Historia Namibii

Z Wikipedii

[edytuj] Historia przedkolonialna

Pierwszymi ludźmi, którzy zamieszkiwali tereny obecnej Namibii, byli prawdopodobnie Buszmeni (w języku miejscowym zwani San), którzy przybyli tu prawdopodobnie w I tysiącleciu p.n.e. W I tysiącleciu n.e. na terenie obecnej Namibii osiedlił się pokrewny Buszmenom lud Sana, a następnie koczowniczy pasterze, Hotentoci, opanowali północne i północno-wschodnie rejony kraju. Zepchnęli oni Buszmenów na tereny wschodniej i centralnej Namibii. Mniej liczni Sana ulegli prawie całkowitemu wyniszczeniu. Hotentoci wyszli też zwycięsko z walk z przybyłym później ludem myśliwych i pasterzy Damara, o nieustalonym pochodzeniu. Od 2. połowie XVII wieku napływały falami ludy Bantu (Owambo, Herero i inne), także zajmujące się hodowlą bydła, zmuszając Hotentotów do opuszczenia zajmowanych obszarów. W starciach z ludami Bantu szczepy hotentockie poniosły znaczne straty, najmniej ucierpiał lud Nama, który schronił się na południu kraju. Plemiona Bantu walczyły również między sobą. Na początku XIX w. imigrował tu z terenu obecnej RPA hotentocki lud Orlam, władający bronią palną.

[edytuj] Kolonializm europejski

[edytuj] Wczesne wyprawy kolonialne

Przez wiele lat Namibia była pomijana przez europejskich badaczy i odkrywców z powodu trudno dostępnego wybrzeża, pustynnych i skalistych terenów. Dopiero w XV wieku przybyli tu portugalscy poszukiwacze, a później Holendrzy. W latach 60. i 70. XVIII wieku ekspedycje holenderskie, podejmowane na zlecenie Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, torowały drogę myśliwym, kupcom i poszukiwaczom złota z Kolonii Przylądkowej. Pod koniec XVIII wieku Holendrzy opanowali Zatokę Wielorybią i wyspę Halifax, które wkrótce zostały im odebrane przez Brytyjczyków.

[edytuj] Namibia w XIX wieku

W pierwszych 10-leciach XIX wieku Brytyjczycy zakładali stacje misyjne w południowej Namibii, ale nie byli zainteresowani osiągnięciem silnej pozycji w tym rejonie.

Na południu Namibii angażowało się szczególnie reńskie towarzystwo misjonarskie. W 1811 misjonarz Heinrich Schmelen kazał wybudować w Bethanien pierwszy kościół murowany (i pierwszy domu murowany) w Namibii. Powstało wiele innych stacji misjonarskich i kościołów, jak np. w Otjimbingwe, Okahandja i Gobabis. Za misjonarzami przybyli pojedynczy handlarze, badacze i awanturnicy. W 1840 roku wódz plemienia Nama Jan Jonker Afrikaner założył osiedle w obfitującym w wodę Małym Windhoek, co dało początek późniejszej stolicy Windhoek. Wkrótce potem osiedlili sie tam również misjonarze reńskiej misji pod przywództwem Carla Hugo Hahna. Druga połowa XIX wieku naznaczona była zaciętymi wojnami pomiędzy plemionami Nama i Herero, które walczyły o skurczone w wyniku suszy pastwiska i tereny polowań. W 1880 plemię Herero pod wodzą Maharero zajęło miasto Windhoek będące dotychczas w posiadaniu Nama. Ostatnia wielka wojna między Nama i Herero trwała 10 lat.

W drugiej połowie XIX wieku Wielka Brytania przystąpiła do rywalizacji z Niemcami, a w 1878 dokonała aneksji miasta i portu Walvis Bay. W 1883 kupiec niemiecki, A. E. Lüderitz, zawarł pierwsze układy z tubylcami.W 1884 Niemieckie Towarzystwo Kolonizacyjne ustanowiło niemiecki protektorat nad południową częścią kraju (układ z Nama), 1885 – nad północną (układ z Herero). W 1886 ustalono granice Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej z portugalską Angolą, 1890 – z brytyjską Kolonią Przylądkową. Napływ niemieckich osadników (pierwsi farmerzy 1892) i bezwzględne metody niemieckie administracji wywoływały opór ludności tubylczej (powstania Hotentotów Bondelswarts, Herero i Nama 1894, 1896, 1897, 1904-07), który krwawo tłumiono (np. liczba ludności Herero zmniejszyła się o ok. 75%). W 1907 sprowadzono do Namibii owce karakułowe, a w 1908 odkryto złoża diamentów, co spowodowało napływ Europejczyków.

[edytuj] Okupacja południowoafrykańska

W okresie I wojny światowej (1915) nastąpiła okupacja kraju przez wojska Związku Południowej Afryki (ZPA), będącego w stanie wojny z Niemcami. Od 1920 kraj stanowił mandat Ligii Narodów powierzony ZPA, od 1945 – terytorium powiernicze ONZ pod nazwą Afryka Południowo-Zachodnia. Z początku terytorium to traktowano jak kolonię, w 1926 powołano zgromadzenie ustawodawcze z ograniczonymi uprawnieniami. W 1949 ZPA (od 1961 Republika Południowej Afryki, RPA) faktycznie anektował Afrykę Południowo-Zachodnią i rozciągnął nań ustawodawstwo apartheidu.

[edytuj] Walki o niepodległość

Od końca lat 50. w Namibii zaczęły powstawać ugrupowania polityczne stawiające sobie za zadanie walkę o niepodległość. W 1957 powstała pierwsza afrykańska organizacja – Kongres Ludu Ovambo, 1960 przekształcony w Organizację Ludu Afryki Południowo-Zachodniej (SWAPO). Na jej czele stał Sam Nujoma. W 1966 rozpoczęła ona walkę zbrojną o wyzwolenie Namibii. W 1966 ONZ odebrała RPA mandat i ustanowiła urząd Komisarza ONZ do spraw Afryki Południowo-Zachodniej (1968 wprowadzono nazwę Namibia). Od 1968 władze RPA realizowały politykę tzw. bantustanizacji kraju – utworzono 10 autonomicznych jednostek plemiennych (na wzór bantustanów w RPA). W 1973 ONZ i OJA uznały SWAPO za jedynego przedstawiciela ludności Namibii, a 1975 RPA zapoczątkowała politykę porozumienia z afrykańską arystokracją plemienną i umiarkowanymi działaczami, dążąc do zachowania kontroli nad bogactwami naturalnymi kraju i zapewnienia decydującego wpływu białej mniejszości osadniczej na życie polityczne. W 1977 doprowadziła do konferencji konstytucyjnej w Turnhalle bez udziału SWAPO i do założenia Demokratycznego Sojuszu Turnhalle (DTA), centroprawicowej koalicji występującej przeciw SWAPO.

Od 1976 działała tzw. grupa kontaktowa Zachodu (USA, Wielka Brytania, Francja, RFN i Kanada) jako mediator między RPA, ONZ i SWAPO. SWAPO kontynuowała walkę zbrojną, korzystając z pomocy ZSRR, państw komunistycznych i państw frontowych Afryki Południowej, w tym zwłaszcza Angoli (bazy wojskowe). W odwecie wojska RPA, zwalczające SWAPO, dokonywały najazdów na terytorium Angoli. W 1978 roku odbyły się wybory parlamentarne, zbojkotowane przez najliczniejsze organizacje murzyńskie. W 1982 rząd RPA podjął bezpośrednie rokowania ze SWAPO, w wyniku których uzyskano zawieszenie broni między walczącymi stronami. Opracowano projekt rozwiązania konfliktu namibijskiego przewidujący przeprowadzenie wyborów nadzorowanych przez ONZ. RPA uzależniła jednak przyznanie Namibii pełnej niepodległości od wycofania oddziałów kubańskich z sąsiedniej Angoli.

[edytuj] Niepodległa Namibia

W 1988 nastąpił przełom w rokowaniach – w wyniku czterostronnych rozmów z udziałem RPA, USA, Angoli i Kuby zawarto porozumienie o wycofywaniu wojsk kubańskich z Angoli i przeprowadzeniu 1989 w Namibii wyborów powszechnych pod nadzorem ONZ – po wycofaniu wojsk kubańskich z Angoli w 1989 wojska południowoafrykańskie opuściły Namibię. W nowo wybranym Zgromadzeniu Konstytucyjnym większość miejsc uzyskała SWAPO, następną pozycję zdobył DTA (opozycyjny wobec SWAPO) – utworzono rząd koalicyjny. W 1990 Zgromadzenie przyjęło konstytucję gwarantującą system wielopartyjny i wybrało Sama Nujomę na prezydenta (reelekcja w 1994 i 1999). 21 marca 1990 proklamował on niepodległą Republikę Namibii, a niepodległe państwo weszło do brytyjskiej Wspólnoty Narodów i ONZ. W 1992 Namibia zawarła z RPA porozumienie dotyczące wspólnej granicy, w wyniku czego RPA przekazała w 1994 kontrolę nad swoją enklawą, Walvis Bay.