Czesław Lissowski

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: styl, język, to nie jest gazetka ścienna. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Czesław Lissowski (1895 – 1942) – ksiądz rzymskokatolicki, kapelan Wojska Polskiego, działacz społeczny, historyk.

Urodził się 13 stycznia 1895 roku w Zasadkach w powiecie brodnickim jako syn Franciszka i Marianny Michaliny z Rykaczewskich. Ojciec jego, rządca majątku, umieścił Czesława i jego braci w zakupionym domku w Skępem, gdzie pod opieką dziadków pobierali oni naukę. W 1908 roku Czesław ukończył tamtejszą szkołę powszechną i podjął naukę w Seminarium Nauczycielskim w Wymyślinie. Dzięki ogromnej pracowitości, po trzech latach ukończył je z wyróżnieniem. W czasie pobytu, w Wymyślinie prowadził intensywne samokształcenie z zakresu literatury i historii polskiej, zakazanej w programach szkolnych przez władze carskie.

Pierwszą pracę w charakterze wiejskiego nauczyciela Czesław Lissowski podjął w Gołkowie k. Świedziebni na granicy ówczesnego zaboru rosyjsko-pruskiego. Tutaj przez dwa lata uczył dzieci, zyskując w ich oczach, nauczycieli, rodziców opinię dobrego pedagoga i wychowawcy. Praca pedagogiczna nie dawała mu jednak pełnego zadowolenia. Po dwóch latach, w 1945 roku za namową ówczesnego proboszcza rypińskiego, ks. kanonika Stanisława Gogolewskiego, wraz z trzema kolegami z seminarium wymyślińskiego, wstąpił do liceum diecezjalnego przy Seminarium Duchownym w Płocku. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości, wstąpił do tamtejszego seminarium duchownego. W dniu 19 maja 1923 roku otrzymał święcenia kałańskie i niebawem objął wikariat w Czyżewie-Blichowie w dekanacie bodzanowskim.

Duchowy opiekun młodego kapłana, ksiądz S. Gogolewski po dwóch miesiącach spowodował jego przeniesienie i powierzył mu obowiązki wikariusza i prefekta gimnazjum w Rypinie. odtąd ks. Cz. Lissowski był dzielnym pomocnikiem w pracy duszpasterskiej rypińskiego dziekana. Lissowski udzielił wszechstronnej pomocy przy budowie okazałego Domu Katolickiego (obecnie domu kultury) w Rypinie. jednocześnie przyjął na siebie wiele odpowiedzialnych funkcji społecznych. Przez siedem lat piastował mandat radnego miejskiego, był kapelanem w miejscowym szpitalu oraz wciąż prężnie działającej rypińskiej straży pożarnej.

Z zadziwiającym powodzeniem ks. Lissowski wypełniał trudne obowiązki szkolnego prefekta. Środowisko młodzieży szkolnej stało się dla niego pasją życia. Był bardzo dobrym pedagogiem, lubianym przez młodzież i rodziców. Pomagał materialnie mniej zamożnej młodzieży, płacąc za nią tzw. czesne. Kiedy w lipcu 1932 roku Rypin utracił szkołę średnią, dobrze rozwijającą się od 1912 roku, Lissowski podjął wszechstronne starania jej ponownego uruchomienia. Rozumiał, że do tego przedsięwzięcia trzeba obudzić miejscowe społeczeństwo, które właśnie brakiem zainteresowania sprawami oświaty zapłaciło utratą szkoły średniej na okres sześciu lat.

W tym celu z początkiem 1938 roku podjął usilne starania i prace organizacyjne. Powołał komitet budowy gimnazjum w Rypinie, a na zwołanym do Domu Katolickiego zebraniu mieszkańców miasta powołał Towarzystwo Szkoły Średniej w Rypinie i przeprowadził wybór jego zarządu złożonego z dziewięciu dawnych wychowanków rypińskiego gimnazjum. Działalność komitetu spotkała się z życzliwością ówczesnego burmistrza miasta Józefa Budzanowskiego i miejscowych działaczy samorządowych. Ks. Cz. Lissowski z ogromnym zapałem i poświęceniem przystąpił do budowy budynku gimnazjum, był on nie tylko organizatorem działań przy budowie, ale także jałmużnikiem przy zbieraniu środków pieniężnych na ten cel. Gdy miejscowi ziemianie, a także Wydział Powiatowy i Sejmik, odmówił w tym względzie pomocy, wówczas Lissowski zwrócił się o pomoc do społeczeństwa ziemi dobrzyńskiej i duchowieństwa dekanatu rypińskiego. Już w pierwszych dniach po apelu otrzymał zadeklarowaną sumę 25 tys. zł. Z każdym dniem ofiary na ten cel rosły. Na budowę gimnazjum ksiądz Lissowski przeznaczył także własne dochody, a nawet zaciągnął prywatną pożyczkę w miejscowym banku spółdzielczym i oddał na ten cel.

Z niespotykanym entuzjazmem, w okresie od kwietnia do sierpnia 1938 roku, ks. Cz. Lissowski wybudował główne skrzydło gmachu rypińskiego gimnazjum. W dniu 1 września 1938 roku, po sześciu latach przerwy, znowu zabrzmiał dzwonek w rypińskim gimnazjum. W tym dniu ks. Lissowski przedstawił projekt dalszej rozbudowy zespołu budynków szkoły średniej w Rypinie, do którego realizacji przystąpiono wiosną 1939 roku. Uzyskano nawet potrzebne uprawnienia i dwa etaty nauczycielskie na koszt Skarbu Państwa. Wybuch wojny uniemożliwił realizację ambitnych planów prefekta rypińskiego gimnazjum.

Ks. Czesław Lissowski poza działalnością duszpasterską i społeczną zajmował się zbieraniem i opracowywaniem materiałów do historii regionu. Zgromadził i pozostawił znaczny dorobek naukowy, obejmujący 18 pozycji bibliograficznych. W 1938 roku wydał niezwykle wartościową książkę pt. „Powstanie styczniowe w ziemi dobrzyńskiej”. Pracę tę publikował także na łamach "Głosu Mazowieckiego". Na jego łamach ogłosił artykuły uchodzące dziś za materiały o wysokiej wartości źródłowej. W swojej pracy badawczej wiele czasu poświęcał zbieraniu materiałów historycznych do opisu parafii w dekanacie rypińskim. Chciał być godnym kontynuatorem dzieła rozpoczętego przez ks. Walentego Załuskiego, proboszcza z Gójska, który w 1909 roku ogłosił "Szkic monograficzny kościołów dekanatu rypińskiego diecezji płockiej". W 1933 roku wydał niewielką, ale rzetelnie opracowaną monografię kaplicy-kościółka pod wezwaniem Przenajświętszej Rodziny w Studziance. W 1935 roku był natomiast wydawcą głośnej powieści poety i pisarza pochodzącego z ziemi dobrzyńskiej, Franciszka S. Dmochowskiego pt. "Przekleństwo matki". Razem z T. Sadkowskim napisał szkic historyczny miasta Rypina. Z dorobku naukowego ks. Lissowskiego pozostały także rękopisy monografii Rypina i Sadłowa. Wiele jednak cennych prac i artykułów w rękopisie zniszczyła wojna. Ks. Lissowski prowadził także działalność popularyzatorską. Wygłaszał liczne prelekcje i organizował spotkania dyskusyjne.

W sierpniu 1939 roku powołany został do wojska i wziął udział w kampanii wrześniowej. Po klęsce Armii Polskiej wraz ze wszystkimi kapelanami, ze względu na posiadanie stopnia kapitana, został internowany w więzieniu w Łęczycy. Tutaj organizował i prowadził działalność duszpasterską. W październiku 1939 roku w czasie nabożeństw różańcowych zorganizowana więzienna kaplica wypełniała się po brzegi jeńcami. Około 15 października tego roku przez Łódź, Pabianice i Kępno więźniowie z Łęczycy zostali wywiezieni do Wrocławia, a stamtąd do Oflagu 7 B w Eichstätt na terenie Bawarii. Tutaj także ks. Lissowski zorganizował parafię obozową i urządził kaplicę. Wraz z ks. Kazimierzem Krzyżanowskim, prefektem ze Skrwilna odprawiał msze święte, umożliwiając jeńcom korzystanie ze spowiedzi i komunii świętej.

Ks. Czesław Lissowski w czasie pobytu w oflagu nie tracił ducha i woli wytrwania. Mimo pogłębiających się dolegliwości żołądka, zawsze był pełen nadziei. "Optymistycznymi wiadomościami" pocieszał innych i wpływał kojąco na stan psychiczny jeńców. Przez cały czas nie rozstawał się w myślach ze swoim umiłowanym gimnazjum rypińskim. Tu w obozie snuł plany dalszej rozbudowy szkoły i zamiany jej na gimnazjum państwowe. W jednym z listów do ks. dra Wacława Jezuska do Płocka pisał: "Gdy wrócę do mego Rypina, dokończę budowę swego gimnazjum".

W dniu 9 grudnia 1939 roku został skierowany do Oflagu 9 C Rottenburg nad Fuldą, gdzie spotkał prawie wszystkich kapelanów wojskowych. Tam przebywał do połowy kwietnia 1940 roku. Po zwolnieniu przez władze wojskowe, wraz z innymi duchownymi został następnie zatrzymany przez Gestapo w Kessel i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Tam, jak napisał ks. K. Krzyżanowski, księży pozbawiono "munduru i brewiarza oraz mszy świętej i kaplicy. W ciągu tego czasu przeżywaliśmy wszystkie okropności życia obozowego, godzinami trwające apele w mroźnej mgle i wietrze, nie będąc pewni życia, ni dna ni godziny". Po pewnym czasie księży skierowano do ciężkiej pracy. W tym momencie przyszło osłabienie fizyczne i załamanie psychiczne ks. Czesława. Jedynie "modlitwa była mu wtedy pokrzepieniem, a odmawiał ją, jak wielu księży kapelanów, na pięciu paciorkach różańca zrobionego ze znalezionego sznurka".

W początkach lipca 1942 roku ks. Lissowski wraz z innymi kapelanami i grupą inwalidów został skierowany do obozu koncentracyjnego w Dachau. Droga w bydlęcym wagonie, szczelnie zaciemnionym była prawdziwą torturą. Z kraju dochodziły do niego tragiczne wiadomości. W liście do brata Kazimierza prosił o przysłanie garnituru. Skierował także kartkę do dr F. Dłutka. Wysłana przez tego ostatniego paczka doszła już za późno. Wyczerpanie fizyczne spowodowało, że za kolejnym przeglądem lekarskim, w stanie beznadziejnym ks. Czesław dostał się do obozowego szpitala. Na wyleczenie w warunkach Dachau było już za późno. Zmarł w Dachau w dniu 15 listopada 1942 roku na bloku nr 7 z numerem obozowym 31220. Ks. K. Krzyżanowski tak wspominał współdiecezjanina: "W kilka dni położono mnie w szpitalu jako chorego, na tym samym łóżku, na którym zmarł śp. ks. Czesław. Nie danym mi było pójść za jego trumną, choć mu byłem tak bliskim, choć wspólne cierpienie i niedola obozowa tak mocno nas złączyły węzłem braterskiej przyjaźni".

Ks. Czesław Lissowski nie ma swojego grobu. O jego ogromnych zasługach dla miasta nad Rypienicą przypominają pamiątkowe tablice w Kościele św. Trójcy oraz Liceum Ogólnokształcącym (obecnie Zespół Szkół nr 1) w Rypinie. Jego imię nosi jedna z ulic w tym mieście.

źródło: M. Krajewski