Grabarka (góra)
Z Wikipedii
Grabarka - góra położona obok wsi o tej samej nazwie w województwie podlaskim, powiecie siemiatyckim, w gminie Nurzec-Stacja. Jest najważniejszym miejscem kultu religijnego dla wyznawców prawosławia w Polsce, tak jak dla katolików jest nim Jasna Góra. Współczesne pielgrzymki na Grabarkę mają charakter ekumeniczny.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Początki świętej Góry sięgają XII wieku, a więc czasu wprowadzenia chrześcijaństwa na tych ziemiach. Wówczas powstały też pierwsze cerkwie, których duchowni utrzymywali kontakty z Rusią Kijowską i Włodzimiersko-Halicką. Był to również czas licznych najazdów tatarskich. W obliczu jednego z nich nastąpiło przeniesienie cennej ikony Przemienienia Pańskiego - Spasa Izbawnika z mielnickiej cerkwi i ukrycie jej w niedostępnych lasach na Górze Grabarce.
Ikona Spasa Izbawnika po najeździe tatarskim nie powróciła do Mielnika. Powodem tego nie było zapewne zniszczenie cerkwi Bogurodzicy, ale brak zainteresowania książąt litewskich rozwojem kultu ikony. Z biegiem lat, wobec licznych najazdów grabieżczych, cenna ikona zaginęła. Jednakże prosty lud prawosławny zachował i przeniósł przez stulecia pamięć o cudownej ikonie Spasa Izbawnika. Kult podtrzymywały także cerkwie i monastery prawosławne. Zapewne Grabarka mogła być jednym z takich miejsc, zwłaszcza, że na jej terenie chowano ofiary epidemii i najazdów.
Grabarka zyskała rozgłos na początku XVIII wieku. Latem 1710 roku wybuchła w pobliskich Siemiatyczach epidemia cholery. Nie nadążano grzebać ofiar strasznej choroby. Jak głosi tradycja prawosławia, w tym czasie pewnemu staruszkowi zostało objawione, aby ludzie zrobili krzyż i zanieśli go na Grabarkę. Każdy, kto dotarł do Góry, przed którą wzniesiono błagalne modlitwy i obmył twarz wodą ze źródła u jej podnóży, został uratowany. Epidemia ustała. Na pamiątkę tamtego ocalenia miejscowa ludność jako wotum wybudowała na wzgórzu kaplicę. A woda do dziś uchodzi za cudowną i zgodnie ze zwyczajem, po przetarciu twarzy zwilżoną w niej chusteczkę należy zostawić na miejscu, w ten sposób symbolicznie pozbywając się choroby. Pielgrzymi zaś, jak przed wiekami, przynoszą krzyże, z którymi zanim je ustawią na górze, trzykrotnie na kolanach okrążają świątynię.
Data budowy cerkwi nie jest bliżej znana. Zapewne wybudowano ją niedługo po ustaniu epidemii. Pierwsza wzmianka podająca dość dokładny opis cerkwi pochodzi już z 1726 r. Już wówczas Święta Góra Grabarka stanowiła znane centrum kultu, do którego pielgrzymowali - zwłaszcza w święto Przemienienia Pańskiego - wyznawcy obrządku wschodniego, jak i łacińskiego, przynosząc ze sobą różnej wielkości krzyże wotywne, które wkopywano wokół świątyni. Zwyczaj ten zachował się do dziś.
Rozbiory Rzeczypospolitej umiejscowiły region Siemiatycz początkowo w zaborze pruskim, a następnie na mocy pokoju w Tylży tereny te zostały przyłączone w 1807 r. do Rosji. W 1839 r. został wydany dekret cara Mikołaja I znoszący Kościół unicki w Cesarstwie Rosyjskim. Jeszcze przez pierwszych kilka lat po tym historycznym wydarzeniu cerkiew służyła do odprawiania nabożeństw dla ludności unickiej, mimo że była ona już obsługiwana przez duchownych prawosławnych.
W 1884 r. ksiądz Józef Gereminowicz rozpoczął, trwający 11 lat, remont kaplicy na Grabarce. W cerkwi wzniesiono nowe ściany, sufit, podłogę, fundamenty, dach oraz ikonostas, przy jednoczesnym poszerzeniu wnętrza świątyni.
Po I wojnie światowej cerkiew na Grabarce utrzymywana była w dobrym stanie, a ponieważ obok niej znajdował się cmentarz i odprawiano w niej nabożeństwa pogrzebowe, nie została zamknięta, jak to czyniono z większością kaplic Kościoła prawosławnego. Przez cały okres międzywojenny w cerkwi odprawiano także, kilka razy w roku, nabożeństwa licznie przybyłym wiernym.
Okres II wojny światowej pozwolił oszczędzić cerkiew przed działaniami wojennymi. Wraz ze zmianami granic w 1945 r. zmienił się również stan posiadania Cerkwi prawosławnej - na obszarze Polski nie było żadnego żeńskiego klasztoru prawosławnego.
W 1947 roku powstała myśl założenia klasztoru żeńskiego na Świętej Górze Grabarce, uznając to miejsce za najbardziej właściwe. Spotkała się ona z aprobatą ówczesnego arcybiskupa Tymoteusza. Otwarcie klasztoru pod wezwaniem św. św. Marty i Marii nastąpiło 27 listopada 1947 r. Pierwszą Przełożoną zgromadzenia została siostra Maria (Komstadius). W 1948 r. było już 8 zakonnic, a w sierpniu tego samego roku zgromadzenie obchodziło po raz pierwszy święto Przemienienia Pańskiego. Życie sióstr oparte zostało na regule św. Bazylego Wielkiego i św. Teodora Studyty. Początki ich działalności to okres bardzo trudny. W zniszczonym przez zawieruchę wojenną kraju niełatwo było zebrać odpowiednie środki finansowe na budowę klasztoru. Brakowało zwłaszcza pomieszczeń dla sióstr zakonnych. Na Górze Grabarce znajdowała się wówczas jedynie drewniana cerkiew Przemienienia Pańskiego oraz mała stróżówka, nie nadająca się jednak do zamieszkania. Początkowo zakonnice nocowały w dzwonnicy starej cerkwi. W późniejszym okresie na samym wzgórzu wybudowano dla sióstr prowizoryczny jeszcze, drewniany dom zakonny, obecnie Dom Pielgrzyma. Kolejny etap rozbudowy przypadł na 1956 r. Wzniesiono i wyświęcono wówczas drugą cerkiew pod wezwaniem ikony Matki Bożej Wszystkich Strapionych Radość (Wsiech Skorbiaszczych Radost) wraz z przylegającymi do niej celami zakonnymi. Powstał też dom dla księży sprawujących posługę na Świętej Górze Grabarce. Pod koniec lat sześćdziesiątych, kiedy przełożoną klasztory była ihumenia Barbara (Grosser), zostaje przeprowadzony gruntowny remont cerkwi Przemienienia Pańskiego. Wnętrze kaplicy otrzymuje nowy, nawiązujący do tradycyjnego wystrój, autorstwa Adama Stalony-Dobrzańskiego i Jerzego Nowosielskiego, profesorów krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 1978-1980 został wybudowany nowy, murowany dom zakonny, z obszernym refektarzem ku czci Zaśnięcia Matki Bożej.
Po śmierci Matki Barbary, przełożoną została Ihumenia Ludmiła (Polakowska). W tym czasie miało miejsce wydarzenie, które tragicznie zapisało się w świadomości wszystkich prawosławnych w Polsce. W nocy z 12 na 13 lipca 1990 r. została podpalona cerkiew Przemienienia Pańskiego. Ogień strawił doszczętnie całą świątynię. Ocalała jedynie Ewangelia i dwie ikony - św. Mikołaja i Zbawiciela. Po pożarze natychmiast przystąpiono do odbudowy. Dzięki licznym ofiarom wiernych i pomocy rządu polskiego, 17 maja 1998 roku metropolita Sawa dokonał konsekracji nowo odbudowanej świątyni.
W dniach 18-19 sierpnia 2000 r. na Świętej Górze Grabarce odbyła się jubileuszowa uroczystość. Wierni pod przewodnictwem arcybiskupa Sawy, w obecności episkopatu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, biskupów z Portugalii i mnichów z góry Athos, którzy przybyli tu z kopią cudotwórczej Iwierskiej Ikony Matki Bożej, dziękowali Bogu za wcielenie Jego Syna dwa tysiące lat temu.
Rok później doszło do historycznego wydarzenia. Z wizytą w klasztorze na Świętej Górze Grabarce przebywał Piotr VII, patriarcha Aleksandrii i całej Afryki, który w obecności metropolity Sawy uczestniczył w uroczystościach Przemienienia Pańskiego.
[edytuj] Dojazd
Do Grabarki prowadzi droga lokalna z pobliskich Siemiatycz w kierunku Hajnówki. Skręt do Grabarki znajduje się między wsią Kajanka i Moszczona Pańska.
Można tam również dojechać koleją z Białegostoku, Hajnówki, Siedlec i Warszawy (stacja docelowa Sycze - skąd kilka minut drogi pieszo do Grabarki) lub autobusem PKS z Bielska Podlaskiego.
[edytuj] Święta parafialne
- Święto Przemienienia Pańskiego obchodzone jest w dniach 18-19 sierpnia
- Święto Matki Bożej Pocieszycielki obchodzone jest 6 listopada.
