Babka lancetowata

Z Wikipedii

Babka lancetowata
Systematyka wg Reveala
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Rząd	jasnotowce
Rodzina	babkowate
Rodzaj	babka
Gatunek	babka lancetowata
Nazwa systematyczna
Plantago lanceolata L. 1753
Galeria zdjęć i grafik

Babka lancetowata, babka wąskolistna (Plantago lanceolata L.) – gatunek byliny należący do rodziny babkowatych (Plantaginaceae Juss.). Występuje w stanie dzikim na całym obszarze klimatu umiarkowanego: w Europie i Azji aż do Himalajów. Gatunek bardzo zmienny, przystosowuje się do różnych warunków, został rozwleczony na wszystkie kontynenty. W Polsce pospolity.

Spis treści 1 Morfologia 2 Biologia 3 Ekologia 4 Systematyka i zmienność 5 Nazewnictwo 6 Zastosowanie 7 Uprawa 8 Przypisy

[edytuj] Morfologia

Pęd

Pod powierzchnią krótkie kłącze. W czasie kwitnienia wyrastają pędy kwiatonośne osiągające wysokość do 40 cm.

Liście

Długie, równowąskie, lancetowate, u nasady zwężone w rynienkowaty owłosiony ogonek, skupione są w przyziemne rozety, mają 3–7 równoległych nerwów. Blaszka liściowa przeważnie całobrzega, rzadko z nielicznymi ząbkami.

Kwiaty

Z rozetek liściowych wyrasta jedna lub kilka bezlistnych szypułek kwiatostanowych o 5 głębokich bruzdach. Szypułka jest prosto wzniesiona lub podnosząca się. Kwiatki są drobne, niepozorne, białe do brunatnoróżowych, zebrane w gęsty, kulisty lub walcowaty, brunatny kłos. Kwiatki osadzone w suchobłoniastych przysadkach. Korona zrosłopłatkowa, ma krótką rurkę i cztery płatki.

Owoce

Gładkie, błyszczące, czerwonobrunatne nasiona w kształcie czółenek osadzone są po 1–2 w jajowatej torebce.

Korzenie

Liczne, wiązkowe.

[edytuj] Biologia

Cechy fitochemiczne

Liście zawierają aukubinę, substancje śluzowe, pektyny, garbniki (ok. 6,5%), kwasy: fumarowy, benzoesowy, cynamonowy, waniliowy^[1], sole mineralne (w tym sole cynku i krzemionkę)^[2], flawonoidy (bajkaleina, skutelareina)^[3].

Rozwój

Pędy kwiatostanowe wyrastają począwszy od drugiego roku wegetacji. Roślina kwitnie od maja do września, jest wiatropylna.

Jedna roślina wydaje około 1000 nasion^[2].

[edytuj] Ekologia

Rośnie na łąkach, trawnikach, pastwiskach, przydrożach, zboczach i polanach. Lubi lekkie i przewiewne gleby, czarnoziemne lub gliniasto-piaszczyste. Często spotykana jako roślina ruderalna lub chwast w koniczynie, lucernie. W polskich Tatrach spotykana do wysokości 1367 m n.p.m. W Polsce występuje coraz rzadziej w stanie naturalnym, ze względu na stosowanie herbicydów.

Hemikryptofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Molinio-Arrhenatheretea^[4].

Nasiona babki stanowią przysmak kanarków. Rozsiewane są przez zwierzęta (zoochoria) i ludzi (antropochoria).

[edytuj] Systematyka i zmienność

W Polsce występuje w 2 podgatunkach^[5]

• P. laneceolata L. subsp. lanceolata – liście nagie lub słabo owłosione, walcowaty kłos wyrastający na wyraźnie 5-kanciastej szypule o wysokości do 1 m.
• P. laneceolata L. subsp. sphaerostachya (Wimmer et Grab.) Hayek – liście silnie, wełnisto owłosione (przynajmniej u nasady), kłos kulistojajowaty. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Vicio-lathyroidis-Potentillion^[4].

Reveal wymienia jedną odmianę P. lanceolata L. var. sphaerostachya Mert. & Koch, którą uznaje za synonim gatunku^[6].

Babka lancetowata tworzy mieszańce z babką średnią^[5].

[edytuj] Nazewnictwo

Inne nazwy zwyczajowe: babka wąskolistna, babka koniczynowa, babka koniczynowata, języczki polne, żywiec.

Synonimy:^[6] Plantago altissima auct. non L., Plantago lanceolata L. sphaerostachya Mert. & Koch,

Nazwa gatunkowa lanceolata wywodzi się od kształtu blaszki liściowej.

[edytuj] Zastosowanie

Roślina lecznicza

• Historia: babka lancetowata jest rośliną znaną od bardzo dawna w lecznictwie. Uważano, że musi ona być silnym środkiem na zranienia skoro nie ginie "nawet na uczęszczanych drogach mimo deptania przez końskie kopyta i rozjeżdżania żelaznymi obręczami wozów". Przewija się w lecznictwie przez wieki. W starożytności zalecano sok z babki na ukąszenia skorpionów i węży, w średniowieczu na złamania i opuchlizny, a także jako antidotum na miłosne czary. Medycyna ludowa roślinę zalecała w leczeniu chrypki, suchego, przewlekłego kaszlu, nieżytów przewodu pokarmowego oraz dróg moczowych.
• Surowiec zielarski: stanowią liście - Folium Plantaginis (Folium Plantaginis lanceolatae) lub cała roślina (Herba Plantaginis). Rzadziej stosuje się korzeń lub nasiona.

• Działanie: sok z babki jest lekiem śluzowym i powlekającym. Również napary i odwary działają przeciwzapalnie w jamie ustnej, gardle i przewodzie pokarmowym. Działanie przeciwzapalne i niszczące bakterie zawdzięczamy irydoidom a osłonowe związkom śluzowym. Wyciągi z babki mają również nieznaczne właściwości wykrztuśne i regenerujące nabłonek. Lekko rozkurczają mięśnie gładkie dróg oddechowych. Stosowane są przeciwko kaszlowi (także u palaczy), chrypce, w stanach zapalnych z utrudnionym odkrztuszaniem i zalegającą wydzieliną. W takich przypadkach należy pić sok z babki w ilości pół łyżeczki na ćwierć szklanki ogrzanej wody najlepiej mineralnej 3 razy dziennie lub syrop z babki lancetowatej 4 razy dziennie po łyżeczce.
  • Odwar z babki sporządza się z 1 łyżki suszonych liści na 1 szklankę wody i pije 3 razy dziennie po pół szklanki pomocniczo w chorobie wrzodowej oraz zapaleniach żołądka i jelit. Odwar lub sok stosuje się również zewnętrznie. Działa on antyseptycznie, przyspiesza gojenie się ran i regenerację naskórka. Istotne są tu takie składniki jak związki krzemu, garbniki, sole potasu, magnezu i cynku. Rozcieńczony sok lub odwar stosuje się do okładów, przemywań i irygacji. Delikatny wystudzony napar może służyć do przemywań powiek przy zapaleniu spojówek. W przypadkach drobnych zranień i ukąszeń owadów można przykładać świeże, czyste (opłukane) liście babki bezpośrednio na skórę. Na zmęczone oczy można przyłożyć na powieki 2–3 liście zmiażdżone lekko tłuczkiem lub 2 łyżki suszonego ziela, zalane niewielką ilością wody.
  • Liść babki można mieszać z innymi ziołami: w schorzeniach gardła, przy kaszlu z tymiankiem, w nieżytach przewodu pokarmowego łączyć z bobrkiem, a w owrzodzeniu żołądka z prawoślazem.

Roślina jadalna

Liście po umyciu i usunięciu nerwów są używane na surowo jako sałata, do potraw z twarogu, albo gotowane jako jarzyna lub dodatek do zup ziołowych. Razem z liśćmi pokrzywy i mniszka lekarskiego stanowią składniki sałatki wiosennej.

Roślina pastewna

Posiada dużą wartość pokarmową jako pasza zielona. U bydła wywołuje biegunkę.

[edytuj] Uprawa

Plantację utrzymuje się 4–5 lat.^[2]

• Rozmnażanie: roślinę uprawia się tylko z nasion. Siew wykonuje się wiosną, od marca do kwietnia. Rozstaw 30 x 40 cm, na głębokość 0,5–1 cm. Średnio wysiewa się 2 kg nasion na 1 ha gruntu.
• Pielęgnacja: odchwaszczanie, spulchnianie ziemi między rzędami, nawożenie.
• Zbiór i suszenie: liście często bywają zakurzone, dlatego należy je zbierać najlepiej po deszczu i dokładnie przepłukać przegotowaną lub mineralną wodą. Zbioru dokonuje się w okresie kwitnienia od maja do września. Na uprawie jednorocznej zbiór przeprowadza się jeden raz, latem, od drugiego roku - dwukrotnie. Surowiec suszy się w temperaturze 35–40°C w piekarniku lub rozkładając cienką warstwą w ciepłym miejscu np. na strychu (trzeba wówczas pamiętać, aby je często odwracać, gdyż łatwo czernieją).

Przypisy