Języki irańskie
Z Wikipedii
Języki irańskie – podrodzina języków indoeuropejskich, którymi posługuje się około 75 mln osób zamieszkujących Bliski i Środkowy Wschód oraz Azję Środkową. Wśród nich najbardziej rozpowszechnione są: perski (21 mln), paszto (20 mln) i kurdyjski (16 mln).
Języki irańskie wyodrębniły się około 1500 r. p.n.e. z indoirańskiej wspólnoty językowo-kulturowej. W okresie staroirańskim (1500-300 r. p.n.e.) języki staroirańskie podzieliły się na cztery grupy terytorialne (południowo-zachodnią, południowo-wschodnią, północno-zachodnią i północno-wschodnią), które w zasadzie istnieją do dziś. Najstarsze zapisy języków irańskich pochodzą z VI w. p.n.e. – jest to święta księga zaratusztrianizmu Awesta w języku awestyjskim oraz napisy naskalne w języku staroperskim.
Tradycyjnie w rozwoju języków irańskich wyróżniamy 3 okresy:
- staroirański (1500 – 300 r. p.n.e.)
- średnioirański (300 r. p.n.e. – 800 r. n.e.)
- nowoirański (od 800 r.)
Najważniejszym językiem tej rodziny jest język perski, który przez długi czas był językiem klasycznym. W swoim rozwoju przeszedł od języka staroperskiego, przez średnioperski (pahlawi) aż do nowoperskiego.
Początkowy język tej grupy, protoirański, zaczął się różnicować około 2 tysięcy lat temu. Pierwotny podział dialektów przebiegał pomiędzy wschodem i zachodem. W późniejszym okresie oba zespoły dialektalne podzieliły się na grupę północną i południową, po czym nastąpił gwałtowny wzrost zróżnicowania a co za tym idzie wzrost liczby języków w tej grupie. Odzwierciedleniem tych procesów jest współczesny podział języków indoirańskich.
[edytuj] Klasyfikacja języków irańskich
języki indoeuropejskie > języki indoirańskie > języki irańskie
języki irańskie:
- wschodnioirańskie
-
- północnowschodnie
-
- zachodnioscytyjskie
- chorezmijskie †
-
- awestyjski †
- chorezmijski †
- sogdyjskie
-
- sogdyjski †
- jagnobi
- bachtiarski
- wschodnioscytyjskie
-
- sakijski (saka) †
- paszto (afgański)
- pamirskie
-
- Język wachi
-
- mundżi-jidgha
-
- mundżi
- jidgha
- sanglechi-iszkaszmi
-
- sanglechi
- iszkaszmi
- shughni-jazgulamskie
-
- shughni
- jazgulamski
- południowowschodnie
-
- paraczi
- ormuri
- zachodnioirańskie
-
- północnozachodnie
-
- medyjski †
- partyjski †
- środkowoirańskie
-
- yazdi
- nayini
- natazi
- soi
- chunsari
- gazi
- siwandi
- wafsi
- semnani
-
- semnani
- sangisari
- kaspijskie
-
- gilański (gilani)
- mazanderański
- tałyskie
-
- tałyski (tałysz)
- Język harzani
- zaza-gorani
-
- zaza
- gorani
- beludżyjskie
-
- beludżi
- bashkardi
- kurdyjskie
-
- kirmandżi
- kurdyjski
- kermanszahi
- południowozachodnie
-
- perskie
-
- staroperski †
- perski (farsi)
- tadżycki
- tacki (tat)
- fars
-
- fars
- lari
- luri
-
- luri
- kumzari
