Tenczynek

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°7' N 19°37' E50.1166667 19.6166667 (Tenczynek)


Tenczynek
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Krzeszowice
Sołtys	Ryszard Ryś
Położenie	50° 7' N 19° 37' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	3275
Strefa numeracyjna (do 2005)	12
Kod pocztowy	32-067
Tablice rejestracyjne	KRA
Położenie na mapie Polski Tenczynek

Karta pocztowa z Tenczynka (1900 r.) przedstawiająca bramę wjazdową do Zwierzyńca

Plan Tenczynka

Tenczynek – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Krzeszowice, leżąca na pograniczu Rowu Krzeszowickiego i Grzbietu Tenczyńskiego. Centrum wsi znajduję się w Kotlinie Tenczynka przez którego środek przepływa potok Żabnik. Wokół znajdują się wzniesienia takie jak: Góra Buczyna, Ponetlica, Czerwieniec, Niedźwiedzia Góra, Skałki, Ułańskie Zdrowie na terenie Lasu Zwierzynieckiego.

W latach 1973-1976 miejscowość była siedzibą gminy Tenczynek. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

[edytuj] Historia

Wieś założona prawdopodobnie na początku XIV wieku przez Nawoja z Morawicy, od początku pełniła rolę służebną wobec zamku Tęczyn. W odróżnieniu od Tęczyna Wielkiego (zamku) wieś tę zwano Tęczynem Małym (Tęczyn parva), stąd wzięła się późniejsza nazwa, będąca zdrobnieniem nazwy Tęczyn, czyli obecny Tenczynek. Tenczynek to dawny ośrodek górnictwa węglowego, wzmiankowany w 1659 roku. Jego ranga wzrosła w latach dwudziestych XIX wieku, później powstawały kolejne kopalnie, zwane często żeńskimi imionami: Krystyna, Barbara, Katarzyna. Ostatnia z nich była eksploatowana do roku 1955. Barokowy kościół (1728-1742) pod wezwaniem św. Katarzyny z późnorenesansową amboną oraz barokowym i regencyjnym wystrojem wnętrz kryje w podziemiach szczątki ostatniego z potomków Tęczynskich – Jana (zm. 1638 r.). Na cmentarzu parafialnym pochowany został znany aktor Bogumił Kobiela. Wśród znamienitych gości warto wymienić króla Jana III Sobieskiego, który, jak głosi tradycja, zatrzymał się tu wracając spod Wiednia, i poetę Teofila Lenartowicza, który spędził tu kilka letnich miesięcy roku 1875. W Rzeczkach, przysiółku Tenczynka, znajduje się willa "Eliza" (z końca XIX wieku lekarza profesora UJ Stanisława Pareńskiego, w której gościli Stanisław Wyspiański i Tadeusz Boy-Żeleński.

[edytuj] Zabytki

Barokowy kościół św. Katarzyny, zbudowany w latach 1728-1742. Koło kościoła znajduje się interesująca skałka karbońska, stanowiąca pomnik przyrody
Brama Zwierzyniecka - Brama wjazdowa do Zwierzyńca należącego do zamku Tęczyn
Wille i zagrody - relikty starej zabudowy miejscowości
Zabytki budownictwa przemysłowego z XIX-XX wieku, w tym: dawny browar, fabryka marmolady oraz budynki uruchomionej w 1895 r. kopalni węgla "Krystyna".

[edytuj] Turystyka

Zwiedzanie dawnych kamieniołomów ułatwia wytyczona przez Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych geologiczna ścieżka turystyczno-dydaktyczna. Prezentuje ona kilka stanowisk geologicznych o podstawowym znaczeniu dla poznania budowy geologicznej obszaru krzeszowickiego, jednego z najciekawszych w Polsce pod względem geologii i morfologii. Przy zwiedzaniu stanowisk dokumentacyjnych w kamieniołomach należy pamiętać o zakazie zbierania skał i skamieniałości.

[edytuj] Pomniki przyrody

Skałka pod sosną – 4,5-metrowej wysokości skałka zbudowana ze zlepieńca złożonego z okruchów różnych skał (m.in.: łupki ilaste); usytuowana jest przy drodze do Zalasa w pobliżu ośrodka zdrowia. Na skałce rosła sosna (została ścięta w 2006 r., pozostawiono tylko wysoki pień i korzenie, które wnikają w szczeliny skały). Pomnik utworzono 14 kwietnia 1970.
dwie topole czarne – rosnące przy czerwonym szlaku turystycznym, obok drogi Krzeszowice - Tenczynek Rzeczki przy skrzyżowaniu z ul. Daszyńskiego (biegnącą od krzeszowickiej stacji kolejowej). Pomnik utworzono 1 sierpnia 1969.
Kamieniołom na Czerwieńcu – geologiczne stanowisko dokumentacyjne na terenie dawnego kamieniołomu piaskowca.
Kamieniołom "Krystyna" – geologiczne stanowisko dokumentacyjne na terenie dawnego kamieniołomu wapieni.