Kościelne oznaki godności

Z Wikipedii

Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Heraldyka kościelna.

Kościelne oznaki godności to symbole umieszczane w herbach dostojników kościelnych i informujące o ich miejscu w hierarchii Kościoła.

Spis treści

1 Papież
2 Kardynałowie
3 Patriarchowie
4 Arcybiskupi
5 Biskupi
6 Dostojnicy zakonni
7 Niektóre oznaki godności kościelnych
8 Zobacz też

[edytuj] Papież

Nad tarczą herbu papieskiego znajduje się tiara - uroczyste nakrycie głowy, zazwyczaj kształtu stożkowatego, złote lub srebrne, ozdobione szlachetnymi kamieniami. Tiara wywodzi się z ceremonialnych nakryć głowy władców i kapłanów starożytnego Bliskiego Wschodu. Przyjęta przez biskupów Rzymu, do roku 1965 noszona była przez papieży przy wystąpieniach w charakterze głowy Kościoła. Forma tiary ewoluowała: do czasów papieża Bonifacego VIII (1294-1303) ozdobiona była jedną koroną, następnie aż do Benedykta XI albo Klemensa V (1303-1314) dwiema, potem trzema. Pod tarczę herbową podkładano krzyż papieski, czyli krzyż z trzema poprzecznymi ramionami. Jako insygnium władzy papieskiej występuje on od VI wieku. Również pod tarczą herbową znajdują się dwa skrzyżowane klucze: złoty i srebrny. Te tak zwane klucze św. Piotra umieszcza się piórami ku górze. Są symbolem władzy i władcy, papieża jako następcy św. Piotra: „A Ja tobie powiadam, że tyś jest opoka, a na tej opoce zbuduję kościół mój, a bramy piekielne nie zwyciężą go. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego: cokolwiek zwiążesz na ziemi będzie związane i w niebiosach.” [Mt.16, 18-19]. W znaczeniu symbolicznym, są to klucze do bramy czyśćcowej: klucz złoty to władza rozgrzeszania, klucz srebrny zaś to mądrość i wiedza teologiczna niezbędne do osądu ludzkich grzechów.

Herby różnych papieży:

Herb Jana Pawła II

Herb Pawła VI

Herb Benedykta XVI

Herb Mikołaja V

[edytuj] Kardynałowie

Oznaką godności kardynalskiej jest kapelusz kardynalski w kolorze czerwonym. Kapelusze jako oznaki godności duchownych wprowadził papież Innocenty IV (1243-54) w 1245 roku, w celu wyeliminowania używanych wówczas przez biskupów świeckich oznak godności - rycerskich hełmów i koron rangowych – jako znaków, które nie przystoją duchownym. W herbach duchownych kapelusze umieszczano nad tarczą. O godności kardynalskiej - oprócz purpurowego kapelusza - świadczyły chwosty (frędzle, wł. fiocchi), przymocowane przy pomocy plecionego sznura do szerokiego ronda kapelusza po obu jego stronach w pięciu rzędach: każdy następny rząd liczy o jeden frędzel więcej niż poprzedni. W sumie u kapelusza kardynalskiego umieszczano 30 chwostów, po 15 z każdej strony. Liczba chwostów w herbach dostojników kościelnych była jednak zmienną: spotykamy herby kardynalskie z zaledwie sześcioma chwostami. Pod tarczę herbową podkładano krzyż patriarszy o dwóch poprzecznych ramionach, będący oznaką godności kardynalskiej, a także arcybiskupiej. W czasie sede vacante, czyli nieobsadzenia tronu papieskiego, jeden z kardynałów pełnił funkcję Kardynała-Kammerlinga, czyli przełożonego administracji papieskiej. Do jego herbu dodawano "conopoeum" (zasłonę tabernakulum), "namiot Kościoła" (rodzaj parasola umieszczony nad tarczą) oraz klucze św. Piotra.

[edytuj] Patriarchowie

Osobne oznaki godności dla patriarchów Kościoła katolickiego wprowadzono edyktem papieskim z 3 XI 1826 r. Przewidywał on dla patriarchów kapelusz zielony z 15 chwostami po każdej ze stron, zawieszonymi na złotym sznurze. Wśród herbów patriarszych spotykamy także specjalne oznaki godności, przysługujące konkretnym dostojnikom: patriarcha Jerozolimy, jako wielki mistrz Zakonu Grobu Świętego miał podłożony pod tarczę czerwony krzyż jerozolimski, patriarcha zaś Lizbony, od połowy XVIII w. do swego herbu dodawał tiarę.

[edytuj] Arcybiskupi

Oznaką godności arcybiskupiej był również kapelusz, posiadający 20 chwostów (po 10 z każdej strony) w kolorze zielonym. Dodatkowo, pod tarczą heraldyczną podkładano krzyż podwójny (patriarszy), sam lub skrzyżowany z pastorałem.

[edytuj] Biskupi

Najczęściej używaną w heraldyce oznaką godności biskupiej była infuła. Infuła, jako ceremonialne nakrycie głowy, wprowadzona została w połowie XI wieku w postaci stosunkowo niskiej, stożkowatej czapki przeciętej przez środek; stopniowo infuła staje się coraz wyższa, z tyłu dodano dwie wstęgi (fanones). Jako oznaka godności infuła przysługiwała również niektórym opatom. Drugim nakryciem głowy, częściej obecnie stosowanym w charakterze heraldycznej oznaki godności jest zielony kapelusz kardynalski o szerokim rondzie, do którego po obu stronach umocowane są także zielone chwosty w liczbie 12 (po 6 z każdej strony). W herbach biskupich infułę lub kapelusz umieszczano nad tarczą herbową. Dodatkowymi oznakami godności były pastorał i krzyż łaciński skrzyżowane i podłożone pod tarczę. Pastorał, będący insygnium władzy duszpasterskiej i jurysdykcji biskupiej, wywodził się z długiej, zakrzywionej laski pasterskiej - biskup jest pasterzem wiernych. Jako insygnium biskupie pastorał znany jest od V wieku (Irlandia). W przypadku posiadania przez dostojnika Kościoła również świeckiej władzy książęcej, z pastorałem skrzyżowana była oznaka władzy świeckiej - miecz. Takich herbów używali w Polsce biskupi krakowscy. W rozbudowanej postaci herb dostojnika kościelnego mógł zawierać wszystkie wspomniane elementy: bezpośrednio nad tarczą herbową, na jej górnej krawędzi, znajdowała się infuła, oraz widoczne krzywaśń pastorału i głowica krzyża skrzyżowanych i podłożonych pod tarczę, nad nimi kapelusz, ozdobnie plecione sznury i odpowiednia liczba chwostów po obu stronach tarczy.

Biskupi kościoła anglikańskiego używają oznak podobnych do dawnych katolickich - tj. infuły nad tarczą, a w przypadku arcybiskupa infuły i skrzyżowanych za tarczą pastorałów. Herby hierarchów kościoła grekokatolickiego zamiast infuły mają charakterystyczną dla wschodnich kościołów bogato zdobioną mitrę.

[edytuj] Dostojnicy zakonni

Zakonnicy w swych herbach umieszczali kapelusze w kolorze czarnym, a o godności właściciela herbu świadczyła liczba chwostów: generałowie zakonów mieli 12 chwostów (po 6 z obu stron tarczy); prowincjałom przysługiwało 6 chwostów; przeorzy, gwardianie i rektorzy umieszczali przy czarnym kapeluszu 2 chwosty.

[edytuj] Niektóre oznaki godności kościelnych

kardynał	prymas bez tytułu kardynała	arcybiskup	prałat papieski
opat	biskup	generał zakonu	prepozyt
protonotariusz apostolski	honorowy kapelan papieski	honorowy prałat	kanonik
dziekan	kapłan	arcybiskup anglikański (abp.Canterbury)	biskup anglikański (bp.Aucland)