Ernő Jendrassik
Z Wikipedii
| Ernő Jendrassik | |
 |
|
| Urodzony | 7 czerwca 1858 Koloszwar |
| Zmarł | 21 grudnia 1921 Budapeszt |
 Kolekcja cytatów w Wikicytatach |
|
Ernő Jendrassik (Ernst Jendrassik, ur. 7 czerwca 1858, zm. 21 grudnia 1921) był węgierskim lekarzem neurologiem, pamiętanym za prace nad odruchami. Opisany przez niego manewr ułatwiający wywołanie odruchu kolanowego do dziś znany jest jako manewr Jendrassika.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
Urodził się w Koloszwarze w Siedmiogrodzie. Jego ojcem był Jenő Jendrassik, znany lekarz i profesor fizjologii. Ernő ukończył studia medyczne na Uniwersytecie w Budapeszcie w 1880 roku i rozpoczął pracę w Klinice Medycyny Wewnętrznej. Jego pierwsza praca, zatytułowana "Beiträge zur Lehre von den Sehnenreflexen"[1], została opublikowana w 1883 i przysporzyła Jendrassikowi uznanie w kraju i za granicą[2]. Dzięki niej dostał możliwość podróży po Europie i odwiedzenia wszystkich ważniejszych neurologicznych klinik, w Wiedniu, Monachium, Lipsku i Paryżu, gdzie przez sześć miesięcy 1884 roku pracował z Jeanem-Martinem Charcotem.
Od 1894 roku Jendrassik pracował na oddziele neurologicznym w 2. Klinice Medycyny Wewnętrznej, przekształconym w 1902 roku w samodzielną Klinikę Neurologiczną. W 1908 roku zastąpił Frigyesa Korányiego na stanowisku dyrektora i ordynatora 1. Kliniki Medycyny Wewnętrznej, na którym pozostał przez następne 13 lat. Tam zorganizował od razu osobny oddział i ambulatorium neurologiczne. Zajmował się nie tylko neurologią i medycyną wewnętrzną ale też psychiatrią, mimo że w tym czasie na Węgrzech psychiatria była oddzielnie wykładana i nauczana.
Węgierska Akademia Nauk wybrała Jendrassika w 1898 roku na członka korespondenta, a w 1918 roku został jej członkiem rzeczywistym. Zmarł 21 grudnia 1921 roku w Budapeszcie[3]
W 1922 roku, rok po śmierci Jendassika, Károly Schaffer (1864-1939), neurolog i neuropatolog, w uznaniu zasług Jendrassika stwierdził, że "z uzasadnioną dumą, możemy go nazwać węgierskim Charcotem". Uniwersytet Semmelweisa, na którym Jendrassik najpierw się uczył a potem wykładał, w 1960 roku ustanowił medal Ernő Jendrassika przyznawany co roku autorowi najwybitniejszej publikacji naukowej[2].
[edytuj] Dorobek naukowy
Jendrássik opublikował 123 prace w węgierskich i zagranicznych czasopismach, z których 23% poświęconych było medycynie wewnętrznej, 44% neurologii, a 14% psychiatrii[2]. Zajmował się również filozofią, psychologią i psychiatrią sądową. Doniosłe były jego badania nad neurologią ruchu: rozpatrywał czynność mięśnia nie w związku z jego rzeczywistą lokalizacją, ale miejscem przyczepu (np. mięsień podłopatkowy i nadgrzebieniowy zaangażowane są w ruch dalszego odcinka ręki, mimo że są od niego oddalone)[2]. Przez niemal 20 lat kariery naukowej badał odruchy, począwszy od uznanej pracy z 1882 roku[5][6][7]. Jendrássik wyróżnił trzy grupy odruchów:
- ścięgniste i okostnowe, których łuk odruchowy przebiega przez rdzeń kręgowy
- skórne, w których droga odruchu angażuje korę mózgową
- złożone (np. połykanie, mikcja), w których przełączenie między neuronami czuciowymi a ruchowymi odbywa się w niżej położonych częściach mózgowia. Opisał zjawisko znane dziś i wykorzystywane przez neurologów do dziś jako manewr Jendrassika (ang. Jendrassik maneuvre, niem. Jendrassik'scher Handgriff): odruch (np. kolanowy) jest wzmocniony, gdy jednocześnie inna grupa mięśni w tym samym czasie jest w skurczu. Zjawisko można zaobserwować wywołując odruch kolanowy u osoby splatającej mocno dłonie lub wykonującej inną pracę mięśni rąk[5]. Jendrássik podał prawidłowe wytłumaczenie zjawiska jakim jest ośrodkowe wzmożenie aktywności włókien aferentnych, a nie odwrócenie uwagi pacjenta jak nieraz jeszcze dziś się uważa[2].
Jendrassik między 1887 a 1892 rokiem prowadził intensywne badania nad popularną wówczas hipnozą. Na Węgrzech wczesne badania nad hipnotyzmem z psychiatrycznego punktu widzenia przeprowadzali Károly Laufenauer i jego młody asystent Károly Schaffer w klinice Wydziału Zdrowia i Patologii Psychicznej budapesztańskiego Wydziału Medycyny. Jendrassik swoje badania prowadził w Klinice Chorób Wewnętrznych. Poza hipnozą badał też inne zjawiska fizjologiczne, najwięcej zainteresowania poświęcając jednak potędze sugestii, wolnej woli i sądowym implikacjom hipnozy. We wrześniu 1894 roku całą Europę obiegła wiadomość o spowodowanej hipnozą śmierci młodej pacjentki Franza Neukomma podczas jednego z popularnych publicznych seansów hipnotycznych[8]. Jendrassik przeprowadził szereg eksperymentów behawioralnych mających dowieść zupełnego braku wolnej woli u zahipnotyzowanych pacjentów. Opisał m.in. doświadczenie jakiemu poddał swoją pacjentkę Ilmę, która za sprawą hipnozy myślała że jest psem, chodziła na czterech kończynach i szczekała. Innego pacjenta Jendrassik poczęstował surowym ziemniakiem, przekonując go że karmi go pieczonym udkiem kurczaka. Pacjent zjadł ziemniaka "z wielkim apetytem"[9]. Inni jeszcze zahipnotyzowani pacjenci pili ocet przekonani, że jest to wyśmienity tokaj. W końcu, Ilma na sugestię Jendrassika skłonna była bez wahania pisać listy miłosne do lekarza, który miał rzekomo zabić jej ojca. W innym eksperymencie próbowała zabić rolką papieru jednego z lekarzy, również poddana odpowiedniej sugestii. Konkludując, Jendrassik uznał że osoba w stanie hipnozy nie dysponuje żadną wolną wolą i stąd wszystkie jej działania są efektem narzuconej woli hipnotyzera. W kontekście przypadku Elli, pacjentki Neukomma, przemawiałoby to za jego winą[8].
Jendrássik badał też dziedziczne schorzenia układu nerwowego. Opisał w szczegółach 25 członków 14 dotkniętych nimi rodzin[10][11], przebadanych następnie neuropatologicznie przez Károly'ego Schaffera. Na polu medycyny wewnętrznej osiągnięciem Jendrassika było odkrycie diuretycznych własności kalomelu, i opracowanie optymalnej dawki redukującej niepożądane działanie przeczyszczające związku[12][13]. Napisał też prace z dziedziny neuroanatomii, między innymi zaproponował, że włókna czuciowe dla gruczołu łzowego odchodzą od nerwu Widiusza (gałąź nerwu VII) do nerwu V w okolicy zwoju klinowo-podniebiennego[14].
Na polu psychiatrii Jendrassik dał się zapamiętać jako nieprzejednany wróg psychoanalizy. W sporządzonej na prośbę ministra Zsigmonda Kunfi opinii stwierdził, że psychoanaliza nie jest nauką, szerzy "niemoralność i pornografię"[15]. W podręczniku interny Jendrassik określił ją ponownie jako zamaskowaną pornografię ("getarnte Pornographie") i dalej:
| Cytat: |
|
Według tej nauki, histeria jest jedynie następstwem doznanych urazów na tle seksualnym (lub tylko psychicznych) w najwcześniejszym dzieciństwie, i proponuje psychoanalizę jako metodę jej leczenia. Ta składa się z trwających tygodniami prywatnych rozmów, podczas których lekarz zadaje pacjentowi nietaktowne, dręczące i nieprzyzwoite pytania. Tak długo jak ci uczeni piszą tylko senniki (a robią to!) nie powinniśmy sprawy brać na poważnie, jednak metoda ta stanowi dla młodych dziewcząt duże zagrożenie"
|
Jendrassik był zainteresowany organizacją opieki zdrowotnej w swoim kraju i brał czynny udział w jej rozwoju. Korespondował m. in. z Pierrem Marie chcąc poznać od niego organizację służby zdrowia we Francji. W liście z 6 stycznia 1893 roku cytowanym przez Pásztora Marie odpowiedział Jendrassikowi, że we Franci szpitale podlegają lokalnym samorządom, a ośrodki dla psychicznie chorych i sierocińce bezpośrednio władzom centralnym. Paryż jest wyjątkiem, gdzie skomplikowane zależności (Assistance Publique) rządzą finansowaniem instytucji zdrowia publicznego[2]. Marie i Jendrassik korespondowali dłużej, a w zachowanych listach znajduje się np. pytanie Mariego o praktyczne wskazówki dotyczące planowanej przez Charcota i jego żonę podróży do Konstantynopolu statkiem przez Dunaj. W 1893 roku Marie dzielił się z Jendrassikiem pomysłem założenia wraz z przyjacielem Edouardem Brissaudem nowego czasopisma, "Revue Neurologique".
[edytuj] Prace
|
|
Przypisy
- ↑ Jendrassik E. Beiträge zur Lehre von den Sehnenreflexen. Dtsch Arch klin Med. 33, 177–199. 1883.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Pásztor E. Ernő Jendrassik (1858–1921). Journal of Neurology. 251, 3, 366-367. 2004. doi:10.1007/s00415-004-0394-3. PMID 15015025.
- ↑ KORNYEY I. [In memory of Ernö Jendrássik, Kolozsvár, June 7, 1858--Budapest, December 21, 1921]. Ideggyogy Sz. 11, 3, 59-60. 1959. PMID 13586872.
- ↑ Jendrassik E. Allgemeine Betrachtungen über das Wesen und die Function des vegetativen Nervensystems v Graefes Arch Ophthal (Separatabr), 145, 427-457, 1896 DOI:10.1007/BF01969894
- ↑ 5,0 5,1 Jendrássik E. Zur Untersuchungsmethode des Kniephänomens. Neurol Zentralbl. 4, 412–415. 1885.
- ↑ Jendrássik E. Zur Lehre vom Muskeltonus. Neurol Zentralbl. 15, 781–787. 1896.
- ↑ Jendrássik E. Allgemeine Localisation der Reflexe. Archiv f klin Medicin Bd. 52.
- ↑ 8,0 8,1 Lafferton E. Death by hypnosis: an 1894 Hungarian case and its European reverberations. Endeavour. 30, 2, 65-70. 2006. doi:10.1016/j.endeavour.2006.04.005. PMID 16712932.
- ↑ Jendrássik E. 1888: A suggestióról. Orvosi Hetilap 23. 746–749, 781–785.
- ↑ Jendrassik E. Beiträge zur Kenntniss der hereditären Krankheiten (Mit 33 Abbildungen). Dtsch Z Nervenheilk. 22, 444–499. 1902. DOI:10.1007/BF01669235
- ↑ Die hereditären Krankheiten. W: Jendrassik E: Handbuch der Neurologie. Lewandowsky L (red.). Berlin: Springer, 1911.
- ↑ Jendrassik E. Pestk med-chir Presse, Nos. 7 & 14, 1890
- ↑ Jendrássik E. Das Calomel als Diureticum. Deutsch Arch f klin Med, 1885-1886, 38, 499-524.
- ↑ Jendrássik E. (1894). Sur le rôle du nerf facial dans la sécrétion des larmes. Rev neurol, 7, 186-192.
- ↑ Ferenczi's Turn in Psychoanalysis. W: Peter Rudnytsky, Antal Bokay, Patrizia Giampieri-Deutsch: Psychoanalysis. NYU Press, 2000, s. 53. ISBN 0814775454.
[edytuj] Bibliografia
- Pásztor E. Ernő Jendrassik (1858–1921). Journal of Neurology. 251, 3, 366-367. 2004. doi:10.1007/s00415-004-0394-3. PMID 15015025.
