Józef Andrzej Gierowski
Z Wikipedii
Józef Andrzej Gierowski (ur. 19 marca 1922 w Częstochowie, zm. 17 lutego 2006 w Krakowie), polski historyk, profesor, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Syn lekarza, brat Stefana Gierowskiego profesora warszawskiej ASP.
W latach II wojny światowej żołnierz Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej. Był kierownikiem referatu informacyjnego VI Wydziału Okręgu Kielecko-Radomskiego, wydawcą i redaktorem pisma "Prawda Polska". W styczniu 1945 został mianowany porucznikiem AK. W tym czasie studiował również na tajnych kompletach Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był uczniem prof. Władysława Konopczyńskiego. Studia ukończył w 1946. W tym samym roku rozpoczął pracę naukową na Uniwersytecie Wrocławskim zostając równocześnie członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego. Stopień doktora uzyskał w 1947, stopień profesora nadzwyczajnego w 1958, a profesorem zwyczajnym został w 1970.
Działał w Polskiej Akademii Nauk, w latach 1953-1968 był kierownikiem Instytutu Historii PAN w Krakowie, a następnie w latach 1977-1981 kierował Zakładem Historii Śląska PAN.
W 1965 przeniósł się do Krakowa na Uniwersytet Jagielloński, obejmując kierownictwo Katedry Historii Polski XVI-XVIII w. Kierował następnie Zakładem Historii Nowożytnej Powszechnej. W latach 1967-1972 był dyrektorem Instytutu Historii UJ. W 1981 został wybrany w pierwszych od dziesięcioleci demokratycznych wyborach rektorem UJ. Uniwersytetem jako rektor kierował do 1987. Po wprowadzeniu stanu wojennego udało mu się szybko doprowadzić do uwolnienia internowanych pracowników i studentów UJ (przed końcem 1981). W 1983 wręczył papieżowi Janowi Pawłowi II doktorat honoris causa UJ. W 1984 powołał komisję, która, chociaż pomysł wówczas wydawał się nierealny, rozpoczęła cały proces budowy nowego kampusu UJ (prace kontynuowali później jego następcy: prof. Aleksander Koj, prof. Andrzej Pelczar, a do końca doprowadził prof. Franciszek Ziejka). Jako rektor i poseł na Sejm w latach 1985-1989 prof. Gierowski walczył o jak najszerszą autonomię szkół wyższych. Był również członkiem Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa (1986-1989).
W 1986 założył na UJ pierwszy w Polsce Międzywydziałowy Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce podniesiony później do rangi Katedry Judaistyki. W 1989 został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. 27 marca 1990 został wybrany dyrektorem Wydziału II Filozoficzno-Historycznego PAU. W latach 1991-1995 wchodził w skład Rady do spraw stosunków polsko-żydowskich przy Prezydencie RP. W 1993 został przewodniczącym Rady Fundacji Judaica. Od tego samego roku uczestniczył w pracach Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Wielokrotnie odznaczany, m.in. medalem Komisji Edukacji Narodowej (1976), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1989), Krzyżem Armii Krajowej (1994), nagrodą Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa (grudzień 2005). 8 maja 1992 został doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego.
Profesor J.A. Gierowski jest autorem 380 prac naukowych i publikacji, w tym kilku książek o charakterze monograficznym:
- "Między saskim absolutyzmem, a złotą wolnością" z 1953 r.
- "Sejmik Generalny Księstwa Mazowieckiego"
- "Dzieje Wrocławia 1618- 1741"
- "W cieniu Ligi Północnej' z 1971 r.
- "Historia Włoch" z 1986 r.
- "Rzeczpospolita w dobie złotej wolności (1648 –1763)- 5 tom Wielkiej Historii Polski (wydanie 10 tomowe)"
- "Historia Polski t. II 1505-1764 i t. III 1764-1864 - praca ta w czterech tomach została napisana wspólnie z profesorami: Jerzym Wyrozumskim (Historia Polski do 1505r t. I) i Józefem Buszką (tom IV) Pierwsze wydanie ukazało się w 1978 r.
[edytuj] Źródła:
- "Encyklopedia Krakowa", Wydawnictwo PWN, Kraków, 2000 r.
- Marian Nowy " Wspomnienie o prof. Józefie A. Gierowskim Rzeczpospolita i Uniwersytet" artykuł ukazał się w Dzienniku Polskim 24 lutego 2006 r.
- Lesław Peters "Historia była mu busolą" artykuł ukazał się w miesięczniku "Kraków" nr 17 w marcu 2006.
