Antoni Abraham
Z Wikipedii
Antoni Abraham (kaszb. Tóna Ôbram, ur. 19 grudnia 1869 w Zdradzie pod Puckiem, zm. 23 czerwca 1923 w Gdyni) - propagator polskości Pomorza, kaszubski działacz społeczny, nazywany "królem Kaszubów", pisarz ludowy.
[edytuj] Życie
Urodził się w biednej rodzinie bezrolnego komornika. Uczęszczał do pruskiej szkoły powszechnej w Mechowej i Leśniewie. Świadomość narodową Abrahama obok rodziców kształtował jego nauczyciel - proboszcz parafii w Mechowie, ks. Teofil Bączkowski. W wieku 16 lat rozpoczął wędrówkę po Kaszubach, najmując się do dorywczych prac w gospodarstwach rolnych, rybnych i przemysłowych.
W 1891 założył wraz z innymi działaczami Towarzystwo Ludowe "Jedność" w Oliwie i podobne towarzystwa w Pucku, Kielnie, Wejherowie, Redzie, Chyloni i Gdyni. W latach 1911-1913 kierował Towarzystwem Ludowym w Redzie. Organizował wiece ludowe, najczęściej przed kościołami po zakończeniu mszy świętej. Był z reguły jedynym mówcą. Atakował porządek pruski, zachęcał do czytania "Gazety Gdańskiej" (powtarzał: "Elementarz, książka, gazeta - to polskiego domu zaleta"), w której umieszczał korespondencje z podróży, krytykujące Kaszubów za ich bierną postawę w toczącej się walce o byt i świadomość narodową.
W 1915 został wcielony do wojska niemieckiego wraz z dwoma synami i zięciem, którzy zginęli na wojnie, podczas gdy sam został ciężko ranny. W 1918 został zastępcą członka Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej na Prusy Królewskie, Warmię i Mazury. Razem z Tomaszem Rogalą z Kościerzyny był delegatem na konferencję pokojową do Paryża. Przedarli się obaj przez kordon graniczny do Francji, by tam - podczas konferencji wersalskiej - żądać przyłączenia Kaszub do Polski ("Nie ma Kaszub bez Polonii a bez Kaszub Polski").
W 1919 wrócił do kraju z wojskiem generała Józefa Hallera. Był poszukiwany przez pruską policję. Na początku 1920, gdy wojska Frontu Pomorskiego gen. Hallera zajęły Pomorze, wznowił działalność publiczną. 10 lutego 1920 uczestniczył w Zaślubinach Polski z Morzem w Pucku, oficjalnie witając generała Hallera i częstując go tabaką.
W sierpniu 1920 zamieszkał na pięterku domu przy ul. Starowiejskiej 30 w Gdyni. Był rzecznikiem budowy portu morskiego w Gdyni, został członkiem Rady Gminnej, organizował wycieczki Kaszubów do Poznania, Częstochowy, Krakowa i Warszawy. Żył skromnie, niemal w nędzy, rozczarowany nową rzeczywistością. W 1922 prezydent Stanisław Wojciechowski odznaczył go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Wiosną 1923 wraz z wójtem Janem Radtke witał prezydenta Wojciechowskiego, premiera Władysława Sikorskiego i prymasa Polski kardynała Edmunda Dalbora, którzy przyjechali na uroczyste oddanie do użytku Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków w Gdyni
Chory na raka żołądka zmarł 23 czerwca 1923 w Gdyni w domu, zwanym odtąd Domkiem Abrahama. Został pochowany na cmentarzu oksywskim, odprowadzany na miejsce wiecznego spoczynku przez ogromne rzesze ludzi, przy wtórze gwizdów parowozów i buczenia syren statków. W 1970 w jego domu został otwarty Dział historyczny muzeum w Gdyni.
[edytuj] Działalność literacka
Antoni Abraham był samoukiem, reprezentantem literatury ludowej poświęconej zagadnienom regionalnym. Pisał często pod pseudonimem Antek znad Bałtyku lub Antek spod kartuskich gór. Pozostawił po sobie przede wszystkim felietony i korespondencje, które w latach 1904-1914 ukazywały się pod pseudonimem w "Gazecie Gdańskiej". Były one pisane językiem prostym, obrazowyym, nawiązywały do miejscowych podań, legend i anegdot Kaszubów.
