Akademia Rakowska
Z Wikipedii
Akademia Rakowska (nazwa łacińska: Gymnasium Bonarum Artium) – szkoła średnia braci polskich, istniała w Rakowie w latach 1602-1638.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Założona w roku 1602 w Rakowie przez Jakuba Sienieńskiego, posła sejmowego, uczestnika rokoszu sandomierskiego 1606-1609. Miała 5 klas, a także studium teologii, formalnie bez praw akademickich.
Znana była z wysokiego poziomu nauczania i tolerancji, przyciągała nie tylko młodzież kalwińską, ale także katolicką. Uczęszczali do niej również cudzoziemcy. Do grona pedagogów Akademii, którzy wprowadzili do polskiej metodyki metodę poglądową, należeli m.in.:
- Jan Szlichtyng (Schlichting), teolog braci polskich i biblista, autor komentarzy do Nowego Testamentu.
- Jan Crell (Johannes Crell), teolog pochodzenia niemieckiego, jej rektor w latach 1616-1621.
- Marcin Ruar, niemiecki myśliciel religijny działający w Polsce, ideolog braci polskich, od 1621-1622 jej rektor.
- Joachim Stegmann, matematyk i myśliciel religijny pochodzenia polskiego, autor nowoczesnego podręcznika do matematyki.
W Akademii uczono języków: łacińskiego, polskiego, niemieckiego, włoskiego, francuskiego, logiki, etyki, retoryki, matematyki, zapoznawano z elementami prawoznawstwa, polityki i nauk przyrodniczych. Teologii uczono w języku polskim.
Dla Akademii pisali podręczniki: Jan Licinius (do nauki języków łacińskiego, niemieckiego i polskiego), Walenty Smalc (Katechizm), Jan Crell (Prima ethices elementa (Pierwsze elementy etyki)), Mathurin Cordier z Lozanny (nauka potocznej łaciny i zasad moralnych), Joachim Stegmann (nowatorski podręcznik matematyki i geometrii).
Akademią opiekowali się scholarchowie, m.in.: Jakub Sienieński, Andrzej Lubieniecki, Hieronim Moskorzowski, Walenty Smalc, Piotr Stoiński, Stanisław Lubieniecki, Krzysztof Morsztyn, Adam Gosławski, Andrzej Wojdowski, Giovanni Battista Cetis, Jan Völkel, Salomon Paludius i inni.
Największy rozkwit Akademii Rakowskiej przypadał na lata 1616-1630, kiedy zwano ją sarmackimi Atenami. W tym czasie liczyła ponad 1000 uczniów, w tym wielu cudzoziemców.
Koniec Akademii przyniosła w 1638 sprawa zniszczenia przydrożnego krzyża przez kilkunastu uczniów Akademii, którzy wyszli na wycieczkę pod opieką nauczyciela Salomona Paludiusa. Tę sprawę wykorzystali i nagłośnili: biskup krakowski Jakub Zadzik, wojewoda sandomierski Jerzy Ossoliński i nuncjusz papieski Honorato Visconti. Doprowadzili oni do zamknięcia Akademii i zniszczenia wszystkich instytucji ariańskich w Rakowie na mocy wyroku sejmowego z kwietnia 1638, mimo obrony ze strony posłów-innowierców.
[edytuj] Rektorzy Akademii
- Krzysztof Brockajus (od 1602)
- Paweł Krokier (1610-1616)
- w latach 1616-1630: Jan Crell, Marcin Ruar i Joachim Stegmann
- Wawrzyniec Stegmann (ostatni rektor, od 1634, w 1638 został wygnany z Rakowa)
[edytuj] Sławni absolwenci
- Stanisław Lubieniecki, astronom
- Jerzy Niemirycz, podkomorzy kijowski (1612-1659).
- Samuel Przypkowski, pisarz i poeta
- Krzysztof Szlichtyng, pastor i teolog
- Andrzej Wiszowaty, poeta, teolog, filozof
[edytuj] Bibliografia
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom IX (str. 508, hasło Raków), Warszawa, 1888
- S. Tync, Wyższa szkoła braci polskich w Rakowie. Zarys jej dziejów (1602-1638), w: "Studia nad arianizmem", Warszawa 1959
- L. Chmaj, Bracia Polscy - Ludzie, idee, wpływy. PWN, Warszawa 1957
