Babka zwyczajna

Z Wikipedii

Babka zwyczajna
Systematyka wg Reveala
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Rząd	jasnotowce
Rodzina	babkowate
Rodzaj	babka
Gatunek	babka zwyczajna
Nazwa systematyczna
Plantago maior L. 1753
Sp.Pl.2, 1753
Synonimy
Plantago major L.
Galeria zdjęć i grafik

Babka zwyczajna, babka większa (Plantago maior L.) – gatunek byliny należący do rodziny babkowatych. Występuje w stanie dzikim w całej Europie oraz w północnej i centralnej Azji. Zawleczona i zdziczała także na innych kontynentach, szczególnie pospolita w Ameryce Północnej. W Polsce gatunek pospolity na całym terenie.

Spis treści 1 Morfologia 2 Biologia 3 Nazewnictwo 4 Ekologia 5 Systematyka i zmienność 6 Zastosowanie 7 Przypisy 7.1 Bibliografia

[edytuj] Morfologia

Pokrój

Wysokość od 5 do 30 cm, bardzo zmienna zależnie od właściwości gleby.

Łodyga

Silnie skrócona (dlatego liście skupione w przyziemnej różyczce), tylko w czasie kwitnienia rozwijają się 1–3 (rzadziej więcej) nierozgałęzione łodygi kwiatonośne, prosto wzniesione, bezlistne, obłe i skąpo owłosione, wyrastające z pachwin liści.

Liście

Skupione w przyziemnej różyczce liściowej. Blaszka szerokojajowata (najwyżej 1,5 razy dłuższe niż szersze), całobrzega albo skąpo ząbkowana, naga lub słabo owłosiona, z 5–7 równoległymi nerwami, w nasadzie zaokrąglona lub sercowata. Ogonki liściowe mniej więcej długości blaszki, nagie lub luźno tylko owłosione.

Kwiaty

Zebrane w szczytowe, walcowate kłosy o długości równej szypule, lub większej. Niepozorne, małe (do 2 mm długości), siedzące o zredukowanych szypułkach, żółtawozielone. Kielich złożony z czterech, szerokoeliptycznych działek, wolnych do samej nasady. Korona 4-płatkowa, rurkowata, naga. Pręciki 4 z długimi, białymi nitkami zakończonymi bladoliliowymi, z czasem brudnożółtymi pylnikami. Zalążnia górna.

Owoce

Jajowata puszka, zawierająca zwykle (6) 8 (10) nasion Otwiera się wieczkiem. Nasiona owalne lub w różny sposób zdeformowane – kanciaste. Powierzchnia matowa ze zmarszczkami, które na stronie grzbietowej mają układ podłużny, na brzusznej – promienisty (ze znaczkiem pośrodku). Barwa brunatna od jasnej do ciemnej. Długości 2–4 mm i 0,3–0,4 mm szerokości, inne źródła podają długość 1-1,7 mm, szerokość 0,6–0,9 mm, grubość 0,3–0,5 mm^[1].

[edytuj] Biologia

Roślina kwitnie od czerwca do października, wg niektórych źródeł od maja do września^[2].

Łupina nasienna pod wpływem wilgoci pęcznieje i śluzowacieje, dlatego przyczepia się, na przykład do stóp ludzi i zwierząt i w ten sposób roślina jest rozsiewana.

Cechy fitochemiczne

Liście są bogate we flawonoidy (skutalereinę, bajkaleinę), pektyny, witaminy A, C, K. Zawierają także śluz, glikozydy irydoidowe (aukubina, katalpol), kwasy organiczne (cytrynowy, fumarowy, benzeosowy, cynamonowy i in.), garbniki (ok. 4%^[2]), enzymy (inwertynę, emulsinę), saponiny trójterpenowe^[3].

[edytuj] Nazewnictwo

Funkcjonują liczne nazwy zwyczajowe: babka szerokolistna, babka pospolita, babka wielka, babka szeroka, podróżnik, skołojna.

Nazwa rodzajowa Plantago pochodzi z łacińskiego planta, czyli podeszwa, co wiąże się ze skórzastymi liśćmi roślin z tego rodzaju. Epitet gatunkowy maior wskazuje, że liście tego gatunku są większe od liści pozostałych babek.^[2]

[edytuj] Ekologia

Porasta drogi, przydroża, rowy, wysypiska, piargi, łąki. Zasiedla zadeptywane podłoża, również na glebach żyznych. W uprawach rolnych jest chwastem.

[edytuj] Systematyka i zmienność

W szerokim ujęciu systematycznym przyjętym we Flora Europaea^[4] traktowane są jako odrębne gatunki:

• Plantago major subsp. major – babka zwyczajna
• Plantago major subsp. intermedia (DC.) Arcang. – syn. P. intermedia Gilib. babka wielonasienna
• Plantago major subsp. winteri (Wirtg.) W. Ludw. – syn. P. winteri Wirtg. babka Wintera

[edytuj] Zastosowanie

• Roślina lecznicza:
  • Historia: W Chinach znana była już od 3000 lat. W starożytności zalecana była w przypadku ukąszeń przez węże i skorpiony.
  • Surowiec zielarski: liście - Folium Plantaginis majoris.
  • Działanie: wykrztuśne, przeciwzapalne, powlekające (osłaniające). W medycynie ludowej świeże liście przykładano na niewielkie zranienia, ukąszenia owadów, zwichnięcia, ropiejące rany, owrzodzenia, napar służył do przemywania trudno gojących się ran.
  • Zbiór i suszenie: zbiera się od maja do września i suszy w warunkach naturalnych lub w suszarni, w temperaturze do 40°C.
• Sztuka kulinarna: świeże liście dodawane są do sałatek, suszone stosowane jako napar.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia