PZL M-15 (Belphegor)

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Adnotacja: Historia, ocena pilotażu, inne.

Ten artykuł wymaga dodania infoboksu. Jeśli możesz, zrób to korzystając z szablonu {{Samolot infobox}}.
Instrukcja użycia szablonu znajduje się na jego stronie dyskusji. Zobacz też listę artykułów z szablonem.

M-15 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

M-15 to odrzutowy samolot rolniczy polskiej konstrukcji, produkowany na eksport do ZSRR w zakładach WSK-Mielec, znany też pod nieoficjalną nazwą "Belphegor", nadaną mu przez Andrzeja Abłamowicza po prezentacji na paryskim salonie lotniczym. M-15 był jedynym na świecie odrzutowcem rolniczym i jedynym odrzutowcem w układzie dwupłata.

Spis treści

1 Rozwój
2 Opis samolotu
3 Dane
- 3.1 Ogólne charakterystyki
- 3.2 Osiągi
4 Linki zewnętrzne:

[edytuj] Rozwój

Samolot został skonstruowany na zamówienie władz rolnictwa ZSRR, w celu zastąpienia dotychczas stosowanych samolotów rolniczych An-2SCh i An-2R przez nowocześniejszą konstrukcję, która byłaby wydajniejsza w eksploatacji, posiadając większy udźwig i nowocześniejszą aparaturę rolniczą. Jako napęd samolotu określono silnik odrzutowy.

W ramach podziału ról w RWPG, polski przemysł lotniczy miał się specjalizować m.in. w samolotach rolniczych, więc skonstruowanie nowego samolotu zlecono zakładom WSK-Mielec. Zakłady te były już głównym licencyjnym producentem samolotów rolniczych An-2R, eksportowanych do ZSRR. Projekt nowego samolotu opracowany został we współpracy z inżynierami radzieckimi, zamieszkałymi w tym celu w Mielcu. Ich szefem był inż. Izmaiłow.

W celu zbadania niespotykanych dotąd problemów związanych z zabudową silnika odrzutowego w wolno latającym samolocie rolniczym, w 1972 w Instytucie Lotnictwa w Warszawie zbudowano najpierw samolot doświadczalny Lala-1 (nazwa była skrótem od: Latające laboratorium), oblatany 10 lutego 1972 przez A. Abłamowicza. Wykorzystywał on przednią część razem ze skrzydłami od samolotu An-2, natomiast cała tylna część została zastąpiona kratownicą z usterzeniem i silnikiem odrzutowym AI-25 o ciągu 1470 daN (1500 kg). Samolot posiadał ponadto aparaturę agrolotniczą do rozpylania chemikaliów.

Doświadczenia z testów samolotu Lala-1 wykorzystano przy konstruowaniu nowego samolotu, którego pierwszy eksperymentalny prototyp, oznaczony LLM-15 (również od "Latające laboratorium") oblatano 30 maja 1973. Samolot w tej wersji wykorzystywał skrzydło od samolotu An-14 "Pszczółka". Prototyp ostatecznego wariantu M-15 oblatano 9 stycznia 1974. Przez następne kilka lat trwały próby prototypów i samolotów pierwszej serii, zakończone certyfikowaniem go w ZSRR dopiero 4 kwietnia 1979, po dwóch latach eksploatacji. Samolot M-15 w 1976 został zaprezentowany na paryskim salonie lotniczym, gdzie uzyskał nazwę "Belphegor" (Belfegor), pochodzącą od upiora z Paryskiego Luwru.

Produkcję seryjną samolotu rozpoczęto w 1976 roku. Władze rolnicze ZSRR planowały początkowo zamówić aż 3000 samolotów tego typu, lecz okazało się, że eksploatacja dostarczonych samolotów nie spełnia pokładanych w nich nadziei. Mimo przyjemnych właściwości pilotażowych samolot był zasadniczo niebezpieczny w pilotażu, z uwagi na charakterystykę reakcji na zwiększenie ciągu (kilkanaście sekund a nie 2-3 sekundy jak w przypadku silnika tłokowego) - co jest konieczne dla ominięcia przeszkód terenowych. Dodatkowo wysokie i opływowo wkomponowane zbiorniki na chemikalia miały długi czas awaryjnego zrzutu ładunku, co potęgowało ryzyko lotów agrolotniczych na tym samolocie. Ostatecznym ciosem stały się ceny ropy naftowej po kryzysie na Bliskim Wschodzie, po 1973 roku. Samolot spalał ok. 550-600 litrów paliwa na godzinę lotu (przykładowo PZL M18 Dromader spalał 160, a An-2 175). Produkcję zakończono w 1981 po dostarczeniu 175 samolotów (wg innych danych, 120).

[edytuj] Opis samolotu

Samolot rolniczy w układzie dwubelkowego dwupłata, konstrukcji metalowej (część dolnego skrzydła i zbiorniki chemikaliów wykonane z laminatu epoksydowego w celu uniknięcia korozji). W górnej części kadłuba, nad kabiną załogi znajduje się oprofilowana gondola silnika odrzutowego. Dolny płat przymocowany do spodu kadłuba, a górny do wierzchu gondoli silnikowej. Oba płaty połączone są grubymi pylonami, mieszczącymi zbiorniki chemikaliów i dwoma pomocniczymi zastrzałami. Pylony przechodzą w dwie belki ogonowe, zakończone podwójnym usterzeniem, połączonym statecznikiem poziomym. Podwozie samolotu stałe, trójpodporowe, z kołami pojedynczymi. Zbiorniki paliwa w górnym płacie. Załogę stanowił pilot, można było oprócz niego zabrać w razie potrzeby do kabiny dwóch techników.

Samolot posiadał dwa zbiorniki na chemikalia o pojemności po 1450 l (łącznie 2900 l lub 2200 kg). Wyposażony był w aparaturę do oprysków w postaci rur pod dolnymi skrzydłami lub alternatywnie w aparaturę rozpylającą proszki i granulaty. Aparatura napędzana była przez turbinę od sprężarki silnika. Maksymalna wydajność opryskiwania 25 l/s, szerokość opryskiwanego pasa - 40 m.