CSS-13

Z Wikipedii

CSS-13
CSS-13 podczas Międzynarodowego Pikniku Lotniczego "Góraszka" w 2007
Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	WSK Okęcie PZL Mielec
Typ	samolot wielozadaniowy
Konstrukcja	dwupłat o konstrukcji mieszanej, podwozie klasyczne – stałe
Załoga	2
Historia
Data oblotu	1948
Lata produkcji	1949 – 1956
Wycofanie ze służby	1978
Dane techniczne
Napęd	1 silnik gwiazdowy, 5-cylindrowy M-11D
Moc	125 KM (92 kW)
Wymiary
Rozpiętość	11,40 m
Długość	8,20 m
Wysokość	3,10 m
Powierzchnia nośna	33,15 m²
Masa
Własna	770 kg
Startowa	1 120 kg
Osiągi
Prędkość maksymalna	150 km/h
Prędkość minimalna	70 km/h
Prędkość wznoszenia	2,0 m/s
Pułap	3 000 m
Zasięg	700 km
Dane operacyjne
Uzbrojenie
w wersji bombowej 1 karabin maszynowy kal. SzKAS kal. 7,62 mm (ruchomy na stojaku za tylną kabiną) 300 kg bomb (na zaczepach pod skrzydłami)
Użytkownicy
Polska

CSS-13 – polski samolot wielozadaniowy, zaprojektowany i zbudowany w Centralnym Studium Samolotów w Warszawie na podstawie licencji radzieckiego samolotu Po-2

[edytuj] Historia

W 1947 roku polskie lotnictwo wojskowe zwróciło się z zamówieniem do polskiego przemysłu lotniczego o podjęcie produkcji seryjnej radzieckiego samolotu szkolno-łącznikowego Po-2. W ZSRR zgodzono się na sprzedaż jego licencji i w Centralnym Studium Samolotów w Warszawie w 1948 roku pod kierunkiem mgr inż. Stanisława Lassoty przygotowano dokumentację licencyjną samolotu. Samolot w wersji licencyjnej różnił się od pierwowzoru Po-2 innym rodzajem lotek, miał trymer na sterze wysokości, inne owiewki amortyzatorów i niektóre przyrządy pokładowe, drobne ulepszenia w konstrukcji płatowca, a także usprawniony rozruch silnika.

Tak opracowany samolot oznaczono CSS-13 i skierowano do produkcji seryjnej. Prototyp samolotu zbudowano w PZL Mielec w 1948 roku, a w roku następnym przeprowadzono w Instytucie Lotnictwa w Warszawie jego homologację. Podczas prób stwierdzono, że samolot odznacza się dobrymi właściwościami pilotażowymi oraz zachowuje się bezpiecznie przy starcie i lądowaniu. Produkcja seryjna samolotu trwała w PZL Mielec od 1949 do 1950 roku, a następnie w latach 1952 – 1956 w WSK Okęcie w Warszawie.

Łącznie w latach 1949 – 1956 wyprodukowano 560 samolotów CSS-13, z tego 180 w PZL Mielec i 380 w WSK Okęcie.

W 1953 roku został jeszcze zbudowany i oblatany na lotnisku Okęcie w Warszawie prototyp wersji sanitarnej samolotu CSS-13, oznaczony jako CSS S-13 zaprojektowany przez mgr inż. Tadeusza Sołtyka. Łącznie wyprodukowano 59 samolotów tego typu.

[edytuj] Użycie w lotnictwie polskim

Pierwsze nowe samoloty skierowano do jednostek lotniczych i szkół wojskowych już w 1949 roku. W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych XX wieku samoloty CSS-13 stanowiły podstawowy samolot w eskadrach i kluczach łącznikowych wojsko lotniczych. Stosowano wersje: łącznikową wyposażoną w podwójny układ sterowniczy, bombową z wziernikiem w dolnym prawym skrzydle do namierzania celownikiem oraz z zamkami bombowymi pod płatem i umieszczonym na grzbiecie kadłuba, z tyłu za drugą kabiną na stojaku, ruchomym karabinem maszynowym. Oprócz wojsk lotniczych samoloty CSS-13 były używane w jednostkach lotniczych Marynarki Wojennej oraz w Wojskach Ochrony Pogranicza do patrolowania granicy państwa.

W latach 1953 – 1955 Polskie Linie Lotnicze LOT eksploatowały 20 samolotów CSS-13 przystosowane do celów rolniczych (opylanie upraw i lasów). W aeroklubach samoloty CSS-13 wykorzystywano w latach sześćdziesiątych do szkolenia w pilotażu, do lotów treningowych, holowania szybowców, lotów dyspozycyjnych, wywożenia skoczków spadochronowych.

Samoloty CSS-13 były użytkowane w lotnictwie polskim do 1978 roku.

[edytuj] Opis konstrukcji

Samolot CSS-13 był dwumiejscowym samolotem wielozdaniowym, dwupłatem o konstrukcji mieszanej, podwozie klasyczne, dwugoleniowe – stałe, Napęd silnik gwiazdowy.