Brama Świdnicka
Z Wikipedii
Brama Świdnicka – brama miejska Wrocławia na trakcie wiodącym z południowo-wschodniego narożnika wrocławskiego Rynku w kierunku południowym – do Świdnicy (dzisiejszą ulicą Świdnicką).
Wrocław miał w swoim systemie fortyfikacji dwie linie murów (obie linie murów zostały rozebrane) i dwie fosy: wewnętrzną (nie zachowała się, w jej linii przebiega w przybliżeniu dzisiejsza trasa W-Z) i zewnętrzną (dzisiejsza Fosa Miejska). W obu liniach fortyfikacji na trakcie świdnickim znajdowały się bramy: starsza w linii wewnętrznej i nieco nowsza – w linii zewnętrznej.
Brama w linii murów wewnętrznych powstała w tym samym czasie co Brama Ruska, wewnętrzna Brama Mikołajska i wewnętrzna Brama Oławska, tj. ok. połowy XIII wieku (dokładniej w latach 1260-1274). Była podobna do nich, w postaci wieży na podstawie kwadratu o boku 8 metrów.
Brama zewnętrzna powstała wraz z zewnętrzną Bramą Mikołajską i zewnętrzną Oławską, około przełomu wieków XIII i XIV. Prace budowlane przy bramie wzmiankowano w 1318. Charakter architektoniczny wieży bramnej literatura określa jako wczesnogotycki. Miała ona sześć kondygnacji, zwieńczenie blankami i czterospadowym hełmem oraz przejazd w osi. Zlokalizowana była w rejonie dzisiejszego skrzyżowania ulic Świdnickiej i Modrzejewskiej, obok dzisiejszego hotelu "Monopol", w pobliżu gmachu Opery Wrocławskiej. Oznacza to, że komandoria joannitów (już nie istnieje) i istniejący do dzisiaj kościół Bożego Ciała, położone około 100 metrów na południe od tego miejsca, znajdowały się poza linią głównych murów miejskich. Dopiero w I połowie XV wieku ufortyfikowano komandorię przy pomocy kurtyny ze strzelnicami, co wiązało się z rozbudową przedbramia i zmianą osi wjazdu do miasta. W następnym stuleciu na południe od wieży Bramy Świdnickiej postawiono basteję o podstawie półkola. W 1693 na jej miejscu wzniesiono tzw. "Dzieło Nowe" z rawelinem osłaniającym Bramę. Była to już piąta wersja bramy, mająca postać łuku triumfalnego z herbem Wrocławia nad wjazdem. Ostatnia rozbudowa Bramy miała miejsce w II połowie XVIII i związana była z pogłębieniem fortyfikacji, usypaniem dodatkowego rawelinu i kontrgardy oraz płaszcza osłonowego, a także kolejną zmianą osi wjazdu do miasta.
Wraz z nakazaną przez Francuzów (po zwycięskim oblężeniu Wrocławia z 1806/1807) likwidacją fortyfikacji miejskich Brama Świdnicka przestała istnieć. Z zespołu zabudowy przy Zewnętrznej Bramie Świdnickiej zachował się jednak do dziś powstały w czasie fryderycjańskiej rozbudowy Twierdzy Wrocław w połowie XVIII wieku odwach, położony po wschodniej stronie ulicy Świdnickiej, na południe od kościoła Bożego Ciała. Budynki tego typu istniały wówczas przy wszystkich wrocławskich bramach. Po rozbiórce fortyfikacji parterowy budynek Odwachu zachował swoje militarne przeznaczenie, gdyż po przeciwnej stronie ulicy wzniesiono w 1844 wedle projektu Augusta Stülera gmach Generalnej Komendantury (sztabu). W tym samym czasie sam Odwach został przebudowany w stylu neorenesansowym, wzorowanym na architekturze renesansowej Florencji, być może wedle projektu Carla Ferdinanda Langhansa. Obecnie niewielki budynek mieści galerię sztuki. W jego bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się XIX-wieczna wieżyczka z barometrem i zegarem, wzorowana na tego typu urządzeniach w ośrodkach zdrojowych.
[edytuj] Źródła
- Encyklopedia Wrocławia, 2000, ISBN 83-7023-749-5
- Zofia Ostrowska-Kębłowska et al., Ulica Świdnicka we Wrocławiu, Wrocław, VIA-Wydawnictwo, 1995, ISBN 83-86642-03-3
- Adam Żurek Dawna Brama Świdnicka (zewnętrzna) (w:) Jan Harasimowicz (red.), Atlas architektury Wrocławia. Tom I. Budowle sakralne, Świeckie budowle publiczne, Wrocław, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997, ISBN 83-7023-592-1
