Dębnik (województwo małopolskie)

Z Wikipedii


Dębnik
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Krzeszowice
Sołtys	Tadeusz Szychowski
Liczba mieszkańców • liczba ludności	114
Strefa numeracyjna (do 2005)	12
Kod pocztowy	32-065
Tablice rejestracyjne	KRA

Dębnik – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Krzeszowice. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

W miejscowości znajduje się 85-letnia remiza miejscowej OSP, oprócz katolików zamieszkiwana jest też przez Świadków Jehowy. W miejscowości znajdują się kamieniołomy tzw. czarnego marmuru dębnickiego (w rzeczywistości wapieni), którego złoża eksploatowane były od średniowiecza. Marmur był szczególnie popularny w XVII i XVIII wieku, gdy zdobiono nim wiele barokowych kościołów w Polsce (np. klasztor w Czernej, będący właścicielem kamieniołomu).

Miejscowość położona jest na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Pobliskie tereny włączone zostały do obszaru chronionego Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Miejscowość usytuowana jest w pobliżu dolinek: Doliny Eliaszówki i Doliny Racławki oraz klasztoru w Czernej wokół Dębnika rozciągają się wzgórza tzw. Marmurowe Wzgórza.

[edytuj] Historia

1415 r. - odkrycie tutejszego marmuru przez dziedzica Trzebini,Mikołaja Klauskezingera
1422 r. - pierwsza wzmianka o tutejszej osadzie niemieckiego historyka niemieckiego Hartmana Schädela.
początek XVI w. - sprowadzenie włoskich kamieniarzy przez królową Bone
początek XVII w. - zaczęto wysyłać marmur dębnicki do Warszawy, Bartłomiej Stopano i Szymon Spadi pierwsi dzierżawcy kamieniołomów.
1628 r. - Agnieszka Firlejowa, właścicielką łomów (dzierżawcami pozostali w/w dwaj Włosi).
połowa XVII w. - zarządcą został Adam Negowicz
1661 r. król Jan Kazimierz wydał przywilej kamieniarzom z Dębnika, zezwalający prowadzenie prace kamieniarskich na terenie Polski i na Litwie.
1681 r. administratorem łomów został Stefan Bystrzycki, który w pobliskich Paczółtowicach założył szkołę kamieniarską.
1689 r. karmelici z Czernej wydzierżawili kamieniołomy na 20 lat mistrzom Pomanowi i Bielawskiemu.
1710 r. Karmelici przejmują administracje.
1718 r. karmelici ponownie wydzierżawili kamieniołomy: Jackowi Zagórskiemu, Stanisławowi Bielawskiemu i Wojciechowi Maciejewskiemu.
XVII w. / XVIII w. - wielkie zamówienia kamieniarskie dla krajowych i zagranicznych kościołów.
1720 r. - potwierdzenia przywilejów przez króla Augusta II
1758 r. - ponowne potwierdzenia przez króla Augusta III
30 czerwca 1787 r. - wizyta króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
1787 r. - dzierżawa królewska; nowi włoscy kamieniarze: Domenico Schianta, Odoardo Gilli,Eliasz Galli i Leonardo Galli; nadzór sprawuje ks.Sebastian Sierakowski
1794 r. - kierownicy łomu karmelitów Leonard Galli, Mateusz Kuklewicz, Jan Galli i Ferdynad Kuhn.
1820 r. - Piotr Steinkeller kierownik łomu; bankructwo kamieniołomów.
1893 – 1905 - dzierżawca łomów przez firmie "Juliusz John i Spółka".
1914 - budowa cmentarza cholerycznego, gdzie pochowano kilku żołnierzy austriackich (przy skrzyżowaniu dróg do Krzeszowic i Paczółtowic).
1925 – 1938 - dzierżawca to "Zakłady Terrabona i Terazzo „Schmaeidler” w Krzeszowicach",
1931 r. - współdzierżawca "Zakład artystyczno – kamieniarski braci Trembeckich w Krakowie".
23 i 24 sierpnia 1944 r. - bitwa pomiędzy partyzantami polskimi i radzieckimi z Niemcami (pomnik w centrum wsi, mogiły na wzgórzu Góra Widoma ).
1945 - dzierżawa kamieniołomu przez "Społeczne Przedsiębiorstwo Materiałów Budowlanych w Katowicach.
1945 r. - upaństwowienie kamieniołomów ("Śląskie Kamieniołomy w Świdnicy" potem "Kieleckie Zakłady Kamienia Budowlanego" i "Krakowskie Zakłady Kamienia Budowlanego").
1953 r. - dokładne badania geologiczne łomów (szacowano wówczas zasoby na 768 tysięcy m3)
29 grudnia 1961 r. - decyzja o utworzeniu obszaru górniczego "Dębnik" (powierzchnia obszaru wydobywczego wynosiła 234.094 m3). Kamieniołom dostarczał kamień łamany dla oddziału przeróbczego w Krzeszowicach, gdzie wytwarzano z niego grysy do lastrika i mączkę do produkcji tynków trwałych. Bloki marmuru wysyłano do Kielc, gdzie przecinano je na płyty, z których elementy używano na budowle reprezentacyjne, m.in. "Pałacu Kultury i Nauki", gmachu Sejmu, Dzielnicę Marszałkowską (MDM), warszawskiego Zamku Królewskiego, ambasady chińskiej i innych warszawskich obiektów. Bloki marmuru wysyłano również do Włoch i Egiptu.
1993 r. - zaprzestanie wydobycia przemysłowego.
2007 r. - funkcjonowanie dwóch małych prywatnych łomów na cele artystyczno-rzeźbiarskie

Historia zredagowana została głównie na podstawie materiału z książki J. Zinkowa "Krzeszowice i okolice" str 59 i 60, oraz na podstawie opracowania geologicznego "Obszar Górniczy Dębnik" Z.P.K.B.

[edytuj] Bibliografia

Julian Zinkow "Krzeszowice i okolice" Wyd. PTTK Kraj, W-wa Kraków 1988
"Obszar Górniczy Dębnik dla złoża wapienia zbitego" Zrzeszenie Przemysłu Kamienia Budowlanego 3.11.1961
Okręgowy Urząd Górniczy w Krakowie i Ministerstwo Budownictwa Przemysłu Materiałów Budowlanych "Decyzja o utworzeniu obszaru górniczego Dębnik" 29.12.1961
Przedsiębiorstwo Geologiczne Surowców Skalnych w Krakowie "Dokumentacja geologiczna" 29.07.1960
"Geomorfologia Polski" tom II, W-wa 1986
R.Gradziński "Przewodnik geologiczny o okolicach Krakowa" W-wa 1972
J. Kiryk "Rudawa wieś podkrakowska", 1986
Marian Książkiewicz "Dębnik - wielowiekowa eksplotacja łomów marmuru", 1996