Golkowice (województwo małopolskie)

Z Wikipedii


Golkowice
Województwo	małopolskie
Powiat	wielicki
Gmina	Wieliczka
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	1800
Tablice rejestracyjne	KWI

Golkowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, w gminie Wieliczka. Duża wieś, oddalona od Krakowa o 12 km, granicząca od północno-zachodniej strony z Krakowem. Położona na Pogórzu Wielickim, na dwóch wzniesieniach na południe i na północ rozdzielona rzeką Wilgą. Od zachodu graniczy z osiedlem Zbydniowice , od północy z osiedlami Rajsko i Soboniowice, od wschodu z wsią Grabówki, od południa ze wsiami Podstolice i Ochojno. Sama wieś podzielona jest od wieków na przysiółki: Sosnowiec, Pastwiska, Podlesie, Srodek, Gąsiory, Pasternik i Lasowice, otoczona z każdej strony sześcioma zabytkowymi kapliczkami.

[edytuj] Historia

Panorama Golkowic

Pierwsze zapiski o Golkowicach pochodzą XII wieku, kiedy to Długosz w swojej kronice nazywa je Golykowiczami. Historia nazwy wzięła się stąd, że któryś z książąt krakowskich na przełomie XI i XII wieku w czasie polowania, odpoczywając na polanie koło rzeki nazwanej później Wilgą, urzeczony pięknem tego miejsca postanowił nadać szmat tej ziemi zasłużonemu wojowi Golykowi. Ten karczując puszczę i ściągając innych osadników, również z Czech, utworzył osadę zwaną od jego imienia Golykowiczami, zmienioną w późniejszych wiekach na Golkowice. Golkowice były wsią książęcą do XIV wieku. Nigdy nie były pańską tylko wsią wolnych kmieci. Na przełomie XIV i XV w. Golkowice stały się własnością klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. Wolni kmiecie z Golkowic dawali więc daniny na rzecz klasztoru w Tyńcu i parafii w Wieliczce do której należeli. Zajmowali się rolnictwem, myślistwem i hodowlą. Na ładnym wzniesieniu, zwanym do dziś podworcem powstał dwór, w którym mieszkał zarządca dbający o interesy klasztoru. Wieś miała dwie karczmy.

Kaplica Matki Bożej Fatimskiej

Po kasacji klasztorów w 1817 roku wieś wraz z folwarkiem Biskupie przeszła na własność biskupów tarnowskich, a od 1880 roku biskupów krakowskich. Przez Golkowice przechodziły wojska Poniatowskiego w 1809 i 1813 roku oraz powstańcy Dembowskiego w 1846 r. W tym też roku w czasie rzezi galicyjskiej zarządca dworu Kwieciński uciekł do Krakowa, a chłopi częściowo rozgrabili dwór (który przestał istnieć kilkadziesiąt lat później). Oprócz wymienionej parafii w Wieliczce, Golkowice należały również do parafii Św. Jakuba i Bożego Ciała w Krakowie, do Kosocic i Wróblowic, obecnie jest samodzielną parafią pw. Matki Bożej Fatimskiej, prowadzonej przez zakon werbistów. Wieś słynęła od XIX wieku z wypieku sławnych kukiełek zwanych gołkami i jak głosi legenda, w czasie wizyty cesarza Franciszka Józefa w Krakowie wybudowano specjalny piec, w którym upieczono kukiełkę ze 150 kg mąki i poczęstowano cesarza z całym dworem, za co cesarz dał Golkowicom przywilej wolnego handlu.

Szkoła podstawowa i gimnazjum

Na początku XX w. wybudowano w Golkowicach nową szkołę, a później po wojnie w latach 50. i 60. strażnicę. W wieku XIX aż do czasów II wojny światowej Golkowianie zajmowali się głównie rolnictwem i handlem. Golkowianie brali czynny udział w I wojnie światowej, wojnie bolszewickiej i II wojnie światowej. W czasie okupacji został utworzony oddział Armii Krajowej, którego zadaniem była ochrona tajnej radiostacji „Wisła”, która przekazywała wiadomości do Londynu. Po wojnie żołnierze KA i członkowie PSL Mikołajczyka byli represjonowani przez nową władzę. Wieś kultywuje od wieków tradycje narodowe, regionalne i polskie np.: tradycyjne kolędy w okresie świąt Bożego Narodzenia, zapusty, obchody Wielkiego Tygodnia, śmigus, sobótki czy dożynki.

Dziś wieś liczy około 1800 mieszkańców i jest wsią średnio zamożną. Mieszkańcy utrzymują się głównie z pracy najemnej w przemyśle, z handlu i prowadzą swoje własne małe firmy.