Rypin

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: zlikwidować czerwone linki do postaci lokalnych, dodać do postaci znanych. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Współrzędne: 53°04' N 19°27' E53.0666667 19.45 (Rypin)

Rypin
Herb Rypina Flaga Rypina
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	rypiński
Gmina  - rodzaj	Rypin miejska
Prawa miejskie	1345 rok
Burmistrz	Marek Błaszkiewicz
Powierzchnia	10,96 km²
Położenie	53° 04' N 19° 27' E
Liczba mieszkańców (2007)  - liczba ludności  - gęstość	16 527 1508 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	54
Kod pocztowy	87-500
Tablice rejestracyjne	CRY
Położenie na mapie Polski Rypin
TERC10 (TERYT)	6040612011
Miasta partnerskie	Bauska
Urząd miejski3 ul. Warszawska 40 87-500 Rypin tel. 54 280-25-56; faks 54 280-20-60
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Rypin – miasto powiatowe we wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, w powiecie rypińskim.

Położone na szlaku wiodącym z Kujaw na Warmię i z Pomorza na Mazowsze. Leży w północno-wschodniej części historycznej ziemi dobrzyńskiej nad rzeką Rypienicą – dopływem Drwęcy. Geograficznie obszar otaczający Rypin należy do Pojezierza Dobrzyńskiego. Ze względu na duże skupiska jezior na południowym zachodzie, okolice nazywane są Szwajcarią Dobrzyńską.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa włocławskiego.

Spis treści 1 Struktura powierzchni 2 Demografia 3 Komunikacja 4 Historia 5 Społeczność 6 Turystyka, sport, kultura 7 Zabytki i atrakcje turystyczne w Rypinie 8 Kultura i wypoczynek 8.1 Imprezy 9 Ekologia 10 Przedsiębiorczość i inwestycje 11 Odległości 12 Linki zewnętrzne 13 Przypisy

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Rypin ma obszar 10,96 km², w tym:

• użytki rolne: 65%
• użytki leśne: 4%

Miasto stanowi 1,87% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Według danych z 30 czerwca 2004², miasto miało 16 558 mieszkańców.

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	16,558	100	8684	52,4	7874	47,6
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1510,8		792,3		718,4

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1319,01 zł.

[edytuj] Komunikacja

Przez Rypin przebiegają drogi wojewódzkie:

• 534 (Grudziądz – Golub-Dobrzyń – Rypin)
• 557 (Rypin – Lipno)
• 560 (Brodnica – Rypin – Sierpc – Bielsk)
• 563 (Rypin – Żuromin – Mława)

[edytuj] Historia

Rypin jest jednym z najstarszych polskich miast. Pierwsze informacje o nim pochodzą z 1065 r. Już w XI w. miasto stało się stolicą odrębnej jednostki terytorialnej, zwanej kasztelanią, a od XIV w. – powiatu. W ciągu tysiąclecia swych dziejów Rypin czterokrotnie pozbawiany był swej pozycji miasta stołecznego północnej części ziemi dobrzyńskiej. Dochodziło do tego z różnych przyczyn w latach 1236-1300 (rozbicie dzielnicowe), 1797-1866 (Rozbiory Polski), 1916-1918 (I wojna światowa), 1975-1998 (po gierkowskiej reformie administracyjnej). Podczas okupacji niemieckiej w latach 1942-1945 niem. Rippin.

Pierwotny gród rypiński zlokalizowany był na terenie obecnej wsi Starorypin i wielokrotnie padał ofiarą najazdów plemion bałtyckich (Prusów i Litwinów), a od końca XIII w. – Krzyżaków. Do całkowitej ruiny doprowadził miasto najazd krzyżacki z 1329 r. Odbudowa miasta nastąpiła już na nowym, łatwiejszym do obrony, miejscu. Centrum nowego Rypina stało się wzgórze nad Rypienicą, w pobliżu jeziora (obecnie ulice: Rynek, Jana Pawła II, Gdańska, Kilińskiego, 21 stycznia). Przywilej lokacyjny dla Rypina odnowił 24 czerwca 1345 r. Władysław, książę dobrzyński. W XIV wieku Rypin był otoczony murami obronnymi z dwiema bramami – basztami, sierpecką na południu i drugą – przed mostem na Rypienicy. W mieście znajdował się kościół św. Trójcy i, nieopodal, zamek. W okresie XIV XV w. Rypin trzykrotnie trafiał w ręce krzyżackie. Dopiero po II pokoju toruńskim (1466) miasto – wraz z całą ziemią dobrzyńską – wróciło do Rzeczypospolitej. Spokojny rozwój trwał do XVII w., gdy najazdy szwedzkie zrujnowały Rypin, tak jak wiele innych miast. Nie oszczędziła go także wojna północna z lat 1700-1721. Ponownie miasto odżyło po tych wydarzeniach ok. połowy XVIII w. Niewątpliwy wpływ na to miało osiedlanie się Żydów, którzy rozwijali miejscową gospodarkę.

Po II rozbiorze Polski, w 1793 r., Rypin znalazł się w granicach państwa pruskiego, by w 1807 r. trafić do utworzonego przez Napoleona Księstwa Warszawskiego, a po kongresie wiedeńskim – do Królestwa Polskiego. Dopiero po upadku powstania listopadowego miasto znalazło się pod berłem cara Rosji.

W XIX w. w Rypinie i okolicach miało miejsce wiele zdarzeń, znanych w skali historii Polski: wyjście wojsk polskich generała Macieja Rybińskiego po upadku powstania listopadowego, początki tzw. partyzantki Zaliwskiego w 1833 r. czy też wydarzenia powstania styczniowego i ostatnich tygodni życia jednego z jego przywódców – gen. Zygmunta Padlewskiego. W czasie I wojny światowej, od 1915 r. Rypin znajdował się pod władzą niemiecką. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. doprowadziło do wyzwolenia spod niemieckiej okupacji. W Rypinie odrodziły się polskie władze lokalne, a od stycznia 1919 r. gród nad Rypienicą ponownie stał się stolicą powiatu, będącego częścią województwa warszawskiego.

Okres II Rzeczypospolitej był czasem rozkwitu miasta. Rozbudowano infrastrukturę: szpital św. Marcina (obecnie dra Franciszka Dłutka), Szkoła Podstawowa im. J. Piłsudskiego (obecnie SP nr 1), gimnazjum (obecnie Zespół Szkół nr 1 im. ks. Czesława Lissowskiego), stadion miejski (obecnie boisko Gimnazjum im. Józefa Wybickiego). Rozwijała się gospodarka, powstały: Spółdzielnia Mleczarska ROTR, Bank Spółdzielczy, Spółdzielczy Młyn Rolniczy. Swoje struktury miały w Rypinie liczne organizacje ogólnopolskie i stowarzyszenia lokalne. Działo się to wszystko w warunkach wielonarodowości i wielokulturowości miasta, co obrazują świątynie w nim istniejące: kościół katolicki św. Trójcy, kościół ewangelicko-augsburski, synagoga, cerkiew prawosławna. W 1928 r. Rypin wizytował prezydent RP Ignacy Mościcki.

Do ludzi, którzy zapisali się w historii miasta należą: burmistrz Józef Budzanowski, księża Czesław Lissowski i Stanisław Gogolewski, działacze gospodarczy Władysław Żochowski, Jan Rudowski, Kazimierz Gorczyński oraz znany historyk, poseł na Sejm RP IV i V kadencji prof. Mirosław Krajewski.

W wyniku reformy administracyjnej z 1938 r., Rypin znalazł się w województwie pomorskim.

II wojna światowa, a szczególnie jej początek i koniec, to okres bardzo dramatyczny dla miasta i jego mieszkańców. Już we wrześniu 1939 na Rypin spadły bomby, ale najgorsze wydarzyło się później, gdy setki mieszkańców miasta i powiatu poddano akcji eksterminacyjnej. W październiku 1939 w Rypinie, formacje SS, policji niemieckiej i Selbstschutzu rozstrzelały kolejno grupy Polaków i Żydów - na ul. Warszawskiej 1000 osób, na cmentarzu żydowskim 48 osób (w tym 1 kobietę), w lasku Rusinowo 22 osoby, oraz na boisku sportowym 22 osoby^[1]. Rypiński "Dom Kaźni" stał się miejscem męczeńskiej śmierci nauczycieli, księży, urzędników, ziemian, Żydów, a lasek w Rusinowie k/Rypina (ok. 150 rozstrzelanych Polaków i Żydów^[1]) i las w Raku k/Skrwilna (ok. 1450 zamordowanych Polaków^[1], w tym uczniowie gimnazjum w Grudziądzu) – ich zbiorową mogiłą. W powiecie rypińskim egzekucje, wykonywane przez żandarmerię niemiecką, Gestapo i oddziały Jagdkommando, miały miejsce ponadto w miejscowości Księte (8 Polaków, zamordowanych w styczniu 1942), Linne (2 Polaków rozstrzelanych w styczniu 1944), Okalewko (8 Polaków rozstrzelanych 29 sierpnia 1944), oraz Czumsk Duży (22 Polaków zamordowanych w sierpniu 1944)^[1]. Mimo tych represji, od wiosny 1940 działał w Rypinie i okolicach ruch oporu Polskiego Państwa Podziemnego i jego formacji zbrojnych: Związku Walki Zbrojnej, a później Armii Krajowej. W styczniu 1945 Niemcy opuścili Rypin i w mieście powstały struktury przyszłej władzy komunistycznej. Wielu mieszkańców, związanych z ruchem oporu, zostało wywiezionych na wschód lub osadzonych w specjalnych obozach. W okolicach Rypina do 1947-48 roku działały resztki oddziałów poakowskich.

Okres PRL to dla Rypina czas, gdy miasto do 1975 roku było stolicą powiatu i wtedy lokowano w nim ważne inwestycje, np. Fabrykę Akcesoriów Meblowych, Zespół Szkół Ekonomicznych, rozbudowano Szpital Powiatowy. Po likwidacji powiatów Rypin stracił na znaczeniu i w systemie centralnego planowania zmniejszył się napływ środków inwestycyjnych.

Ważnym wydarzeniem było powołanie w 1982 r., przez biskupa płockiego, drugiej parafii rzymskokatolickiej. W 1990 r. poświęcono nowy kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego (parafia św. Stanisława Kostki).

Upadek komunizmu w 1989 r., powstanie III Rzeczypospolitej i odrodzenie prawdziwego samorządu terytorialnego, gminnego w 1990 r. i powiatowego w 1998 r., stworzyły nowe szanse rozwoju miasta.

[edytuj] Społeczność

Miasto Rypin obecnie liczy 16 950 mieszkańców. Z końcem 1998 r. gminę miejską zamieszkiwało 16 971 osób, gęstość zaludnienia wynosiła 1697 osób na km² powierzchni. Obecnie obserwuje się systematyczny spadek ludności miejskiej, a od 1978 do 1998 r. przybyło w mieście 5447 osób. Cechą charakterystyczną ludności Rypina jest liczebna przewaga kobiet nad mężczyznami. Współczynnik ten w kolejnych latach wykazuje jednak tendencję malejącą.

W Rypinie urodził się Joseph Frank Zelazny, ojciec klasycznego pisarza fantasy i science-fiction Rogera Zelaznego. W Rypinie urodzili się także aktorzy: Rafał Cieszyński i Zbigniew Suszyński.

[edytuj] Turystyka, sport, kultura

Rypin posiada dobrze rozwiniętą bazę noclegową, gastronomiczną i rekreacyjno-sportową. Turyści mogą zwiedzić Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej, pracownię witraży Elżbiety, Andrzeja i Bartosza Bednarskich, miejsca historyczne oraz zabytki architektoniczne. Centrum rekreacyjno-sportowe, jakim jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, organizuje wypoczynek oraz umożliwia uprawianie wielu dyscyplin sportowych. W mieście w roku 1922 powstał klub sportowy R.K.S. Lech Rypin, grający obecnie w IV lidze. W 1998 roku Lech występował w III lidze.

[edytuj] Zabytki i atrakcje turystyczne w Rypinie

• Kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa parafii św. Stanisława Kostki. Wewnątrz kościoła znajduje się witraż o powierzchni 212 m² przedstawiający Ostatnią Wieczerzę. Jest to jeden z największych sakralnych witraży w Europie. W lewej nawie kościoła znajduje się witraż o tej samej wielkości, co witraż główny. Przedstawia abstrakcyjną wizję stworzenia świata. W prawej nawie umieszczony jest mniejszy witraż, ukazujący symbolicznie Ducha Świętego. W tylnej części prawej nawy budowany jest witraż tej samej wielkości, co dwa największe. Ma on przedstawiać wizję Sądu Ostatecznego.

• Kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy. Wzniesiony został w 1355 r. z fundacji książąt dobrzyńskich Bolesława i Władysława. Zbudowany jest w stylu gotyckim. Szczyty i kruchta zachodnia to styl neogotycki. Świątynia jest murowana, w cegłach widoczne są liczne wgłębienia (wyżłobione palcami przez pątników w ramach pokuty). Od zachodu znajduje się neogotycka kruchta. Wnętrze nakryte jest pozornym sklepieniem kolebkowym. Kościół był odnawiany po raz ostatni w 1995 r.
• Kościół ewangelicko-augsburski. Wybudowany w 1888 r. w tzw. Grodzie Templariuszy. Neogotycki, wykonany według projektu Stappelmanna. Wnętrze kościoła zdobi bogata polichromia, rzeźbiona ambona i trzyczęściowy ołtarz. Wyposażony jest w stylowe ławki i empory. Wieżę zdobi zegar sprowadzony z Pragi w 1911 r.
• Kaplica pod wezwaniem św. Barbary. Zbudowana w 1780 r. Drewniana konstrukcja zrębowa na podmurówce kamiennej. Dach wielopołaciowy kryty gontem, na nim wieżyczka zwieńczona daszkiem namiotowym. Ostatnimi czasy odkryto i odrestaurowano polichromie.
• W Rypinie można zobaczyć kamieniczki z przełomu XIX i XX w., charakterystyczny prostokątny rynek, na którym usytuowany jest obelisk upamiętniający nadanie praw miejskich w 1365 r.

[edytuj] Kultura i wypoczynek

Miejski Ośrodek Kultury sprawuje opiekę nad zespołami muzycznymi: "Red Rain", "Silent Rave", "Symmetry", "Roller Coaster, "Raissa", wokalistami, orkiestrą dętą, kabaretem, kapelą "Sami Swoi" i grupą wokalną "Walentynki". W placówce działają dwa chóry: "Belcanto" i "Srebrny włos" oraz teatr amatorski: "Teatr Poezji". Od 32 lat MOK jest organizatorem Ogólnopolskiego Przeglądu Teatrów Amatorskich "Rypińska Wiosna Teatralna" oraz Ogólnopolskiego Dziecięcego Festiwalu Country. Organizuje wystawy i wernisaże twórców lokalnych i ogólnopolskich.

[edytuj] Imprezy

Tradycją stały się już organizowane przez Browar Sierpc imprezy z cyklu Biesiady Kasztelańskie. Ponadto miasto organizuje w okresie letnim koncerty i imprezy, w czasie ostatnich kilku edycji wakacyjnych koncertów gwiazdami na koncertach byli: Doda, Ich Troje, Oddział Zamknięty, Boys, Classic, Bartek Wrona, Szymon Wydra, Stachursky oraz wielu wielu innych artystów. W Miejskim Ośrodku Kultury tradycją jest "Rypińska Wiosna Teatralna". Co roku także odbywają się tu Ogólnopolskie Targi Rolnicze Agra Rypin.

[edytuj] Ekologia

Miasto posiada system wodociągowo-kanalizacyjny i odwodnieniowy, mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków. Korzysta z własnego wysypiska śmieci. W 2003 r. oddano do użytku Regionalny Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych w Puszczy Miejskiej, wybudowany przez Związek Gmin Rypińskich. W 2004 r. Rypin otrzymał tytuł Gmina Przyjazna Środowisku.

[edytuj] Przedsiębiorczość i inwestycje

W mieście najprężniej działają branże: odzieżowa, spożywcza, budowlana i metalowa. Silnie rozwinięty jest handel zarówno hurtowy, jak i detaliczny. W tych gałęziach znajduje pracę większość mieszkańców. W Rypinie funkcjonuje osiem firm zatrudniających powyżej sto osób. Produkcja zdrowej żywności stwarza możliwość rozbudowy przetwórstwa. Wśród potentatów naszego rynku lokalnego znajdują się tak znane i cenione na rynku polskim i rynkach zagranicznych firmy jak: firma Firma Rejs, Kaufmann, DAMIX, EMIX, Spółdzielnia Mleczarska ROTR, Kujawsko-Dobrzyńska Spółdzielnia Handlowa i wiele innych, które same w sobie poprzez znaczącą pozycję promują nasz region. Miasto dysponuje zarówno nieruchomościami, jak i terenami pod zabudowę, oferując ulgi podatkowe i duże zasoby wykwalifikowanej siły roboczej. Jako stolica powiatu, zapewnia lokalną obsługę administracyjną, prawną i bankową. W myśl opracowanej na najbliższe dziesięciolecie strategii rozwoju, miasto winno stać się lokalnym, wszechstronnie przygotowanym centrum obsługi rolnictwa, wykorzystującym posiadane walory przyrodnicze i turystyczne.

[edytuj] Odległości

Odległości do niektórych miast polskich:

• Brodnica – 25 km
• Dolna Grupa – 88 km
• Gdynia – 223 km
• Golub-Dobrzyń – 26 km
• Grudziądz – 81 km
• Lipno – 29 km
• Nowe – 108 km
• Ostróda - 92 km
• Płock – 70 km
• Sierpc – 28 km
• Tczew – 161 km
• Toruń – 71 km
• Warszawa – 169 km
• Wąbrzeźno – 48 km
• Wejherowo – 238 km
• Włocławek – 56 km
• Żuromin – 30 km

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Urząd Miejski

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi

Przypisy