Blazonowanie

Z Wikipedii

Blazonowanie (fr. blason - herb) to opis herbu wykonany zgodnie z zasadami heraldyki.

Język używany do blazonowania pozostał prawie niezmieniony od zarania heraldyki, stąd wiele w nim zwrotów i nazw brzmiących archaicznie. W większości krajów język blazonowania opiera się w dużym stopniu na średniowiecznej francuszczyźnie, która była międzynarodowym językiem dworskim. W Polsce zachowało się także wiele specyficznych określeń ze staropolszczyzny, np. łękawica, krzywaśń, nałęczka. Jednak pełny język opisu herbów nie zachował się w Polsce, o ile w ogóle istniał. Wiele dawnych polskich herbarzy posługiwało się w blazonowaniu łaciną, późniejsze herbarze często stosowały różne, dowolne określenia. Prawdopodobnie jest możliwe odtworzenie polskiego języka blazonowania, podejmowali te próby niektórzy nasi heraldycy, ale pełne opracowanie na ten temat nigdy nie zostało opublikowane.

Język blazonowania został utworzony przez heroldów, m.in. dla potrzeb zwięzłej i jasnej prezentacji herbów wstępujących w szranki rycerzy. Dlatego pozostający w zgodzie z tradycją, poprawny opis herbu powinien być krótki i jednoznaczny; na tyle zrozumiały aby, korzystając z opisu, można było herb narysować.

Strony: heraldyczna prawa i lewa nie są tymi stronami w rozumieniu patrzącego na herb. Herb opisuje się od strony rycerza trzymającego tarczę. Oznacza to, że prawa strona herbu znajduje się po lewej stronie rysunku. Opis rozpoczyna się od góry i podąża w dół oraz od prawej ku lewej.

Nie opisuje się:

• kształtu tarczy (chyba że jest on w jakiś sposób szczególny)
• kształtu ani koloru hełmu (w heraldyce polskiej - w obcych może on być oznaką godności wtedy należy go zwięźle opisać lub nazwać
• korony na hełmie (należy tylko zaznaczyć jej obecność, bo nie zawsze występuje, zwłaszcza w herbach obcych)
• domyślnej strony, w którą skierowana jest figura na godle (domyślnie wszystkie są zwrócone w stronę prawą heraldyczną). Opisuje się zwrot godła w inną stronę
• ułożenia godła w tarczy, jeżeli znajduje się w położeniu heraldycznym naturalnym, czyli np. jeśli księżyc - to rogami do góry, podkowa - do góry barkiem, strzała żeleźcem, a miecz - sztychem (zaznacza się wszelkie odstępstwa od położenia domyślnego i standardowego wyglądu godła)
• kształtu labrów (ale podaje się ich barwę, szczególnie przy herbach złożonych)

Opis rozpoczyna się od podziału tarczy (jeśli taki podział ma miejsce). Jeśli brak podziału, lub dominuje w nim jedna barwa, zaczyna się od podania barwy pola tarczy. Stosowano cztery podstawowe rodzaje podziału tarczy na dwie części (tarcza dwudzielna): w słup, w pas, w skos oraz z lewa w skos. Obok nich występowały: tarcza trójdzielna w rosochę (linie podziału w kształcie Y), czwórdzielna w krzyż, czwórdzielna krzyżem w skos^[1].

Podział tarczy herbowej:

w słup

w pas

z lewa w skos

< tarcza czwórdzielna (w krzyż)

4-dzielna w krzyż z polem sercowym

W przypadku innych podziałów tarczy przy opisie używa się również określeń powyższych, podstawowych podziałów. Np. przy opisie herbu o trzech (lub więcej) poziomych polach, mówi się o tarczy trój-(lub więcej)-dzielnej w pas. Analogicznie przy pionowych polach mówi się o tarczy trójdzielnej w słup. Tarczę o trzech polach, podzielona liniami w kształcie prostej lub odwróconej litery "Y" , nazywa się również trójdzielną w słup, różnica między podziałami jest określana w następnym zdaniu opisu. Kolejne opisanie pola górnego, oznacza ten pierwszy rodzaj podziału. Tarcze dzielone na cztery pola na kształt "X" nazywa się czterodzielnymi w skos.

Podaje się barwę pól (używa się przy tym sformułowań w rodzaju: W polu błękitnym...):

Przykłady kolorystyki:

złoto

czarny

czerwony

gronostaj

zobacz więcej

Następnie określa się godło w każdym polu, używając formuły w polu pierwszym..., w polu drugim... itd. Najpierw określa się figury zaszczytne, później figury uszczerbione, na końcu mobilia herbowe. Blazonowaniem objęte jest również nazewnictwo mobiliów, figur heraldycznych i ich pozycji, dlatego należy używać odpowiedniego języka. Opis herbu zaczyna się zawsze od pola górnego prawego (heraldycznego) lub od tarczy sercowej (środkowej) - jeśli jest.

Aby określić ułożenie elementów na tarczy używa się nazw analogicznych do podziału tarczy. I tak, układ pionowy to ułożenie w słup, układ poziomy to ułożenie w pas itd.

W następnej kolejności opisuje się koronę rangową (jeśli występuje) i klejnot nad hełmem.

Należy unikać zbędnych powtórzeń, zamiast nich stosując formułę taki sam... lub taki jak....

Na końcu opisuje się dodatkowe elementy herbu - trzymacze, postument, dewizę, ordery, płaszcz książęcy, symbole urzędów.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Alfred Znamierowski "Insygnia, symbole i herby polskie", Warszawa 2003
• Sławomir Górzyński, Jerzy Kochanowski "Herby szlachty polskiej", Warszawa 1990
• Józef Szymański, Nauki pomocnicze historii, Waszawa 2001. ISBN 83-01-13592-1