Ajnowie
Z Wikipedii
Ajnowie (Ajnosi[1]) (ajnuskie Ainu – „ludzie”) – lud paleoazjatycki przybyły do południowej części Sachalinu oraz na Wyspy Japońskie i Kurylskie przeszło 6 tys. lat temu. Byli ludem łowiecko-zbierackim.
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie i historia
W neolicie Ajnowie zajmowali większą część Wysp Japońskich, ale w III w. p.n.e. zaczęli ustępować ludom pochodzenia tunguskiego, a następnie żeglarzom indonezyjskim, którzy zepchnęli Ajnów na północ. Obecnie Ajnowie żyją tylko na wyspie Hokkaidō (ajnu: Mosir). Niektórzy posługują się jeszcze językiem ajnuskim, który obecnie jest zagrożony wymarciem.
Badania archeologiczne wskazują, że Ajnowie zamieszkują Hokkaido od 7 000 lat. W XVI wieku, kiedy Europejczycy zaczęli dopiero docierać do siedlisk Ajnów, ci ostatni zamieszkiwali rozległe terytorium od południowej części Kamczatki poprzez wyspy Kurylskie, Sachalin, Hokkaidō, aż po region Tohoku w północnej części głównej wyspy Archipelagu Japońskiego – Honsiu. Ówczesną populację Ajnów szacuje się na około 40 000 osób. Ajnowie z południowej części Archipelagu ok. XII wieku zostali podbici przez Japończyków.
Na przełomie XVII i XVIII wieku Ajnowie południowego Hokkaidō stali się wasalami japońskich feudałów z klanu Matsumae i rozpoczęła się zgubna dla rasy ajnuskiej asymilacja z Japończykami, Rosjanami i Niwchami[2].
Zależność od japońskich feudałów i wyzysk Ajnów powodowały niekiedy niewielkie zbrojne wystąpienia. Największe jednak powstanie wybuchło w końcu XVIII wieku (w 1781 r.), a po jego okrutnym stłumieniu na Hokkaidō rozpoczęła się intensywna kolonizacja japońska, która w krótkim czasie doprowadziła do tego, iż Ajnowie stali się mniejszością.
[edytuj] Cechy anatomiczne
Ajnowie nie byli podobni do innych grup ludności zamieszkujących Azję, a prezentowany przez nich typ antropologiczny określano mianem ajnuidalnego. Rdzenni Ajnowie należący do tego typu posiadali cechy odmiany białej z pewnymi wpływami rasy żółtej; występują też swoiste cechy antropologiczne, istniejące jedynie u Ajnów a ponadto znane jedynie ze stanowisk archeologicznych z okresu paleolitycznej Europy (m.in. silne spłaszczenie kości piszczelowych i ramiennych), a także pewne analogie z cechami Aborygenów (m.in. budowa zębów). W rezultacie tej specyfiki w budowie, jak też odmienności języka, genealogia Ajnów do dziś pozostaje nieznana.
Ajnowie byli niewysocy (do 157 cm) i krępej budowy, o czaszce dużej i podłużnej, dobrze wysklepionej, z twarzą niską i szeroką. Ich skóra była blada, ale nie żółta, jak u sąsiadujących grup. W odróżnieniu od innych grup ludzkich Ajnowie wyróżniają się bardzo silnym owłosieniem ciała, często barwy rudej. Niekiedy zarost występuje też na twarzach kobiet. Fałda powiekowa u Ajnów jest wyraźnie zaznaczona, ale nie wykazuje cech fałdy mongoidalnej.
Pod koniec XX wieku powstała koncepcja łacząca typ antropologiczny prezentowany przez lud Ajnu z odkrytym w Ameryce Północnej tzw. człowiekiem z Kennewick sprzed ok. 9,5 tys. lat.
Obecnie w wyniku wymieszania się z Japończykami Ajnów prezentujących opisywany typ antropologiczny już nie ma, a osoby przyznające się do przynależności do tego narodu wykazują przewagę cech odmiany żółtej z silnymi wpływami rasy białej.
[edytuj] Język
Zobacz więcej w osobnym artykule: język ajnuski.Ajnowie posługiwali się własnym językiem ajnuskim zaliczanym do języków paleoazjatyckich. Język ten uważany jest za izolowany i niespokrewniony z żadnym innym istniejącym obecnie na Ziemi.
Z powodu wypierania przez język japoński, język, kulturę i tradycje Ajnów kultywuje zaledwie niewielka część spośród ok. 50-100 tys. Japończyków mających wśród przodków ludzi z narodu Ajnów. Językiem ajnuskim biegle posługuje się zaledwie ok. 15 osób, wyłącznie starszych, kilkaset kolejnych zna go w mniejszym lub większym stopniu.
[edytuj] Kultura
Dane szacunkowe dotyczące liczebności Ajnów są bardzo rozbieżne: od 24 do ponad 100 tysięcy osób, jednakże (jak podaje Encyklopedia Britannica) „małżeństwa i asymilacja kulturowa z Japończykami” spowodowały, że prawdziwych Ajnów właściwie już nie ma.
Rdzenni Ajnowie żyli w wioskach o chatach czworościennych, drewnianych, z dwuspadowym dachem, niekiedy częściowo wkopanych w ziemię. W takich osiedlach żyło po kilka lub kilkanaście rodzin pod wodzą naczelników.
Ajnowie zajmowali się głównie myślistwem i rybołówstwem, a także zbieractwem. W okresie późniejszym zaczęli także na niewielką skalę uprawiać rośliny, m.in. proso.
Pod względem językowym, kulturowym i antropologicznym stanowili grupę odrębną od otaczających ich ludów.
Społeczność Ajnów wykazywała silne wpływy matriarchatu - to w linii żeńskiej dziedziczony był majątek i pozycja społeczna. W pozostałych dziedzinach życia występowała przewaga porządku patriarchalnego.
Kobiety mają tatuaże na ramionach, rękach oraz, na kształt wąsów, pod dolną i nad górną wargą.
Ajnowie kultywując rodzime tradycje wyznają animizm; najważniejszym kultem w ich wierzeniach jest kult niedźwiedzia.
[edytuj] Badania
Znaczne zasługi w badaniach etnograficznych nad ludem Ajnów położył polski etnograf Bronisław Piłsudski. Kultura Ajnów znalazła opiekunów w postaci potomków tego ludu, którzy emigrowali lub zostali przesiedleni do Japonii, zasymilowali się i na sposób Indian północnoamerykańskich, powrócili do kultywowania niektórych obrzędów, zwyczajów i innych wyznaczników kultury. Wśród nich są obecni również potomkowie Bronisława Piłsudskiego i jego ajnuskiej żony.
