II Korpus Krakowski

Z Wikipedii

Józef Hauke-Bosak, dowódca II Korpusu

ppłk Karol Kalita - Rębajło

Lansjer

Huzar

Fizylier

Belgijski karabin używany przez powstańców

II Korpus "Krakowski" - korpus sił powstańczych okresu powstania styczniowego

Główny cel jaki postawił sobie Romuald Traugutt po objęciu władzy nad powstaniem to przekształcenie oddziałów partyzanckich w rzeczywistą siłę zbrojną, dekretem z dnia 15 grudnia 1863 r. powołał regularne oddziały aż do poziomu korpusu. Ograniczył samodzielność istniejących oddziałów, zakazał dowolnego ich formowania i rozformowywania, stawały się one tym samym składową większych formacji.

W zamyśle miało powstać pięć korpusów, cztery na terenie Królestwa, piąty na Litwie i miały tworzyć kadry przyszłej masowej formacji dla potrzeb planowanej kolejnej kampanii. W praktyce udało się stworzyć zalążki dwu - II Korpus ("Krakowski") pod dowództwem Józefa Bosaka i I Korpus "Lubelski" - Michała Heydenreicha-Kruka, w pozostałych województwach istniały one tylko na papierze.

[edytuj] Formowanie

Wykorzystując duże kompleksy leśne i trudno dostępne tereny w rejonie Gór Świętokrzyskich oraz "żywy" ruch powstańczy na tym terenie Józef Hauke skonsolidował niewielkie, nieźle uzbrojone, samodzielnie działające oddziały powstańcze tworząc w okolicach Cisowa kilkutysięczne zgrupowanie. Przewidywany stan kompanii piechoty miał wynosić 5 oficerów i 74 żołnierzy dla kompanii kosynierów 5 oficerów i 82 żołnierzy, z pośrednich źródeł wynika że zasada organizacyjna wszystkich dywizji miała być identyczna z organizacją dywizji krakowskiej.

Korpus podzielony był na trzy dywizje: dywizja - 4 pułki po 2 bataliony pułkowe składające się z 8 kompanii i 2 plutonów rakietników, batalionu kosynierów (4 kompanie), oraz dodatkowo batalion rezerwowy (4 kompanie i pluton rakietników). Skład dywizji uzupełniała kawaleria dywizji w składzie 4 szwadronów liniowych i 4 rezerwowych, oraz artyleria dywizji składająca się z plutonu dwudziałowego.

Ani jedna dywizja nie osiągnęła pełnego stanu osobowego a dywizja kaliska była jedynie w fazie szczątkowej, najwyższa stopień organizacji, wyszkolenia i wyposażenie posiadała dywizja krakowska.

Dowódca II Korpusu gen. Józef Hauke-Bosak.

[edytuj] Dywizja Krakowska

Dowódca płk Apolinary Kurowski, mjr Ludwik Topór-Zwierzdowski

[edytuj] Pułk Kielecki (im. Chmieleńskiego)

Dowódca mjr Julian Rosenbach

1 i 2 batalion piechoty (8 kompanii i 2 plutony rakietników),
batalion kosynierów kieleckich (4 kompanie),
batalion rezerwowy kielecki (4 kompanie i pluton rakietników).

[edytuj] Pułk Miechowski

Dowódca ppłk Bogdan

3 i 4 batalion piechoty (8 kompanii i 2 plutony rakietników),
batalion kosynierów miechowskich (4 kompanie),
batalion rezerwowy miechowski (4 kompanie i pluton rakietników).

[edytuj] Pułk Stopnicki

Dowódca ppłk Karol Kalita-Rębajło

5 i 6 batalion piechoty (8 kompanii i 2 plutony rakietników),
batalion kosynierów stopnickich (4 kompanie),
batalion rezerwowy stopnicki (4 kompanie i pluton rakietników).

[edytuj] Pułk Olkuski

Dowódca mjr Andrzej Denisewicz

7 i 8 batalion piechoty (8 kompanii i 2 plutony rakietników),
batalion kosynierów olkuskich (4 kompanie),
batalion rezerwowy olkuski (4 kompanie i pluton rakietników).

[edytuj] Kawaleria dywizji

Dowódca mjr Solbach

4 szwadrony liniowe,
4 szwadrony rezerwowe

[edytuj] Artyleria dywizji

Dowódca ?

pluton dwudziałowy

[edytuj] Dywizja Sandomierska

[edytuj] Pułk Opoczyński

Dowódca Jan Rudowski

1 kadrowy batalion strzelców - d-ca mjr Mateusz Bezkiszkin,
2 batalion - d-ca Majewski, następnie kpt. Walter,
3 batalion - d-ca mjr Mieczysław Szemiot,
szwadron jazdy - d-ca rtm. (?) Solbach
50 kawalerzystów stanowiących osobistą eskortę J. Rudowskiego

[edytuj] Pułk Radomski

Dowódca mjr Michalski ?

[edytuj] Pułk Opatowski

Dowódca mjr Liwocz (Zajkowski)

[edytuj] Pułk Sandomierski

Dowódca ?

[edytuj] Kawaleria dywizji

Dowódca mjr Markiewicz

[edytuj] Artyleria dywizji

Dowódca ?

[edytuj] Dywizja Kaliska

Dowódca płk Koperski

brak danych!

[edytuj] Działania zbrojne

Oddziały II Korpusu stoczyły klika potyczek między innymi pod: Ociesękami, Chmielnikiem, Iłżą.

W lutym 1864 roku wojska carskie w sile 4-5 tysięcy ludzi przygotowały obławę na siły II Korpusu. Plan dowództwa rosyjskiego zakładał koncentryczny atak na Cisów z kilku kierunków.

Atak nastąpił z trzech kierunków od: zachodu, północy i południa z kierunku wschodniego okrążenie miał zamknąć rosyjski garnizon Opatowa, powstańcom udało się przechwycić adresowane do dowódcy garnizonu opatowskiego rozkazy i ogólny plan likwidacji sił powstańczych. Dlatego też A. Kurowski (wówczas szef sztabu) i Ludwik Zwierzdowski (dowódca Dywizji Krakowskiej) baz wahania podjęli decyzję przełamania okrążenia połączonego z atakiem na Opatów. Bitwa opatowska nie przyniosła rozstrzygnięcia w kulminacyjnej fazie A. Kurowski (zastępujący rannego Zwierzdowskiego) zarządza odwrót, jednak przyjęty kierunek odwrotu (do Cisowa z którego chciały wcześniej uciec) okazał się tragiczny dla sił powstańczych.

Bitwa opatowska i jej konsekwencje praktycznie kończą istnienie II Korpusu a jednocześnie powstanie styczniowe.

[edytuj] Bibliografia

Eligiusz Kozłowski, Od Węgrowa do Opatowa 3.02.1863 - 21.02.1864 Wybrane bitwy z Powstania Styczniowego, Wydawnictwo MON, Warszawa 1962 r.
S. Kotarski, Opatów w latach 1861-1864, Opatów 1935 r.
Tadeusz Manteuffel (red.), Historia Polski, t.II, cz.III, Warszawa 1959 r.