Józef Olszyna-Wilczyński
Z Wikipedii
Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński (ur. 27 listopada 1890 w Krakowie, zamordowany 22 września 1939 pod Sopoćkiniami) – generał brygady Wojska Polskiego.
Spis treści |
[edytuj] Młodość i działalność niepodległościowa
W 1910 zadał maturę w Gimnazjum Klasycznym św. Anny w Krakowie. Podjął studia na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Lwowskiej. Do 1914 udało mu się zaliczyć 6 semestrów. Od października 1912 do września 1913 odbył zasadniczą służbę wojskową w armii austriackiej w 16 pułku piechoty Obrony Krajowej w Krakowie.Po ukończeniu kursu w szkole oficerów rezerwy uzyskał stopień podchorążego.10 października 1913 został członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich.W lecie 1914 zaliczył kurs instruktorów Polskich Drużyn Strzeleckich organizowany w Nowym Sączu.
[edytuj] Służba w Legionach Polskich i c.k. armii
1 sierpnia 1914 zmobilizowany do macierzystej jednostki, 6 sierpnia 1914 znalazł się w składzie organizowanej I Brygady Legionów Polskich. W październiku 1914 awansowany na stopień porucznika, w styczniu 1915 został kapitanem. Po kryzysie przysięgowym w Legionach Polskich za odmowę złożenia przysięgi przymusowo jako poddany austriacki został wcielony do armii austriackiej i wysłany na front włoski, następnie przeniesiony na Ukrainę.
[edytuj] Służba w Wojsku Polskim
W listopadzie 1918 doprowadził do przyjecia swojego batalionu w skład Wojska Polskiego. Uczestnik wojny z ukraińcami i bolszewikami- walczył na Podolu. 27 listopada 1918 w bitwie pod Mikulińcami został ciężko ranny i dostał się do niewoli ukraińskiej, przebywał w niej do 9 czerwca 1919, początkowo w Tarnopolu, a później w Buczaczu. W 1919 został awansowany na stopień podpułkownika. 21 czerwca 1919 mianowany dowódcą III Brygady Legionów. Później dowodził I Brygadą Legionów i ponownie III BLeg. W maju 1920 został komendantem Kijowa. Następnie dowodził 6 Dywizją Piechoty, samodzielną grupą w składzie 3 Armii i XIV Brygadą Piechoty. Od września 1920 do września 1921 dowodził XIII Brygadą Piechoty.
W 1921 brał udział w ochronie III powstania śląskiego. Od lipca 1923 pełnił służbę w Departamencie V Inżynierii i Saperów M.S.Wojsk. na stanowisku szefa wydziału (w tym czasie był oficerem nadetatowym 5 Pułku Saperów). 10 października 1924 objął dowództwo organizującej się 2 Brygady Korpusu Ochrony Pogranicza. 19 marca 1927 mianowany został generałem brygady i objął dowództwo 10 Dywizji Piechoty w Łodzi, którą dowodził do 1935. W latach 1936-1937 był dyrektorem Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. W 1938 został dowódcą Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie.
[edytuj] Śmierć
We wrześniu 1939 dowodził Grupą Operacyjną "Grodno". Już 17 września generał podróżując wraz ze swoim sztabem samochodem z Pińska do Grodna zetknął się luźnymi oddziałami sowieckimi oraz dywersantami komunistycznymi. [1] Po otrzymaniu rozkazu rozwiązania oddziałów przebywa w Sopoćkiniach pod Grodnem. Prawdopodobnie zwłoka z ewakuacją sztabu związana była z organizowaniem pierwszych w kraju grup konspiracji zbrojnej. Zatrzymany przez żołnierzy Armii Czerwonej 22 września 1939, podczas podróży wraz z rodziną autem w kierunku granicy litewskiej, generał podróżujący w mundurze, został wraz ze swoim adiutantem kapitanem artylerii Mieczysławem Strzemeskim [2] odłączony od reszty pasażerów, którym wraz z kierowcą pozwolono kontynuoować jazdę, odprowadzony na bok i zamordowany strzałem w tył głowy. Rosjanie zakrwawioną czapkę generała pokazywali jako swoje trofeum. Mogiła gen. Wilczyńskiego znajduje się w miejscowości Sopoćkinie, parafia Teolin, koło Grodna.
22 września 1991 w 52 rocznicę śmierci w Kościele Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Krakowie u OO Kapucynów na krużgankach klasztornych umieszczono pamiątkową tablicę ku czci generała wykonaną z czarnego marmuru dębnickiego.
[edytuj] Rodzina
Był synem Mikołaja Wilczyńskiego z zawodu murarza oraz Karoliny z Wagnerów.
Dwukrotnie żonaty, z pierwszą żoną Józefą z Niemców z którą rozwiódł się w 1936 miał dwoje dzieci: syna Wiesława ur. 1911 oraz córkę Halinę ur. w 1913. Drugą żoną generała została w 1937 Alfreda ze Szwarców primo voto Staniszewska.
[edytuj] Awanse:
- pułkownik zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 (w 1924 - 14 lokata w korpusie oficerów zawodowych inżynierii i saperów)
- generał brygady ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 5 lokatą (w 1932 - 4 lokata)
[edytuj] Ordery i odznaczenia:
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Niepodległości
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie
- Złoty Krzyż Zasługi
- Order Zabójcy Niedźwiedzia III klasy
- odznaczenia francuskie
[edytuj] Odniesienia
- [1] zob. o podrózy generała do Grodna 17.09.1939; relacja wdowy po nim w: Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie pod okupacją sowiecką 1939-1941
- [2] Generał Olszyna-Wilczyński i Kpt. M. Strzemeski na liście poległych żołnierzy WP w walce z wojskami sowieckimi we wrześniu i październiku 1939r.
[edytuj] Bibliografia
- Marian Krwawicz gen. Józef Olszyna- Wilczyński [w] Polski Słownik Biograficzny tom 24 wyd.1979.
- Tomasz Zbigniew Zapert, Generałowie Września, "Ozon", 2 lutego 2005
- Dariusz Baliszewski, Tajemnica generała Olszyny, "Wprost", nr 1243 z 8 października 2006 r., wersja elektroniczna Dariusz Baliszewski, Tajemnica generała Olszyny, "Wprost", nr 1243, 8 października 2006; dostępne w Internecie, dostęp 2007-12-05, 19:52
- Rocznik Oficerski 1924, s. 20, 806, 827,
- Rocznik Oficerski 1924, s. 12, 487,
