej Załuscy otwierają pierwszą polską publiczną Bibliotekę Załuskich w Warszawie.

W okresie panowania Augusta III nastąpiła faktyczna fragmentacja Rzeczypospolitej. Podzieliła się ona na prawie suwerenne państewka magnackie z własną armią, formalnie tylko pozostające w granicach królestwa. Np. armia prywatna Czartoryskich, niewiele tylko ustępowała liczebnie armii królewskiej, a była przy tym lepiej wyekwipowana i wyszkolona. Wobec faktu, iż od 1736 żaden sejm nie doszedł do skutku, ciężar władzy ustawodawczej spoczął teraz na niższej strukturze prawodawczej - sejmikach. Uchwalały one tzw. lauda sejmikowe, w oparciu o które działała administracja w poszczególnych województwach.

Największe rody magnackie, często wspierane przez państwa ościenne, rozgrywały między sobą nieustanną grę o wpływy, czego efektem był faktyczny paraliż państwa, gdyż nie pozwolono by którakolwiek z fakcji uzyskała przewagę. Tak robili Radziwiłłowie, Braniccy, Ogińscy, Czartoryscy, Sapiehowie, Potoccy, Lubomirscy, Rzewuscy i wiele innych rodów w Koronie i na Litwie. Główne, przeciwstawne sobie obozy reprezentowało stronnictwo prorosyjskie Czartoryskich i Poniatowskich (tzw. obóz Familii), oraz stronnictwo propruskie Potockich. Pomiędzy nimi istniała jeszcze tzw. Kamaryla Mniszcha czyli obóz prosaski. Osobną partię stanowili też później stronnicy hetmana Branickiego. W 1763 Czartoryscy planowali przeprowadzić zamach stanu z pomocą Rosji i odsunąć Augusta, lecz wcześniej umarł sam król.

August III Wettin zmarł 5 października 1763 r. w Dreźnie, został pochowany w tamtejszym kościele pałacowym.

[edytuj] Ciekawostki

Zgodnie z niechętną Wettinowi "czarną legendą" spopularyzowaną szczególnie przez Władysława Konopczyńskiego August III miał z upodobaniem strzelać do psów i kotów ze swojego okna Pałacu Saskiego w Warszawie i całymi dniami wycinać figurki żołnierzy z papieru. Dzięki badaniom prof. Jacka Staszewskiego, należy opinie te jednak zarzucić. August III był jednym z najbardziej pracowitych polskich władców, czego dowodem może być ogromna ilość dokumentów, pism i listów przezeń wydanych.

To do niego zwrócił się Johann Sebastian Bach z prośbą o nadanie tytułu nadwornego kompozytora. Przesłał Kyrie i Gloria Mszy h-moll.

[edytuj] Genealogia

Jan Jerzy III Wettyn ur. 30 VI 1647 zm. 12 IX 1691

Anna Zofia Oldenburg ur. 1 IX 1647 zm. 1 VII 1717

Krystian Ernest Hohenzollern ur. 1645 zm. 10 V 1712

Zofia Luiza Württemberg ur. 19 II 1642 zm. 13 X 1702

August II Mocny ur. 12 V 1670 zm. 1 II 1733

Krystyna Eberhardyna Hohenzollern ur. 29 XII 1671 zm. 5 IX 1727

		Maria Józefa Habsburżanka ur. 8 XII 1699 zm. 17 XI 1757 OO   20 VIII 1719		August III Sas ur. 17 X 1696 zm. 5 X 1763
Fryderyk August Wettyn  ur. 18 XI 1720  zm. 22 I 1721		Józef August Wettyn  ur. 24 X 1721  zm. 14 III 1728		Fryderyk Krystian Wettyn  ur. 5 IX 1722  zm. 17 XII 1763		Maria Amalia Wettyn  ur. 24 XI 1724  zm. 27 IX 1760		Maria Małgorzata Wettyn  ur. 13 IX 1727  zm. 1 II 1734
Maria Anna Wettyn  ur. 29 XII 1728  zm. 17 II 1797		Franciszek Ksawery Wettyn  ur. 25 XII 1730  zm. 24 VI 1806		Maria Józefa Wettyn  ur. 4 XI 1731  zm. 13 III 1767		Karol Krystian Wettyn  ur. 13 VII 1733  zm. 16 VI 1796		Krystyna Wettyn  ur. 12 II 1735  zm. 19 XI 1782
Elżbieta Wettyn  ur. 9 II 1736  zm. 24 XII 1818		Albert Wettyn  ur. 11 VII 1738  zm. 10 II 1822		Klemens Wacław Wettyn  ur. 28 IX 1739  zm. 27 VII 1812		Maria Kunegunda Wettyn  ur. 10 XI 1740  zm. 8 IV 1826

[edytuj] Zobacz też

• historia Polski
• Polska w czasach saskich
• Polska w XVIII wieku
• Henryk Brühl

[edytuj] Literatura

• Karl Czok, Am Hofe August des Starken, Edition Leipzig, Leipzig 1989
• Karl Czok, August der Starke und Kursachsen, Koehler u. Amelang, Leipzig 1987.
• Piotr Napierała, "Die polnisch-sächsische Union (1697-1763) - Polens letzte Hoffnung - Sachsens Traum von der Macht" [w:] Polen un Deutschland. Zusammenleben und -wirken, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2006.
• Jacek Staszewski, August II Mocny, Wrocław Warszawa Kraków (Ossolineum) 1998. ISBN 83-04-04387-4
• Jacek Staszewski, August III Sas, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk Łódź (Ossolineum) 1989.
• Jacek Staszewski, Polacy w osiemnastowiecznym Dreźnie
• Jacek Staszewski, August III. Kurfürst von Sachsen und König von Polen. Eine Biographie, Berlin 1996
• Jacek Staszewski, O miejsce w Europie. Stosunki Polski i Saksonii z Francją na przełomie XVII i XVIII wieku, Warszawa 1973.