Język chantyjski

Z Wikipedii

Język chantyjski, dawniej znany jako język ostiacki - język zaliczony do grupy ugryjskiej języków ugrofińskich.

Spis treści

1 Lokalizacja
2 Liczba mówiących
3 Dialekty
4 Piśmiennictwo
5 Alfabet
6 Zobacz też:

[edytuj] Lokalizacja

Język chantyjski używany jest przez naród Chantów, żyjących w zachodniej Syberii (Rosja), w dorzeczu rzek Ob i Irtysz.

[edytuj] Liczba mówiących

Spośród ok. 28,7 tys. Chantów zamieszkujących w 2002 r. Federacją Rosyjską język chantyjski jest językiem ojczystym dla ok. 15 tys. osób. Jest jednym z wielu języków używanych przez rdzenne ludy Syberii, którego znajomość się wśród narodu, od którego wziął swą nazwę, zmniejsza się - od II wojny światowej rośnie procentowy udział Chantów, dla których językiem ojczystym jest język rosyjski. W 1959 r. 77 % spośród 19 410 Chantów uważało język chantyjski za ojczysty, w 1970 już tylko 68,9 % (spośród 21 138 osób), zaś w roku 1989 — zaledwie 60,5 % (spośród ok. 23 tys). Zmniejszenie procentowego udziału "chantojęzycznych" Chantów w ogólnej liczbie osób deklarujących tę |narodowość nie idzie jednak w parze ze zmniejszeniem się ogólnej liczby użytkowników języka: od lat 50. utrzymuje się ona na poziomie ok. 15 tys. osób.

W dużych ośrodkach osadniczych, zwłaszcza w tych, w których liczebnie dominuję Rosjanie, język chantyjski jest językiem używanym jedynie w domu przez część Chantów, na forum publicznym i w domach większości narodu dominuje język rosyjski. Język chantyjski jest natomiast jedynym używanym (a często, zwłaszcza wśród starszego pokolenia Chantów - jedynym znanym) w mniejszych osadach i w obozach koczowników

[edytuj] Dialekty

Język chantyjski jest znany z licznych i znacznie zróżnicowanych dialektów. Ich podział i wyodrębnienie wciąż jeszcze nie jest ustalone. Bezsporne wydaje się wydzielenie dwóch grup dialektów: zachodnich (tzw. chantyjskie) i wschodnich (tzw. kantyjskie - od nazwy własnej narodu w tej grupie gwar). Terytorialne oddzielenie poszczególnych gwar jest trudne: niewielkie różnice występujące w sąsiadujących ze sobą dialektach stopniowo nasilają się w miarę oddalania się od siebie; osoby zamieszkujące skrajne punkty w chantyjskim obszarze językowym mogą mieć trudności we wzajemnym zrozumieniu. Wschodnie dialekty są bliskie wymarcia.

[edytuj] Piśmiennictwo

Pierwsza publikacją w języku chantyjskim był przekład Ewangelii wg św. Mateusza, opublikowany w 1868 r. w jednym z dialektów. Pierwsze bardziej konsekwentne i metodyczne próby stworzenia chantyjskiego języka literackiego pojawiły się dopiero w XX w. Do roku 1937 przy zapisie języka chantyjskiego posługiwano się alfabetem łacińskim, zaś po tej dacie - przestawiono się na cyrylicę. Mimo iż w języku tym rozwinęło się skromne piśmiennictwo, jednego języka literackiego nie udało się opracować; literatura rozwija się w 4 dialektach. Język chantyjski nauczany jest w szkołach podstawowych; ukazuje się w nim także 1 gazeta.

[edytuj] Alfabet

Do zapisu języka chantyjskiego od 1937 r. stosowana jest cyrylica uzupełniona o dodatkowe znaki.

Alfabet używany do zapisu języka chantyjskiego:

А а	Ä ä	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё
Ә ә	Ӛ ӛ	Ж ж	З з	И и	Й й	К к	Ӄ ӄ
Л л	Л’ л’	М м	Н н	Ӈ ӈ	О о	Ö ö	Ө ө
Ӫ ӫ	П п	Р р	С с	Т т	У у	Ӱ ӱ	Ф ф
Х х	Ц ц	Ч ч	Ч’ ч’	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы
Ь ь	Э э	Ю ю	Я я