Filozofia chrześcijańska

Z Wikipedii

Filozofia chrześcijańska to zespół zróżnicowanych kierunków, prądów, tradycji i poglądów filozoficznych powstały w II w. n.e. na gruncie chrześcijaństwa jako odpowiedź na potrzebę racjonalnego ugruntowania rozwijającej się nowej religii i zmierzenia się z poglądami pogan. W szerszym sensie filozofia chrześcijańska to filozofia uprawiana w zgodzie z Objawieniem, w węższym filozofia samego Objawienia. W refleksji nad samą filozofią chrześcijańską kluczowe znaczenie ma jej stosunek do teologii, podobnie jak stosunek rozumu do wiary. Nie wszystkie odłamy chrześcijaństwa mają jednakowy stosunek do filozofii - największe znaczenie ma ona w katolicyzmie który określa się często jako "religia racjonalna", w prawosławiu jej rozwój został zahamowany, w protestantyzmie ma ona odmienny charakter - niechęć do średniowiecznej metafizyki nadaje jej charakter bardziej fideistyczny niż racjonalny, niektóre odmiany protestantyzmu są wręcz wrogie filozofii.

Pierwszy okres dziejów filozofii chrześcijańskiej to filozofia patrystyczna. Filozofa chrześcijańska starożytności rozwijała się tak na Wschodzie, jak i na Zachodzie, przy czym filozofia Wschodu ma większe znaczenie i bardziej teoretyczny charakter, podczas gdy Zachód był bardziej skoncentrowany na zagadnieniach praktycznych i moralnych. Duże znaczenie dla jej ukształtowania miały polemiki z heterodoksyjnym gnostycyzmem, odnowionym w neoplatońskim duchu pogaństwem (z którym dzieliła wiele idei, zob. Plotyn) i manicheizmem. Najwybitniejszymi filozofami patrystycznymi byli św. Augustyn, Orygenes, Klemens z Aleksandrii, Tertullian, Ireneusz z Lyonu, ojcowie kapadoccy.

Wraz z upadkiem Rzymu nastąpił regres kultury intelektualnej na Zachodzie - w tzw. "wiekach ciemnych" nie ma oryginalnej myśli filozoficznej, choć mimo zaginięcia części dzieł filozoficznych te, które pozostały są znane i czytane. Na Wschodzie filozofia chrześcijańska rozwija się nadal, głównie jako bizantyjski arystotelizm i platonizm - ulegała jednak stopniowemu skostnieniu, a jej dzieje są wciąż słabo opracowane. Wraz z upadkiem Konstantynopola znaczenie refleksji filozoficznej w prawosławiu zmalało, ale duża część tradycji bizantyjskiej rozpowszechniła się w renesansowych Włoszech.

Na Zachodzie odrodzenie stopniowe odrodzenie filozofii przypada na przełom VIII i IX w. (renesans karoliński), ale szczególnie na wiek XI, kiedy powstaje tzw. "sofistyka średniowieczna", która wznawia zainteresowanie logiką w świecie chrześcijańskim. Cała filozofia średniowiecznego Zachodu ma charakter ściśle chrześcijański i w znacznym stopniu podporządkowana jest teologii ("philosophia ancilla theologiae"). W XII w. następuje szybki rozwój filozofii zachodniej - poszerzenie recepcji znanych wtedy dzieł Platona, rozwój chrześcijańskiej filozofii mistycznej Bernard z Clairvaux, chrześcijańskiego humanizmu (szkoła z Chartres) i początki scholastyki. Rozpoczyna się także spór o uniwersalia. Wiek XIII to okres rozkwitu scholastyki, rozwoju badań nad przyrodą i wielkich sum teologicznych (Tomasz z Akwinu, Albert Wielki) - następuje wtedy szeroka recepcja arystotelizmu. W wieku XIV ożywa spór o uniwersalia, dominuje wtedy nominalizm i zagadnienia logiczne. W wieku XV scholastyka podupada. Do najwybitniejszych filozofów średniowiecza zachodniego należą: