Aralsk

Z Wikipedii

dawna przystań w Aralsku

porzucony statek, dziś w środku stepu

Aralsk, także Aral (kaz. Арал, ros. Аральск) - niewielkie miasto (39 tys. mieszkańców) w południowo-zachodnim Kazachstanie, w obwodzie Kyzył Orda; współrzędne geograficzne 46°47′38"N 61°40′5"E, telefoniczny numer kierunkowy +732433.

W roku 1847 rosyjski fort mający za zadanie zabezpieczenie rosyjskiej flotylli operującej na Jeziorze Aralskim, ustanowiony przy ujściu rzeki Syr-Daria. Na mapie Butakowa z 1853 Fort Aralsk umieszczono w punkcie o przybliżonych współrzędnych geograficznych 46°5'N 61°25'E, na południe od półwyspu Unadym. Opuszczony przed końcem XIX wieku^[1].

W 1905 osada utworzona około 80 kilometrów na północ od lokalizacji dawnego fortu, przy linii kolejowej łączącej Taszkent z Orenburgiem. Istnieją relacje^[2] wskazujące, że w pobliżu Aralska we wrześniu 1919 stoczona była jedna z bitew pomiędzy oddziałami "białych" a bolszewikami.

Aralsk prawa miejskie otrzymał w roku 1938. W roku 1959 liczył 19,9 tys. mieszkańców^[3]. Do lat 60. XX wieku był to port rybacki i przystań na północnym brzegu Jeziora Aralskiego^[4]; miasto zaopatrywało wówczas w ryby cały okoliczny region. Od tego jednak czasu, na skutek wysychania Jeziora^[5] do końca XX w. jego lustro wody obniżyło się o kilkanaście metrów, toteż linia brzegowa znacznie oddaliła się od miasta (do około 100 kilometrów; mieszkańcy pamiętają jedynie, że jezioro było widoczne z miasta przed 25 laty). Przetwórnie ryb w Aralsku, wobec braku miejscowego surowca, zaopatrywano aż z Morza Bałtyckiego^[6]. Cumujące w przystani statki i kutry od blisko pół wieku niszczeją w wyschniętych basenach portowych przy bezużytecznych od wielu lat nabrzeżach.

Mieszkańcy Aralska, pozbawieni pracy w rybołówstwie i zawodach pokrewnych szukają pracy w innych regionach kraju, a znaczny procent z pozostających w mieście jest bezrobotnych. Mieszkańcy narażeni są na skutki chemicznych zatruć wywoływanych przez pył z wyschniętego dna jeziora, zawierający znaczne ilości często wciąż jeszcze toksycznych resztek środków ochrony roślin, które zmyte zostały do jeziora przez dziesięciolecia ekstensywnych upraw bawełny. Nie jest do końca znany stopień dodatkowego zagrożenia, będącego skutkiem porzuconych i niszczejących na dawnych wyspach Jeziora Aralskiego (w tym - na Wyspie Odrodzenia) składnic i laboratoriów broni biologicznej dawnego ZSRR.

Od czasu wybudowania w 2005 tamy Kok-Aral, oddzielającej wody Jeziora Północnoaralskiego od wciąż wysychającej południowej części, lustro wody po północnej stronie tamy podnosi się systematycznie, a linia brzegowa zbliża się do miasta (w 2006 na odległość 25 kilometrów). Zjawiska te pozwalają mieszkańcom Aralska mieć nadzieję na odtworzenie w bliskiej przyszłości życia w wodach północnej części jeziora i na korzystne zmiany w gospodarce miasta.