Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza

Z Wikipedii

**Partido Socialista Obrero Español**
Skrót:	PSOE
Założona:	1885
Sekretarz generalny:	José Luis Rodríguez Zapatero
Ideologia:	Socjaldemokracja i demokratyczny socjalizm
Afiliacja międzynarodowa:	Partia Europejskich Socjalistów, Międzynarodówka Socjalistyczna
Siedziba:	Ferraz, 70. 28008, Madryt
Ilość członków:	460.000
Barwy:	czerwono-białe
Strona internetowa:	www.psoe.es

Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza (Partido Socialista Obrero Español – PSOE) - hiszpańska socjaldemokratyczna partia polityczna. Jedna z największych partii w Hiszpanii, druga najstarsza (po Partido Carlista, założonej w 1833). Partia założona w 1879 roku, w latach 1939-1977 nielegalna. Po przywróceniu demokracji jedna z głównych sił politycznych kraju. W latach 1982-1996 i od 2004 roku - rządząca. Przywódcą partii jest José Luis Rodríguez Zapatero.

Silnie związana z Unión General de Trabajadores, unią hiszpańskich związków zawodowych. Przez dekady członkostwo w UGT było równoznaczne z członkostwem w PSOE. Jednakże w latach 80. związki zaczęły krytykować politykę partii, nawołując nawet do strajku generalnego 14 grudnia 1988 roku. Od czasu wyborów w 2004 roku, PSOE jest największą partią polityczną w rządzie. Współtworzy Partię Europejskich Socjalistów w Parlamencie Europejskim i jest członkiem Międzynarodówki Socjalistycznej.

[edytuj] Ideologia

PSOE została utworzona w celu reprezentowania interesów klasy pracującej. Jej powołanie do życia związane było z rewolucją przemysłową, a miało na celu doprowadzenie do powstania systemu socjalistycznego, a inspirowane było rewolucyjnymi przesłankami filozofii marksistowskiej. Nie mniej dzisiaj jest typową partią socjaldemokratyczną.

[edytuj] Wczesna historia

Hiszpania
Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Hiszpanii Ustrój polityczny Konstytucja Kortezy Generalne Kongres Deputowanych Senat Trybunał Konstytucyjny Monarcha Król Juan Carlos I Premier José Luis Rodríguez Zapatero Rząd Podział administracyjny Wspólnoty autonomiczne Prowincje Partie polityczne Wybory parlamentarne Referendum 2005 Polityka zagraniczna Wikiprojekt Polityka

PSOE została założona 2 maja 1879 roku w Madrycie przez przywódcę ruchu robotniczego, Pablo Iglesiasa. 20 sierpnia tego samego roku zgromadzenie 40 osób przyjęło program nowego ugrupowania. Pomimo raczej niewielkiej siły w późnych latach XIX wieku, PSOE brała aktywny udział w strajkach 1899 i 1902 roku. W wyborach z 1910 roku, będąc w sojuszu z partiami republikańskimi, Iglesias został pierwszym socjalistycznym członkiem hiszpańskich Kortezów.

Partia weszła w skład rządu w czasie Drugiej Republiki Hiszpańskiej, jako część Hiszpańskiego Frontu Ludowego, w 1936 roku. W czasie wojny domowej, podzieliła się na trzy skrzydła: lewicowo-rewolucyjne marksistowskie pod przywództwem Francesco Largo Caballero, centrowe ale opowiadające się za przemocą przewodzone przez Indaleco Prieto i reformistyczne z Julianem Besteiro na czele.

Gen. Francisco Franco zabronił działalności PSOE w 1939 roku, gdyż uznano tą partie za komunistyczną. W czasie jego rządów wielu działaczy partii zostało aresztowanych, uwięzionych lub wygnanych z kraju. Działalność PSOE została ponownie zalegalizowana w 1977 roku.

[edytuj] Współczesna historia

Na 26. Kongresie PSOE, który odbył się w Suresnes w 1974 roku, na sekretarza generalnego partii został wybrany Felipe González, zastępując Rodolfo Llopis Ferrándiza. González był jednym z liderów skrzydła "reformistycznego" partii, a jego zwycięstwo oznaczało przegraną historycznej, bardziej lewicowej grupy wewnątrz PSOE. Przywództwo partyjne przeszło z osób wygnanych przez Franco na te młode osoby, które nie brały udziału w wojnie domowej.

Llopis doprowadził więc do rozłamu, tworząc Hiszpańską Socjalistyczną Partię Robotniczą (historyczną) - PSOE (h). Tymczasem González dążył do odejścia ugrupowania od marksistowskich i socjalistycznych korzeni, zmieniając PSOE w partię socjaldemokratyczną, zbliżoną do tych Zachodniej Europy. W 1977 roku partia stała się oficjalnie ugrupowaniem opozycyjnym, mając 29.2% głosów i 118 miejsc w parlamencie. Ich stan posiadania zwiększył się jeszcze w 1978 roku, kiedy to sześciu deputowanych z Ludowej Partii Socjalistycznej zgodziło się wstąpić do PSOE.

Na 27 Kongresie w maju 1979, González zrezygnował z przywództwa ponieważ członkowie partii nie chcieli opuścić pozycji marksistowskich. We wrześniu zwołano 28, nadzwyczajny Kongres, podczas którego jednak został ponownie wybrany, a PSOE wreszcie zgodziła się na skończenie z marksizmem. Europejskie partie socjaldemokratyczne wspierały Gonzáleza, a niemieckie SPD przekazało PSOE nawet fundusze pieniężne. Symbol partii został zmieniony na różę w dłoni. W referendum z 1978 roku, PSOE wpierało uchwalenie nowej konstytucji hiszpańskiej, co ostatecznie się odbyło. W wyborach 1979 roku, partia uzyskała 30.5% głosów i 121 miejsc w parlamencie, pozostając największym ugrupowaniem opozycyjnym. 28 października 1982 roku PSOE zwyciężyła w wyborach, uzyskując 48.3% głosów (ok. 10 mln). Felipe González został premierem Hiszpanii 2 grudnia i pozostał nim do 1996 roku. W tym czasie w kwestiach gospodarczych partia łączyła reformy socjalne z liberalną i kapitalistyczną ekonomiką. Niezadowolenie lewicowych frakcji wewnątrz partii wywoływało bratanie się premiera z przedstawicielami wielkiego biznesu (dotyczyło to także członków jego rządu - minister finansów Migel Boyer ożenił się z gwiazdą plotkarskich czasopism, Isabel Preysler).

Pomimo tego, iż PSOE opowiadało się pierwotnie przeciw NATO, po dojściu do władzy większość jego liderów wsparło członkostwo Hiszpanii w tej organizacji. Rząd Gonzáleza zorganizował referendum na ten temat w 1986 roku, w którym Hiszpanie opowiedzieli się za członkostwem w Sojuszu. Jednak rząd został skrytykowany za nie zastosowanie w formularzu oficjalnej nazwy Sojusz Północnoatlantycki, zamiast tego pojawił się termin Atlantyckie Alianse. Symbolem tego zwrotu jest osoba Javiera Solany, który prowadził kampanię przeciwko NATO, a lata później został jego sekretarzem generalnym.

PSOE wspierało także USA podczas pierwszej wojny w Zatoce Perskiej w 1991 roku. Partii udało się odnieść zwycięstwa w wyborach 1986, 1989 i 1993 roku.

Kryzys ekonomiczny, skandale korupcyjne i terroryzm państwowy stosowany przeciwko nielegalnym baskijskie uzbrojone grupy ETA spowodowały erozję popularności Gonzáleza i w efekcie tego w wyborach 1996 roku PSOE przegrało na rzecz prawicowej Partii Ludowej (PP). Lata najcięższego kryzysu to okres 1996-2001, w 1997 roku González zrezygnował z przywództwa w partii. W 2000 roku partia poniosła klęskę wyborczą (34.7% głosów). Pomimo tego wciąż pozostawała rządzącą partią we wspólnotach autonomicznych Andaluzji, Extremadury, Castilla-La Mancha i Asturii.

W 2001 roku został wybrany nowy sekretarz generalny, José Luis Rodríguez Zapatero, który postanowił odnowić partię. W 2003 roku PSOE wygrała wybory samorządowe. 13 listopada 2003 roku PSOE zwyciężyła w regionalne wybory w Katalonii, zawiązując sojusz z ugrupowaniami Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) i Iniciativa per Catalunya (ICV).

José Luis Rodríguez Zapatero, lider PSOE i premier Hiszpanii wraz z żoną.

W wyniku ostatnich wyborów parlamentarnych socjaliści znaleźli się u sterów rządu. Na wynik mógł mieć wpływ zamach terrorystyczny w Madrycie z 11 marca 2004 roku, pod wpływem którego niektórzy hiszpańscy wyborcy mogli zmienić swoje preferencje polityczne. Hiszpanie zdezorientowani głoszonymi przez rząd prawicowy informacjami jakoby za zamachami stała ETA, opowiedzieli się za socjalistami, głoszącymi sprzeciw wobec wojny w Iraku i uczestnictwie w niej Hiszpanii.

W wyniku działań PSOE w Hiszpanii zalegalizowano małżeństwa homoseksualne. Planuje wycofanie nauczania religii ze szkół i decentralizację Hiszpanii poprzez nadanie większej władzy regionom, zwłaszcza Katalonii i Krajowi Basków, zalegalizowała pobyt tysięcy nielegalnych imigrantów. Prowadzi tym samym politykę przeciwną frankistowskiej. Przeforsowała ustawę ograniczającą prawo patentowe na leki.

Spotyka się z ostrą krytyką środowisk tradycjonalistycznych.

W 2005 roku wezwała Hiszpanów do głosowania za przyjęciem Konstytucji Europejskiej.

9 marca 2008 roku PSOE ponownie wygrała wybory parlamentarne zdobywając 43,7% głosów co po przeliczeniu dało 169 miejsc w 350-osobowym Kongresie Deputowanych (o 5 więcej niż w poprzednich wyborach)^[1].

[edytuj] Nazewnictwo

Baron: Nieoficjalna nazwa stosowana na określenie regionalnych liderów partyjnych. Mogą oni być bardzo wpływowi, zwłaszcza jeśli stoją na czele wspólnoty autonomicznej. Wiele razy wybuchały konflikty pomiędzy baronami a władzami centralnymi. Najważniejszymi baronami są m.in.: Pasqual Maragall (Katalonia, który nie będzie ubiegał się o reelekcję w 2006 roku), Juan Carlos Rodríguez Ibarra (Extremadura, który również ogłosił swe przejście na emeryturę), Manuel Chaves (Andaluzja). Termin baron jest bardziej kolokwialny niż oficjalny.
Compañero (towarzysz): zwrot stosowany pomiędzy socjalistami. Po przejściu w kierunku pozycji socjaldemokratycznych, używany tylko pośród najbardziej lewicowych członków PSOE.
Prądy: wewnątrz partii działa kilka grup, bazujących na afiliacji ze swoim przywódcą lub zorientowane ideologicznie. Niektóre z nich w historii PSOE zakończyły swoją działalność jako oddzielne ugrupowania. Przykładowe prądy to "Gueristas" (zwolennicy Alfonso Guerra), "Renovadores" ("Odnowiciele", prawe skrzydło partii) czy Izquierda Socialista (Socjalistyczna Lewica).