Antoni Madaliński

Z Wikipedii

Antoni Józef Madaliński herbu Larysza (ur. 1739, zm. 19 lipca 1804 w Borowem) – polski generał, dowódca kawalerii, jeden z dowódców w insurekcji kościuszkowskiej 1794.

Urodził się w Porowie^{[potrzebne źródło]} w Sieradzkiem w 1739 (bliższa data jest nieznana) jako syn Józefa i Barbary z Gutowskich; wywodził się ze średniej szlachty ziemiańskiej pieczętującej się Laryszą (a. Laryssą). We wczesnej jego biografii jak dotąd jest sporo luk, nie jest znana m.in. jego edukacja wojskowa.

Był uczestnikiem konfederacji barskiej walcząc początkowo od 1768 w I wielkopolskiej brygadzie Kawalerii Narodowej. W 1770 walczył na Mazowszu w oddziałach Józefa Sawy-Calińskiego, jednakże w grudniu został ranny pod Wysokiem i dostał się do niewoli regimentarza Ksawerego Branickiego. Po upadku konfederacji Madaliński uzyskał w 1776 stopień porucznika w I wielkopolskiej brygadzie Kawalerii Narodowej. Po kilku latach (1778) jednak zrezygnował ze służby wojskowej i został obywatelem ziemskim, uczestnicząc jednak w życiu politycznem (jako klient Branickiego).

W 1786 został wybrany na posła z województwa kaliskiego. Następnie został posłem na Sejm Czteroletni (1788-1792). W związku ze zwiększeniem liczby wojska w 1789 Madaliński powrócił do służby wojskowej w stopniu majora. W 1791 objął stanowisko wicebrygadiera w wielkopolskiej brygadzie kawalerii. Uczestniczył także w pracach Sejmu, m.in. 7 stycznia 1791 wygłosił tam mowę na rzecz stronnictwa postępowego. Był członkiem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej, popierającego dzieło Konstytucji 3 Maja. Uczestniczył w wojnie polsko-rosyjskiej w 1792, jednakże na skutek nieudolnego dowodzenia brygadą przez Damazego Mioduskiego nie zdążyła ona dołączyć do sił głównych przed bitwami pod Zieleńcami i pod Dubienką. 14 lipca po zdymisjonowanym Mioduskim Madaliński objął dowództwo brygady, lecz nie zdążył wziąć udziału w walkach przed przystąpieniem króla do konfederacji targowickiej.

Od 1793, gdy dowodzona przez niego brygada została na skutek rozbiorów przymusowo przekwaterowana z rodzinnej Wielkopolski na Mazowsze, był aktywny w konspiracji przedpowstańczej. Osobę Madalińskiego rozważano wówczas jako "rezerwową" kandydaturę na Naczelnika powstania. Wobec groźby redukcji wojska, nakazanej przez władze rosyjskie, na naradzie w siedzibie dowództwa brygady w Ostrołęce, prawdopodobnie 8 marca 1794, zdecydowano o rozpoczęciu powstania. Madaliński odmówił redukcji brygady i 12 lub 13 marca 1794 rozpoczął marsz swojej brygady znad Narwi przez tereny zagarnięte przez Prusy (Mławę, Wyszogród, Sochaczew) w kierunku Krakowa, co zdeterminowało rozpoczęcie powstania zbrojnego. Po drodze brygada stoczyła dwie drobne potyczki z oddziałami pruskimi, a 24 marca, w dniu proklamacji powstania przez Naczelnika Tadeusza Kościuszkę, dotarła do Końskich, stanowiąc ubezpieczenie ogniska insurekcji od północy. 3 kwietnia, maszerując przez Kielce, Pińczów i Skalbmierz, brygada połączyła się z grupą Kościuszki koło Proszowic.

Awansowany przez Naczelnika ze stopnia brygadiera kolejno na generała majora i generała lejtnanta (6 kwietnia), Madaliński walczył 4 kwietnia pod Racławicami, dowodząc kawalerią lewego skrzydła i 6 czerwca pod Szczekocinami, powstrzymując na prawym skrzydle natarcie wojsk prusko-rosyjskich. Został tam też lekko ranny. W II poł. czerwca jego brygada osłaniała wycofywanie się głównych sił na Warszawę, a w lipcu i sierpniu uczestniczyła w obronie Mokotowa. Brał udział w wyprawie wielkopolskiej generała Dąbrowskiego, łącząc się 14 września z korpusem Dąbrowskiego w Wielkopolsce. Stoczono tam wiele potyczek z oddziałami pruskimi, a 2 października kawaleria Madalińskiego odegrała znaczący udział w zdobyciu Bydgoszczy. Podczas całych działań powstańczych, Madaliński odznaczył się jako zdecydowany dowódca, realizujący śmiałą strategię manewrową. Po wycofaniu z Wielkopolski na skutek zagrożenia Warszawy, Madaliński brał udział w obronie stolicy. Był członkiem Sądu Kryminalnego Wojskowego w insurekcji kościuszkowskiej. Po jej upadku i wycofaniu brygady na zachód, wyczerpany nerwowo Madaliński opuścił swoją brygadę i schronił się w Galicji. W styczniu 1795 został tam aresztowany przez Austriaków i wydany Prusakom, przez których po upadku powstania był więziony do 1797 w Magdeburgu. Nie brał udziału w dalszych działaniach niepodległościowych, osiadł na wsi.

Antoni Madaliński zmarł 19 lipca 1804 w Borowem, majątku, którego był dziedzicem. Pogrzeb odbył się 23 lipca, ciało generała zostało złożone w kościele parafialnym w Przybyszewie, a serce w Lubaniu.