Labry (heraldyka)

Z Wikipedii

hełm z wczesną postacią labrów na pieczęci Haakona V, pocz.XIVw.

Herb Górnego Śląska ze złoto-niebieskimi labrami, hełmem heraldycznym, koroną rangową oraz klejnotem herbowym.

Labry – niem. labwerk (ornament roślinny), łac. lista, lusca, fascia – części zewnętrzne tarczy herbowej, mające kształt wielkich liści wyszczerbionych, wyrastających z boków hełmu, zwykle symetrycznie po obu stronach, często obejmujące jako ornament również całą tarczę herbową.

[edytuj] Ewolucja labrów

Mają one być symbolem płaszcza, albo peleryny, w których występowano na paradach turniejowych^[1]. Jednakże Alfred Znamierowski pisze, że symbolizują one chusty, którymi rycerz przykrywał hełm, by chronić go przed przegrzaniem^[2]. Najprawdopodobniej obie teorie są słuszne, bowiem chusty przykrywające hełm niekiedy rozrastały się do rozmiarów peleryny, tracąc swe pierwotne użytkowe znaczenie. Pochodzenie i ewolucję labrów pokazują dawne wizerunki herbów. Najwcześniejsze labry, stosowane przy hełmach garnczkowych mają postać zwykłej chusty, krótkiej pelerynki, z czasem z ozdobnie wycinanym brzegiem. Labry z XIV w. mają zwykle postać prostych wstęg, które w trakcie dalszej ewolucji stylistycznej przybierały coraz bardziej skomplikowany kształt, dochodząc w XV w. do znanej obecnie formy, zbliżonej do liści akantu. Niekiedy spotykana jest zasada, zobowiązująca heraldyka do przedstawiania labrów "rozwianych w szarży"^[3]. Choć wiele wizerunków herbów odpowiada tej regule, to zdarzają się jednak przedstawienia, zwłaszcza z XII i XIII w. z labrami raczej statycznymi. Najbogatsze i najbardziej wyrafinowane stylistycznie labry powstawały w późnym renesansie i na początku baroku. Niektóre style, jak klasycyzm, minimalizowały użycie labrów, często z nich wręcz rezygnując.

W heraldyce polskiej labry występują już od XIV w., stylistycznie zwykle zbliżone były do stylu heraldyki niemieckiej, choć bywały często wręcz pomijane.

wczesna postać labrów - pocz. XIV w.

labry w XV w.

labry w pocz. XVI w.

labry w końcu XVI w.

[edytuj] Funkcja

Labry nie są nieodzownym elementem herbu, zgodnie z celem i intencją artysty mogą być pomijane, powinny jednak być zawsze stosowane przy pełnych przedstawieniach heraldycznych. W niektórych krajach zauważa się częstsze pomijanie labrów, lub ich minimalizowanie – np. w Hiszpanii, Portugalii czy Francji. Jedynie heraldyka napoleońska nadała labrom, zresztą specyficznie stylizowanym, specjalne znaczenie, przydzielając odpowiednim godnościom odpowiednio bogate rozczłonkowanie labrów. Przywiązanie do stosowania labrów zauważa się głównie w krajach północnej i środkowej Europy.

[edytuj] Zasady przedstawiania

Kształt labrów powinien być zgodny ze stylem reszty elementów herbu, zwłaszcza tarczy i hełmu. Zasadniczą reguła heraldyczną dotyczącą labrów jest ich kolorystyka, zgodna z głównymi barwami herbu, przy czym zwykle kolor metaliczny lub futro są stosowane jako podbicie labrów. Inną postulowaną zasadą jest umieszczanie koloru godła na podbiciu a koloru tarczy na wierzchu labrów. W przypadku herbów złożonych, stosuje się różne kolory labrów po obu stronach tarczy. Spotykane jest również, zwłaszcza w heraldyce zachodnioeuropejskiej, szczególnie niemieckiej, nadawanie labrom barw klejnotu^[4]. Występuje to głównie w herbach w których łącznikiem między hełmem a klejnotem jest przepaska a nie korona, lub jest on usadowiony bezpośrednio na hełmie. W bardzo tradycyjnej heraldyce brytyjskiej, do dziś dysponującej instytucjami heroldii (King of Arms, Court of Lord Lyon i in.} spotyka się stosowanie dwu kolorów na wierzchu, rzadziej, podbiciu labrów^[5]^[6]. Częstsze niż w heraldyce kontynentalnej spotykane jest stosowanie w labrach futra, zwykle gronostaja.

Sporadycznie spotyka się przedstawienia herbów z labrami ale bez hełmów. Zwykle takie przedstawienia mają charakter notatek heraldycznych, sporządzanych w trakcie lustracji przez heroldów. Stosowane to było również przez heraldykę napoleońską, spotykane jest również w heraldyce terytorialnej (np Herb Szydłowca).