X

Z Wikipedii

X jest dwudziestą czwartą literą alfabetu łacińskiego, który (głównie w Średniowieczu) stał się podstawą wielu alfabetów narodowych, w tym także alfabetu polskiego. W ten sposób litera x jest obecna w prawie wszystkich alfabetach narodowych wywodzących się z alfabetu łacińskiego. Także we współczesnym alfabecie polskim występuje nadal, gdyż nie została z niego usunięta żadnym aktem normatywnym (co prawda RJP w swych opiniach twierdzi inaczej, lecz nie uzasadniając swojego stanowiska merytorycznie i nie powołując się na jakiekolwiek źródła historyczne). Występowanie litery x w zapisie języka polskiego reguluje ortografia: w dawnych zapożyczeniach w których oryginalnie było x w pisowni polskiej jest ono zamieniane na ks, rzadziej na gz, na przykład łacińskie słowo textile oznaczające tkaninę lub suknię po długim procesie adaptacji jest współcześnie zapisywane w języku polskim jako tekstylia, podobnie contextus (związek) → kontekst, expeditio (wyprawa) → ekspedycja, luxus (bujny wzrost, rozpusta, zbytek) → luksus, exemplar (odpis, kopia, obraz, wzór) → egzemplarz. Prócz słów współcześnie zapożyczanych, lub jeszcze nie w pełni zaadoptowanych, w języku polskim litera x jest używana sporadycznie także w innych kontekstach, np. jako symbol lub skrót oraz w tablicach rejestracyjnych pojazdów.

Nazwę tej litery w języku polskim wymawia się jako [iks].

Spis treści 1 X 1.1 Matematyka 1.2 Nauki przyrodnicze 1.3 Kultura 1.4 Inne 2 x 2.1 Technika 2.2 Inne 3 Zobacz też

[edytuj] X

[edytuj] Matematyka

• cyfra rzymska oznaczająca liczbę 10
• zwyczajowe oznaczenie pierwszej ze współrzędnych układu kartezjańskiego, tzw. odciętej, czyli osi X albo OX

[edytuj] Nauki przyrodnicze

• promieniowanie X – zakres częstotliwości fal elektromagnetycznych, inna nazwa promieniowania rentgenowskiego
• dawka ekspozycyjna – wielkość fizyczna opisująca promieniowanie
• reaktancja elektryczna, lub opór elektryczny bierny – wielkość fizyczna dotycząca elektryczności
• pozaukładowa jednostka długości

[edytuj] Kultura

• XXX – używany jest do oznaczania filmów, pism i innych dzieł o charakterze pornograficznym (od ang. X rated)
• X – tytuł mangi i anime autorstwa grupy Clamp
• X – album muzyczny zespołu INXS
• X – płyta brytyjskiej hardrockowej grupy Def Leppard
• X – amerykański zespół punkrockowy
• X – skrót pseudonimu amerykańskiego rapera DMX-a
• XXX – to także symbol ruchu społeczno-kulturalnego Straight edge powstałego w Stanach Zjednoczonych na początku lat 80. XX wieku.

[edytuj] Inne

• X Window System
• Partia X

[edytuj] x

[edytuj] Technika

• x – znak "na" służący do opisywania wymiarów (zobacz też rozmiar koperty)
• oznaczenie mnożnika służące do podania jakiejś wartości jako wielokrotności innej wartości (na przykład CD-ROM o prędkości odczytu 32x odczytuje dane z prędkością dochodzącą do 4800 KiB/s, czyli trzydzieści dwa razy szybciej niż używana jako wartość odniesienia 150 KiB/s)
• oznaczenie powiększenia w urządzeniach optycznych (np. obraz widziany przez lupę o powiększeniu 3x będzie postrzegany jako trzy razy większy od oryginału)
• w oznaczeniach lornetek separuje wartość powiększenia od wielkości obiektywu (np. lornetka 7x40 ma przybliżenie siedmiokrotne i obiektyw o średnicy czterdzieści milimetrów)
• grubość przedmiotów (np. x2 (mm))
• kąt ścięcia rogów przedmiotów (np. 7x45° (7 mm pod kątem 45 stopni))

[edytuj] Inne

• x – symbol IPA samogłoski
• popularne oznaczenie niewiadomej, np. 2x − 3 = 3x − 3
• x – spontaniczny zastępnik znaku mnożenia (zobacz też asterysk)
• w emotikonach – oznacza przymknięte oczy, np. xD

[edytuj] Zobacz też

• skrót jednoliterowy
• X wiek
• Xz – skrót pseudonimu amerykańskiego rapera Xzibita
• 𐤕 – litera tāw w alfabecie fenickim
• X, х – litera cha cyrylicy
• Χ, χ – litera chi alfabetu greckiego
• Ξ, ξ – litera ksi alfabetu greckiego
• × – znak iloczynu kartezjańskiego, np.