Proszowice

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°12' N 20°18' E50.2 20.3 (Proszowice)

Proszowice

Gmina
- rodzaj

Proszowice
miejsko-wiejska

Prawa miejskie

1358 rok

Burmistrz

Jan Makowski

Powierzchnia

7,21 km²

Położenie

50° 12' N
20° 18' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

6206
860,7 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

32-100

Tablice rejestracyjne

KPR

Położenie na mapie Polski

Proszowice

TERC10
(TERYT)

2121514054

Urząd miejski³

ul.3 Maja 72
32-100 Proszowice
tel. 12 386-10-05; faks 12 386-15-55

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Rynek, fasada kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela

Rynek, pomnik Tadeusza Kościuszki

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela widok od północy

Plan Proszowic (2000 r.)

Panorama miasta

Proszowice – miasto w woj. małopolskim, w powiecie proszowickim, położone ok. 24 km na północny wschód od Krakowa. Proszowice położone są na prawym brzegu rzeki Szreniawy. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Proszowice. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. krakowskiego.

Prawa miejskie od 1358 r. Regionalny ośrodek handlu rolno-spożywczego.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 6206 mieszkańców.

[edytuj] Historia

4000-1700 p.n.e. - ślady najstarszego osadnictwa w rejonie Proszowic. Spotyka się tu także relikty kultury łużyckiej XII - X w.p.n.e.
XI-XIII wiek - Ziemia proszowicka żyzna i ludna, z dostępem do szlaku wiślanego, kolebka licznych rodów małopolskich. Proszowice głównym grodem kasztelani brzeskiej. W okolicy liczna własność kościelna (m. in. Kościelec, Żębocin, Hebdów).
1222 - wymieniony rycerz Przybysław Prosowic z rodu Szreniawitów. Proszowice były początkowo własnością rycerską, zaś później przeszły w ręce królewskie.
poł. XIII wieku - wg tradycji erekcja parafii i wzniesienie kościoła pw. św. Jana Chrzciciela. W kościele proszowickim miała znajdować się inskrypcja mówiąca że najstarszy kościół tutejszy wzniesiony został w czasach Bolesława Wstydliwego w roku 1240.
1306-1308 - kościół spłonął podczas wojny Władysława Łokietka z biskupem Janem Muskatą.
1325-1327 - wzmianka o istniejącym we wsi kościele parafialnym, należącym do dekanatu pleszowskiego. Informacja zawarta w rejestrze świętopietrza. Jasne jest, że kościół po zniszczeniach za czasów Muskaty został odbudowany. Niektórzy uważają że kościół ten wzniosła królowa Elżbieta Łokietkówna, siostra Kazimierza Wielkiego, a przyszły król miał być kolatorem "pięknego i obszernego" kościoła.
1358 - miasto lokowane przez króla Kazimierza Wielkiego na prawie magdeburskim, przywileje samorządowe i targowe. Osada rozrasta się w miasteczko handlowe i rzemieślnicze.
Od 1377 - odbywały się tu roki sądowe ziemi krakowskiej.
1393 - najstarsza zachowana pisana wzmianka o istniejącym w Proszowicach, zapewne od czasów Kazimierza Wielkiego, dworze królewskim. Kilkakrotnie odwiedzany przez królową Jadwigę i Władysława Jagiełłę, później też przez innych królów i członków rodziny królewskiej. Przy dworku królewskim rozwinęła się rzemieślnicza osada, żyjąca z robót wykonywanych dla dworu królewskiego m .im. kafli.
XV wiek - to czas rozkwitu Proszowic. Miejscowi rzemieślnicy, m.in. kowale, pracowali dla dworu królewskiego, przyjmowani są do cechów krakowskich.
1403 - odnotowany został pierwszy student Akademii Krakowskiego pochodzący z Proszowic Mikołaj, który studiował sztuki wyzwolone.
1407 - wielki pożar niszczy miasto, a wraz z nim dwór królewski, szybko po katastrofie odbudowany. Bogate miasteczko mogło sobie, mimo doznanej klęski, pozwolić na budowę okazałego gotyckiego kościoła pw. św. Jana Chrzciciela, ukączonego około połowy tego stulecia.
1410 - wybudowano bitą drogę z Proszowic do Krakowa.
1412 - król Władysław Jagiełło nocuje w dworku Proszowickim. Kronikarz nazwał Proszowice "oppidum" (miasto).
Od 1456 - przywilej cotygodniowych jarmarków.
1467 - odnotowano łaźnie w mieście.
1473 - Jan Długosz opisuje Proszowice jako: miasto mające 14 łanów i folwark królewski. Kościół parafialny był murowany pw. Wniebowzięcia Matki Boskiej i św. Jana Chrzciciela. Proboszcz pobierał do mieszczan i z folwarku dziesięciny i kolędy, miał w mieście 6 domów, dających mu czynszu kwartalnego po 9 skotów. Byli przy plebanie wikariusze, przy kościele istniała altaryna pobierająca dziesięcinę z jednego folwarku w Działoszycach. Trakt przechodzący przez Proszowice służył królom gdy jechali do Korczyna, Kielc, Lublina, na Litwę.
Od 1496 - odbywały się w tutejszym kościele sejmiki generalne województwa krakowskiego.
I poł. XVI wieku - powstaje powiat proszowicki, Proszowice siedzibą powiatu (w 1485 roku odnotowano istnienie powiatu, choć oddzielny powiat proszowicki jeszcze formalnie nie istniał), należały do niego m.in. miasta: Działoszyce, Skalbmierz, Koszyce, Słomniki. Przetrwał aż do rozbiorów, chociaż jego granice ulegały zmianom. Wzrasta zamożność kupców, karczmarzy, piwowarów. Buduje sie ratusz i wiele domów, powstaje bractwo cechowe. Bogate prebendy proszowickie otrzymują profesorowie Akademii Krakowskiego. Innowiercy przejęli kościół w Proszowicach. W okolicy gwałtowny i krwawy przebieg reformacji. Liczne przypadki wypędzania księży.
1532 - król Zygmunt I Stary nadał Proszowicom przywilej na budowę wodociągów i kanalizacji.
1549 - Proszowice zawierają układ z Miechowem, dotyczący składu i sprzedaży soli.
1562 - sejmik w Proszowicach napomina króla Zygmunta II Augusta, by przebywał w Polsce, a nie na Litwie.
XVI/XVII wieku - upadek miast i miasteczek w Koronie, Proszowice zubożały, zanikło rzemiosło, burzliwe sejmiki stały się klęską i postrachem miasta, doszło nawet do rozlewu krwi w kościele.
1606 - uchwała szlachty przeciw Zygmuntowi III na sejmiku w Proszowicach. Jest to początek rokoszu Mikołaja Zebrzydowskiego.
1619 - pożar miasta.
1655 - najazd Szwedów, kontrybucje i rabunki spustoszyły miasto.
1664 - w czasie wojny szwedzkiej wiele ucierpieć musiało miasto, lustratorowie bowiem z tego roku mówią iż: "rury /wodociągu/ poniszczone, ratusz i postrzygalnia spalone; poboru płacą mieszczanie zł. 24, wozu zaś wojennego nie zwykli wyprawiać. Tych co na okienkach victualia przedają jest 5, kto piwo robi płaci gutowe, jest rynkowych 5, ulicznych 3, rzeźników 5, tkaczy 5, piekarzów 3, kuśnierzów 5, krawiec 1. W jednymże cechu zostają: kowale, ślusarze, stolarze, kotlarze, kołodzieje, stalmasy, powrożnicy, miecznicy. Tych rzemieślników nie masz oprócz jednego kowala i powrożnika. Szewcy, których jest 5 (...)".
1702 - znów wojna ze Szwedami. W mieście zniszczenia i rabunki.
1733 - miasto należące do wielkorządców krakowskich, nie podźwignęło się z upadku; inwentarz z 1733 r. podaje tylko 60 domów, które ogółem płacą zł. 4 gr. 5 den. 9.
1789 - Proszowice liczą 113 domów, mieszkańców 759.
1794 - masowy udział włościan proszowickich w insurekcji kościuszkowskiej.
1795 - po III rozbiorze Polski Proszowice należały do Austrii.
1809 - miasto i okolica włączone do Księstwa Warszawskiego.
Od 1815 - Proszowice w Królestwie Kongresowym.
22.V.1824 - w czasie gwałtowniej burzy runęła ściana szczytowa kościoła i zwaliło się piękne gotyckie krzyżowo-żebrowe sklepienie.
1827 - odbył się spis ludności, w mieście było 1027 mieszkańców i 154 domy.
1846 - w czasie powstania krakowskiego 40 osobowy oddział Zygmunta Jordana rozbił tu sotnię kozaków rosyjskich.
1862 - było tu 169 domów i 1676 mieszkańców.
1867 - w ramach represji za popieranie powstania styczniowego Rosjanie odebrali Proszowicom prawa miejskie.
1885 - dobra proszowskie zwane Zagrodami Proszowskimi składały się z folwarku: "Zagrody Proszowickie i Kadzice, rozl. morgów 843. Folwark Zagrody Proszowickie: grunta or. i ogr. mr. 315, łąk mr. 74, past. mr. 6, lasu mr. 15, nieuż. mr. 15, razem mr. 425; budynki murowane 8, z drzewa 10; płodozmian 7, 8 i 9-polowy. Folwark Kadzice grunta or. i ogr. mr. 332, łąk mr. 39, past. mr. 18, lasu mr. 13, odpadki mr. 5, nieuż mr. 10, razem mr. 417; budynków murowanych 4, z drewna 5; płodozmian 10 i 12-polowy. Wś Zagrody os. 29, z gr. mr. 64; wś Kadzice os. 31, z gr. mr. 132".
1887 - wymienione jako: "osada miejska, folwark i dobra, przed 1867 r. miasto, powiat miechowski, gmina i parafia Proszowice. Leży wśród wyżyny krakowskiej, siegającej w okolicznych wzgórzach do 1050 st. n.p.m., na wzgórzu wznoszącem się na brzegu obszernej kotliny, która zapewne stanowiła niegdyś dno jeziora. Dziś wody tego zbiornika uporwadza Szreniawa. Proszowice leżą przy starożytnym trakcie z Krakowa do Kielc, połączone z Krakowem drogą bitą, odległość od Miechowa 28 w., od Krakowa około 4 mil a od Wisły 2 mile. Proszowice posiadają obecnie kościół parafialny murowany, kościółek filialny za osadą, szkołę początkowe męską i żeńską, dom przytułku dla starców, sąd gm. okr. V, urząd gm., st. pocztę, fabrykę narzędzi rolniczych, aptekę, około 200 domów (przewaznie drewniane) i do 2000 mieszkańców. Na obszarze folwarku jest browar i młyn wodny. Proszowicka parafia, dek. miechowski, 4736 dusz. Proszowice są starożytną osadą, stanowiącą centralny punkt słynnej z żyzności okolicy. Spływające ku Wiśle wody północnych tarasów wyżyny krakowskiej powyżłobiały tu liczne doliny i poznośiły bogate pokłady napływowe, którym gleba proszowska zawdzięcza swą słynną urodzajność. Żyzność gleby ściągła tu licznych osadników i zachęcała do rolnictwa, zwłaszcza że bliskość Krakowa i drogi wodnej (Wisła) ułatwiała zbyt korzystny. Dolina Szreniawy stanowi kolebkę licznych rodów małopolskich".
1914 - początek I wojny światowej. Rosjanie rozlokowani wzdłuż linii: Rzędowice – Makocice – Opatkowice – Szreniawa. Austriacy atakowali od strony Łaganowa. Ich artyleria zburzyła i uszkodziła wiele domów w Proszowicach, spowodowała pożar kościoła parafialnego.
1918 - Polska odzyskała niepodległość. Zniesienie granic zaborczych. Ziemia Proszowicka podzielona między powiaty miechowski i pińczowski.
Okres międzywojenny - Proszowice w województwie kieleckim. Duże zacofanie cywilizacyjne miasta i okolicy. Miasto siedzibą Związku Plantatorów Tytoniu. Jest lekarz, weterynarz, rejent, posterunek policji, apteka.
1923 - przywrócono prawa miejskie za czasów II Rzeczypospolitej.
1926 - otwarcie połączenia kolei wąskotorowej: Kościelec-Proszowice, Proszowice-Kraków.
1939 - w czasie wojny obronnej Polski Armia Kraków stoczyła tu ciężkie walki z Niemcami 7 września 1939, zginęło 108 Polaków, pożar 1/3 miasta, spłonęło wtedy archiwum miejskie.
1954-1975 - Proszowice były siedzibą powiatu, w województwie krakowskim.
1975-1998 - miasto administracyjnie należało do województwo krakowskiego.
1999 - powstał ponownie powiat proszowicki.
2008 - obchody 650-lecia lokacji miasta.

[edytuj] Zabytki

[edytuj] Układ urbanistyczny

nr rej. A-437 z 11.XI.1976

Średniowieczny układ przestrzenny Proszowic jest wynikiem lokacji miasta w 1358 r. Na jego nieregularność w blokach przyrynkowych decydująco wpłynęło ukształtowanie terenu, zaważyło też prawdopodobnie rozplanowanie i zabudowa wsi królewskiej, na miejscu której założono miasto, gdzie istniał już przed lokacją kościół parafialny z poł. XIII wieku, wzmiankowany w 1306-1308 i 1325-1327. Te czynniki uwarunkowały urbanistyczny układ południowej części Proszowic. Rynek prawie kwadratowy o dość znacznych rozmiarach (105 na 88 m) usytuowany jest zgodnie ze stronami świata. Z narożników wybiegają po dwie ulice, z wyjątkiem południowo-wschodniego, z którego wychodzi tylko jedna, ponadto jedną ulicą przecięty jest wschodni blok przyrynkowy. Ukształtowanie pozostałych, dalszych partii miasta jest wynikiem rozprzestrzenienia się zabudowy w XIX wieku, gdy objęła ona grunty podmiejskie, zajęte uprzednio przez folwarki, dworki duchownych i zabudowania gospodarcze. Obecna zabudowa Rynku głównie współczesna z II poł. XX wieku, murowana. Zwarty charakter posiada tylko zabudowa pierzei południowej (najstarsze domy, niektóre o rodowodzie XIX-wiecznym), natomiast w północnej i zachodniej istnieją luki. Pierzeja wschodnia zajęta jest przez kościół parafialny którego fasada przed skróceniem korpusu o jedno przęsło dochodziła do linii Rynku, w rogu tej pierzei znajduje się dom handlowy (budynek ten najbardziej szpeci zabudowę Rynku). Na Rynku stał ratusz, waga miejska, jatki i kramy, wszystkie te budynki były drewniane, rozebrane zapewne ze względu na zły stan w XVIII wieku lub na początku XIX wieku (?). Obecnie na środku Rynku znajduje się zieleniec, pomnik Tadeusza Kościuszki, odsłonięty 24.XI.1957 roku, oraz fontanna z 1975 roku.

[edytuj] Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela

nr rej. A-371 z 02.VI.1972

Zobacz więcej w osobnym artykule: Kościół św. Jana Chrzciciela w Proszowicach.

Czas powstania: XV wiek, XIX wiek.

Styl: gotyk, neogotyk.

Obecny kościół jest trzecią, na tym samym miejscu, świątynią parafialną miasta. W poł. XIII wieku powstaje parafia i kościół za czasów Bolesława Wstydliwego (kościół zepewne drewniany). W 1306-1308 budynek spłonął podczas wojny Władysława Łokietka z biskupem Janem Muskatą. 1325 - 1327 rok wzmianka o odbudowanym kościele, gotycki. W 1407 roku kościół spłonoł w pożarze miasta. XV wieku to rozkwit gospodarczy Proszowic i budowa trzeciego kościoła w stylu gotyckim, o wiele większego od poprzednich, został ukończony przed 1454 rokiem. Długosz porównywał go z najpiękniejszymi świątyniami Krakowa. Kościół parafialny w Proszowicach już w tych zamierzchłych czasach należał do znaczniejszych, większych i piękniejszych w diecezji krakowskiej, co zresztą ma swoje uzasadnienie w tym że fundatorem i zarazem kolatorem jego był król polski. Wystrój kościoła był bardzo bogaty, niestety do naszych czasów przetrwała tylko mała część pierwotnego wyposażenia. Ołtarz główny barokowy z 1631 roku wykonany przez rzeźbiarza krakowskiego Mikołaja Przybysławczyka a w nim obraz pochodzący z 1634 roku, przedstawia Jezusa Chrystusa na krzyżu. Dwa ołtarze boczne barokowe.

22 maja 1824 r. w czasie gwałtowniej burzy runęła ściana szczytowa i zwaliło się piękne gotyckie krzyżowo-żebrowe sklepienie. Cegła z walącego się kościoła zasypała do połowy Rynek. Ucierpiało też wyposażenie kościoła. Odbudowa trwała 12 lat. Kościół został skrócony o jedno przęsło, (pierwotnie był wsparty na sześciu filarach, trzy przęsła). Powstała nowa neogotycka fasada (wcześniejsza fasada sprzed 1824 znajdowała się w miejscu obecnej XIX-wiecznej bramy stojącej przed świątynią, kościół z przed katastrofy był o wiele dłuższy, a i fasada była okazalsza). W miejscu gotyckich krzyżowo-żebrowych sklepień powstał płaski sufit oparty na czterech kolumnach, zachowany do dzisiaj. W 1914 roku zaraz po wybuchu I wojny światowej pod gradem kul zwalił się kościół parafialny i spalił się niemal doszczętnie. Pozostał tylko szkielet zrujnowanych murów. W latach 20. i 30. XX wieku kościół został odbudowany.

Do parafii należy ok. 10500 wiernych z Proszowic i kliku pobliskich wsi: Gniazdowice, Górka Stogniowska, Górka Jaklińska, Jakubowice, Kowary, Łaganów, Makocice, Opatkowice, Stogniowice, Szczytniki, Szklana.

Fasada kościoła parafialnego i dzwonnica

Kościół parafialny

Zespół kościelny

Kościół parafialny, ołtarz główny

[edytuj] Kaplica pw. św. Trójcy

nr rej. A-684 z 24.VI.1994

Czas powstania: ok. 1859 rok.

Styl: neogotyk.

Kaplica murowana wzniesiona na miejscu wcześniejszej drewnianej, pod tym samym wezwaniem. Pierwsza kaplica z drewna z zakrystią, kruchtą i portykiem, zbudowana "za miastem przy gościńcu krakowskim na podstawie przywileju Jana III króla Polski z 11 kwietnia 1676 r. w Krakowie otrzymanym i za zezwoleniem zwierzchności diecezjalnej". Nie wiadomo kto był jej fundatorem; mieszczanin Korfel wymieniony jako domniemany fundator. W 1747 r. wymieniona w dekrecie bpa Łubieńskiego, wśród innych kaplic na terenie parafii. W 1783 r. w złym stanie, dach, ściany i podłoga spróchniałe, wyposażenie: 3 ołtarze – większy drewniany dyptyk z Matką Boską i dwa mniejsze Św. Antonim i bł. Rafałem Proszowszczykiem, chór muzyczny nad drzwiami, ławek pięć wszystkich prostej i grubej roboty.

Obecna kaplica murowana z ok. 1859 r. w stylu neogotyckim. Zbudowana jest na planie prostokąta, jednonawowa, z węższym i krótszym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Pod kaplicą jednonawowa krypta (niedostępna). Do budowy kościółka posłużyły cegły, pozostałe z rozbiórki szczytowej ściany kościoła parafialnego, zburzonej podczas gwałtownej burzy w 1824 r. Ołtarz główny neobarokowy z II poł. XIX wieku. W nim obraz Matki Boskiej Łaskawej z XVIII wieku stanowiący wyposażenie wcześniejszej kaplicy drewnianej. W ścianach wmurowane epitafia i tablice nagrobne rodziny Gostkowskich z 1859 r. Dzwonnica wolnostojąca, murowana z ok. 1859 r., na planie kwadratu.Kaplica otoczona ogrodzeniem murowanym z kratą metalową z 1883 roku.

Po zlikwidowaniu cmentarza przy kościele parafialnym w końcu XVIII wieku, nowy cmentarz został otwarty przy kaplicy, czyli poza obręb miasta. Później, już w czasie zaborów, cmentarz przeniesiono jeszcze dalej, w miejsce, gdzie znajduje się on obecnie. Na cmentarzu przy kaplicy była mogiła powstańców z 1863 roku, ziemna z drewnianym krzyżem. Gdy w latach 60. XX wieku porządkowano teren dawnego cmentarza wszystkie szczątki z istniejących mogił zostały ekshumowane i złożone w podziemiach kaplicy pw. św. Trójcy. Po dawnej mogile powstańczej nie pozostał obecnie żaden ślad.

Kaplica pw. św. Trójcy

Dzwonnica przy kaplicy pw. św. Trójcy

Kaplica pw. św. Trójcy

Wnętrze kaplicy pw. św. Trójcy

[edytuj] Cmentarz parafialny

Założony w II ćw. XIX wieku. Położony jest przy drodze Kraków -Proszowice, na południowo-zachodnim skraju miasta. Liczne stare nagrobki z XIX i początku XX wieku. Układ zieleni nie zachowany, pozostały jedynie pojedyncze stare drzewa. Na cmentarzu jest kwatera wojenna żołnierzy Armii Kraków poległych w czasie II wojny światowej. Otoczony ogrodzeniem murowanym z kratą metalową z końca XX wieku. W 2005 r. powiększony w stronę zachodnią, na nowej części zbudowano nową kaplicę cmentarną jest pw. Matki Boskiej Ostrobramskiej. Poświęcenie kaplicy nastąpiło 30 września 2005 przez biskupa ordynariusza Kazimierza Ryczana.

Cmentarz parafialny, mogiła żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej

Cmentarz parafialny, nagrobek z 1878 r.

Cmentarz parafialny, groby z II poł. XIX w.

Cmentarz parafialny, nagrobek z 1890 r.

[edytuj] Cmentarz żydowski

Założony w I poł. XIX wieku (lub pod koniec XVIII wieku). Położony na zachód od miasta, przy drodze Kraków – Proszowice, na lekkim wzniesieniu. Całkowicie zdewastowany w czasie okupacji.

Cmentarz żydowski, widok ogólny

Cmentarz żydowski

[edytuj] Figurka Boża Męka z XVII wieku

Figurka Boża Męka znajduje się na wzniesieniu przy ul. Krakowskiej. Kamienna w formie czworobocznego filara, zdobiona płasko rzeźbionymi postaciami świętych. Rzeźba powstała najprawdopodobniej w I poł. XVII wieku, jej styl można uznać za wczesny barok. Zachowane do dzisiaj resztki dekoracji wskazują, że cała rzeźba to dzieło najwyższej klasy, wykonane przez rzeźbiarza o biegłej znajomości rzemiosła. Na szczycie kolumny jest zamocowany drewniany krzyż z datą VII. 1973. W 1973 roku kolumna została przewrócona przez nieznanych sprawców i po jej ponownym postawieniu ustawiono na szczycie ten drewniany krzyż.

Istniej kilka hipotez powstania tej kolumny. Najprawdopodobniej jest to tzw. „słup morowy”. Postawiono go z powodu panującej w mieście zarazy, przez tych którym udało się przeżyć. W Proszowicach takie wydarzenie miało w miejsce ok. 1625 roku, a sztuczne wzgórze na którym znajduje się kolumna to mogiła ofiar „morowego powietrza”.

Inna hipoteza sugeruje że ta kolumna to dawna latarnia umarłych, stojąca pierwotnie przy bramie wejściowej na cmentarz przykościelny a potem została przeniesiona na wzgórze gdzie stoi do dzisiaj. Jeszcze inna hipoteza podaje że wzgórze na którym stoi rzeźba to mogiła prehistoryczna i powinna zawierać prehistoryczny grób lub cmentarzysko a kolumna na szczycie tego kurhanu byłaby postawiona ze względów religijnych. Inne hipotezy podają że kolumna była postawiona w celu upamiętnienia jakiegoś ważnego wydarzenia np. pożaru miasta a wzgórze usypano po to aby była lepiej widoczna, lub że ufundował ją jakiś bogaty mieszkaniec miasta w celu odkupienia swoich win.

Figurka Boża Męka, widok ogólny

Figurka Boża Męka

[edytuj] Krzyż drewniany z XIX wieku

Krzyż przydrożny, znajduje się przy ul. Brodzińskiego, drewniany z bogatą dekoracja figuralną. Ramiona krzyża otoczone daszkiem, na szczycie ażurowy krzyż żeliwny. Trzon krzyża czworoboczny, bogato zdobiony, na ścianie frontowej płasko rzeźbione postacie świętych. Na grupę ukrzyżowania składają się pełno plastyczne rzeźby: Chrystusa Ukrzyżowanego i stojących u jego stóp Matki Boskiej, św. Jana Ewangelisty oraz klęcząca postać dziecka. Jest to obiekt o szczególnej wartości zabytkowej z początku XIX wieku.

Krzyż drewniany, widok ogólny

Krzyż drewniany, grupę ukrzyżowania

Krzyż drewniany, bogato zdobiony trzon

[edytuj] Figurka Jezusa Frasobliwego z XIX wieku

Figurka znajduje się przy ul.3 Maja, naprzeciwko dworca PKS. Kamienna przedstawia rzeźbę Jezusa Frasobliwego siedzącego na szczycie czworobocznego filara. Napis i data zatarły się, figurkę datuje się na II poł. XIX wieku (1860 ?).

Figurka Jezusa Frasobliwego

[edytuj] Krzyż tzw. Biały Krzyż z XIX wieku

Krzyż znajduje się przy skrzyżowaniu ul. Wiślanej i Wolności oraz ul. Biały Krzyż. Na kamiennym cokole ustawiony jest drewniany krzyż, napis na cokole nie czytelny, datuje się go na XIX wiek. Dawnej krzyż posiadał białą barwę, stąd nazwa "Biały Krzyż", to określenie dotyczyło też całego kurhanu z krzyżem. Wcześniej, na tej krzyżówce dróg, znajdował się ziemny kurhan z poległymi polskimi żołnierzami z okresu Księstwa Warszawskiego, powstania listopadowego i powstania styczniowego. Z końcem lat 50. XX wieku przy wykonywaniu prac drogowych, kurhan został zniszczony, a krzyż przestawiono o kilkanaście metrów.

Krzyż tzw. Biały Krzyż

[edytuj] Zabytki nie zachowane

Ratusz drewniany oraz waga miejska i jatki, budynki te stały na Rynku.
Małomiasteczkowa drewniana zabudowa Rynku, domy podcieniowe.
Kościół i szpital pw. św. Ducha. Jan Sacranus z Oświęcimia, profesor teologii i kanonik krakowski, w 1502 roku, na otrzymanej od króla Aleksandra Jagiellończyka parceli ufundował przytułek-szpitalik dla biednych i kościół szpitalny pw. św. Ducha. Z dekretu Kazimierskiego z 1595 roku wynika, że na przedmieściu Proszowic stała kaplica pod tytułem św. Ducha, erygowana na prawie patronatu. Wizytatorzy z XVIII wieku mówią już wyraźnie o kościele szpitalnym pod wezwaniem św. Ducha. Tak więc kaplica prawdopodobnie z czasem została przekształcona w kościółek. Dziś na tym miejscu wznosi się budynek Starostwa i Urzędu Miasta i Gminy.
Dworki podmiejskie, m.in. dworek królewski.

[edytuj] Edukacja

Szkoła Podstawowa nr 1 w Proszowicach im. Tadeusza Kościuszki
Gimnazjum numer 1 w Proszowicach im. 6 Brygady Desantowo – Szturmowej gen. S. Sosabowskiego
Zespół szkół w Proszowicach im. Bartosza Głowackiego

[edytuj] Sport i rekreacja

KS Proszowianka Proszowice

MKS Proszowice

Pogoń Proszowice

[edytuj] Z Proszowic pochodzili

Rafał z Proszowic (1453-1534, franciszkanin.
Stańczyk (1480-1560), nadworny błazen króla Zygmunta I Starego.
Szymon Zacjusz (1507-1591), pastor kalwiński.
Szymon z Proszowic (zm. 1556), uczeń Akademi Krakowskiej, poeta łaciński, rektor szkoły św. Floriana w Krakowie.
Stanisław Brzozowski (1576-1637), dominikanin, teolog, historyk.
Bł. ks. Józef Pawłowski (1890-1942).

[edytuj] Galeria

Kościół po zawaleniu się fasady zachodniej w 1824 r.	Proszowice – widok miasta od pd-wsch 1883 r.	Święto Straży Pożarnej w Proszowicach, 1905 r.	Kościół parafialny w latach 50.XX w..
Ul. 3 Maja	Ul. 3 Maja	Ul. Krakowska	Panorama miasta do południa
Urząd miasta	Kościół i dzwonnica oraz pierzeja południowa Rynku	Plebania przy kościele parafialnym	Krzyż żeliwny z XIX w., stoi przy kościele