Łąka
Z Wikipedii
Łąka – obszar lądowy, na którym rośnie zwarta roślinność zielna z dominacją lub znacznym udziałem traw.
W szerokim znaczeniu termin obejmuje wszelkie zbiorowiska trawiaste występujące na Ziemi: stepy, sawanny i tundrę trawiastą. W takim ujęciu do łąk zaliczane są także występujące u nas: murawy kserotermiczne, napiaskowe i bliźniczkowe, niektóre zbiorowiska roślinności torfowiskowej występującej na torfowiskach niskich i przejściowych.
W węższym znaczeniu stosowanym w typologii użytków rolnych oraz klasyfikacji użytków gruntowych używanej w geodezji pojęcie łąki jest ograniczone do zbiorowisk tworzonych przez wieloletnie trawy, turzyce, rośliny motylkowe i rośliny innych rodzin, które występują na mezotroficznych i eutroficznych glebach o wysokim poziomie wód gruntowych, zawierających przez większą część roku od 60 do 80 procent wilgoci w stosunku do całkowitej ich pojemności wodnej. Niedobory wody mogą być uzupełniane między innymi przez nawadnianie bądź wykorzystywanie bliskiego poziomu wody gruntowej lub zalewów rzek.
Łąki (wąsko rozumiane) wraz z pastwiskami składają się na użytki zielone. Charakterystyczne dla łąk jest to, że korzenie i rozłogi roślinności łąkowej tworzą darń, dzięki której łąka może odrastać na nowo po każdym skoszeniu i spoczynku zimowym. Dlatego rośliny rosnące na użytkowanych rolniczo łąkach są pozyskiwane na paszę (łąki kośne). Łąki są przedmiotem badań łąkarstwa.
[edytuj] Klasyfikacja łąk
Istnieje szereg kryteriów podziału łąk ze względu na ich genezę, warunki siedliskowe, sposób użytkowania, położenie, cechy roślinności.
Ze względu na genezę wyróżnia się łąki:
- naturalne — zbiorowiska trawiaste wykształcające się i występujące tam, gdzie ze względu na warunki ekologiczne nie występują inne zbiorowiska (zwłaszcza lasy). Należą tu hale powyżej górnej granicy lasów, łąki nadrzeczne na terenach z długotrwałymi zalewami, zbiorowiska trawiaste na terenach i w miejscach, gdzie warunki klimatyczne (mikroklimatyczne) uniemożliwiają rozwój lasów - stepy i murawy kserotermiczne;
- półnaturalne — zbiorowiska trawiaste wykształcające się i utrzymujące się dzięki ekstensywnemu oddziaływaniu człowieka (użytkowaniu kośnemu i pastwiskowemu);
- sztuczne — zbiorowiska trawiaste o prostej strukturze, świeżo założone, krótkotrwałe na użytkach przemiennych lub trwałe ale silnie przekształcone na skutek intensywnych zabiegów pratotechnicznych (wałowanie, podsiewanie, nawożenie).
Ze względu na czas trwania użytkowania wyróżnia się łąki:
- trwałe — użytkowane trwale lub w okresach wieloletnich,
- przemienne — użytkowane krótko i ujmowane w płodozmiany polowe.
Ze względu na produkcyjność i intensywność użytkowania wyróżnia się łąki:
- małowartościowe,
- niskoproduktywne,
- intensywne.
Ze względu na położenie wyróżnia się łąki:
- niżowe dolinowe,
- niżowe pozadolinowe,
- górskie.
Ze względów siedliskowych wyróżnia się łąki:
- grądowe (grądy) — położone w miejscach suchych, zależne od opadów, optymalnie użytkowane łąkowo-pastwiskowo,
- zalewne (łęgi) — położone w dolinach rzek na terasach zalewowych, cechują się zmiennymi warunkami wodnymi,
- bagienne i pobagienne (bielawy i murszowiska) — położone w miejscach o wysokim poziomie wód, zwykle stagnujących.
Ze względów fitosocjologicznych wyróżnia się, na siedliskach wilgotnych:
- łąki trzęślicowe (Molinion) - bogate florystycznie, budowane przez trzęślicę modrą, przytulię północną, czarcikęs łąkowy, sierpik barwierski i inne. Powstają na glebach zmiennowilgotnych, często ubogich, w warunkach sporadycznych pokosów, najwyżej raz w roku, zwykle w sierpniu lub wrześniu. Siano z tych łąk nie ma dużej wartości odżywczej i było niegdyś wykorzystywane na ściółkę dla zwierząt. Dziś wraz z zanikiem specyficznego użytkowania giną łąki i związane z nimi rzadkie gatunki - m.in. kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty, goździk pyszny, oman wierzbolistny. Łąki te podlegają ochronie siedliskowej w obszarach Natura 2000.
- łąki ostrożeniowe (Calthion palustris) - charakteryzują się udziałem ostrożenia łąkowego i warzywnego, knieci błotnej (kaczeńca), rdestu wężownika, dzięgla leśnego. Wilgotne i mokre, nawożone, tradycyjnie zagospodarowane jako łąki dwukośne. Często występują tu storczykowate, np. kukułka krwista, a niekiedy także pełnik europejski.
- łąki selernicowe (Cnidion dubii)- występują w dolinach dużych rzek, w warunkach zmiennej wilgotności spowodowanej wylewami i jednokrotnych, późnych pokosów. Charakteryzują się udziałem wielu rzadkich roślin - selernicy żyłkowanej, czosnku kątowego, tarczycy oszczepolistnej i innych. Podlegają ochronie siedliskowej w obszarach Natura 2000.
- łąki wyczyńcowe (Alopecurion pratensis) - pospolite łąki zalewowe, intensywnie użytkowane łąki w dolinach dużych rzek z dominacją wyczyńca łąkowego. Podlegają ochronie siedliskowej w obszarach Natura 2000.
- łąki solniskowe (Glauco-Puccinellietalia) - rzadko spotykane u nas łąki na terenach zalewanych przez wody morskie lub w miejscach wysięków wód zasolonych. Podlegają ochronie siedliskowej w obszarach Natura 2000.
Na siedliskach świeżych:
- łąki rajgrasowe (Arrhenatherion) - bogate florystycznie, kolorowe łąki w dominacją miękkolistnych traw, głównie rajgrasu wyniosłego, z udziałem m.in. takich gatunków jak dzwonek rozpierzchły, kozibród łąkowy, złocień właściwy. Tradycyjnie ekstensywnie użytkowane, jedno- lub dwukośne. Podlegają ochronie siedliskowej w obszarach Natura 2000.
Ze względu na zaburzenia w składzie roślinności łąkowej powodowanym intensyfikacją użytkowania powstają łąki o składzie florystycznym zależnym od podsiewu lub stanowiące inne fazy degeneracji związane z silnym przekształceniem warunków ekologicznych. W związku z dominacją pojedynczych gatunków (głównie traw) na tego typu siedliskach, łąki tego rodzaju nazywane są od nazwy dominującej rośliny. Przykładem mogą być łąki śmiałkowe z dominacją śmiałka darniowego. Powstają one zwykle na skutek degeneracji innych zbiorowisk łąkowych po zbyt intensywnym wypasie lub obniżeniu poziomu wód gruntowych. Inne przykłady to łąki: sitowe z sitem rozpierzchłym, kłosówkowe z kłosówką wełnistą, trzcinnikowe z trzcinnikiem lancetowatym.
[edytuj] Ochrona łąk
W Polsce i w Europie wiele typów łąk oraz związanych z nimi gatunków roślin i zwierząt ginie w wyniku zmiany w użytkowaniu - odejścia od tradycyjnych, ekstensywnych sposobów gospodarowania w tym wypasu łąk. Część łąk zostaje przekształcona w ziemie orne, część przestaje być użytkowana, porastając krzakami i drzewami, część jest intensywnie eksploatowana. Ginące łąki wymagają ochrony czynnej - przywracania lub podtrzymywania tradycyjnych metod użytkowania. W krajach Unii Europejskiej, a więc także w Polsce, wiele typów siedliskowych łąk podlega ochronie zgodnie z Dyrektywą Sieliskową i wymaga wyznaczenia dla ich zachowania obszarów Natura 2000. W celu utrzymania łąk ekstensywnych obowiązuje w Unii Europejskiej system dopłat rolnośrodowiskowych.
