Jan Grudziński

Z Wikipedii

Jan Grudziński komandor podporucznik
ur. 3 XII 1907 w Kijowie zm. 1940 na Morzu Północnym
Kariera:
dowódca ORP "Orzeł"
ORP "Orzeł" ORP "Kujawiak"
Działania zbrojne:
II wojna światowa
Odznaczenia:
Virtuti Militari Krzyż Walecznych Medal Morski Distinguished Service Order

Jan Grudziński (ur. 3 grudnia 1907, zm. maj/czerwiec 1940) – polski wojskowy, kapitan marynarki (pośmiertnie awansowany na komandora podporucznika), morski oficer pokładowy okrętów podwodnych. W okresie od 1928 do 1940 służył w Marynarce Wojennej. Podczas II wojny światowej dowodził ORP "Orzeł". Zginął wraz z całą załogą na Morzu Północnym.

Spis treści 1 Wykształcenie 2 Służba wojskowa 3 Odznaczenia 4 Bibliografia 5 Przypisy

[edytuj] Wykształcenie

Jan Grudziński urodził się 3 grudnia 1907 w Kijowie, gdzie następnie uczęszczał do gimnazjum. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, pod koniec 1918 przeniósł się do Lwowa, gdzie w 1921 wstąpił do I Korpusu Kadetów. W 1928 ukończył z 16 lokatą toruńską Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej i otrzymał promocję oficerską. Był absolwentem I Kursu Oficerów Broni Podwodnej (1934) i II Kursu Oficerów Podwodnego Pływania (1937).

[edytuj] Służba wojskowa

Początkowo służył w Kadrze Marynarki Wojennej jako dowódca plutonu podchorążych rezerwy. W 1929 na krótko przeniesiony do Flotylli Pińskiej, po czym został dowódcą kompanii artylerii nadbrzeżnej na Helu. Od 1932 służył we Flocie w Gdyni jako zastępca dowódcy okrętu na ORP Podhalanin. W 1934 został dowódcą grupy minowej na ORP "Smok". W 1936 awansował na stopień kapitana marynarki. W 1938 brał udział przy budowie okrętu podwodnego ORP "Sęp", po czym dowodził torpedowcem ORP "Kujawiak". Następnie rozpoczął służbę na okrętach podwodnych. Pod koniec 1938 wyznaczony został zastępcą dowódcy ORP "Sęp", a na krótko przed rozpoczęciem II wojny światowej przeniesiono go na ORP "Orzeł".

Podczas kampanii wrześniowej, gdy "Orzeł" przebywał w morzu, w związku ze skomplikowaniem się sytuacji na okręcie, objął dowodzenie okrętem po komandorze podporuczniku Henryku Kłoczkowskim, którego zmuszony był wysadzić na ląd. W tym celu wszedł 14 września "Orłem" do estońskiego Tallinna, gdzie następnego dnia okręt został bezprawnie internowany. Był jednym z inicjatorów próby ucieczki, która powiodła się 17 września i "Orzeł" wyszedł na pełne morze. Wtedy kpt. mar. Jan Grudziński podjął decyzję o kontynuowaniu walki na Bałtyku, a po wyczerpaniu możliwości działań postanowił przejść przez Cieśniny Bałtyckie do Wielkiej Brytanii. 7 października ORP "Orzeł", bez map i innych pomocy nawigacyjnych, rozpoczął rejs do Anglii.

W Wielkiej Brytanii kapitan Grudziński został wyznaczony na dowódcę ORP "Orzeł", którym, po wykonaniu niezbędnych napraw pod koniec 1939, regularnie chodził na patrole bojowe na Morze Północne. Podczas tych rejsów, w 1940 zatopił duży transportowiec wojska "Rio de Janerio" i prawdopodobnie jeden mniejszy patrolowiec.^[1] 23 maja 1940 ORP "Orzeł" wyszedł, jak się potem okazało, w swój ostatni rejs, podczas którego miał patrolować rejon cieśniny Skagerrak. Od tego czasu stracono jakikolwiek kontakt z okrętem, który zatonął na Morzu Północnym w nieustalonych okolicznościach i dacie. Prawdopodobną przyczyną zatonięcia okrętu było wejście na minę w miejscu nieoznakowanego na mapie brytyjskiego pola minowego. 11 czerwca okręt uznano za stracony, po tym jak w wyznaczonym dniu powrotu 8 czerwca nie pojawił się w porcie Rosyth. Kapitan Grudziński zginął wraz z całą swoją załogą. Wraku okrętu nie odnaleziono (2007).

Awansował kolejno na stopnie oficerskie:

• podporucznik marynarki – 1928
• porucznik marynarki – 1932
• kapitan marynarki – 1936
• komandor podporucznik – 1940 (pośmiertnie).

[edytuj] Odznaczenia

Za bohaterstwo wykazane podczas dowodzenia ORP "Orzeł" kapitan marynarki Jan Grudziński został pośmiertnie awansowany do stopnia komandora podporucznika i odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari (IV kl.). Wcześniej nadano mu także Srebrny Krzyż tego orderu (V kl.) oraz Krzyż Walecznych, Medal Morski i brytyjski Distinguished Service Order. Był jedynym w historii oficerem morskim, któremu Order Wojenny Virtuti Militari nadano dwukrotnie. Jego imię nosi jedna z gdyńskich ulic i Szkoła Podstawowa Nr 20 w Gdańsku.

[edytuj] Bibliografia

• Julian Czerwiński, Małgorzata Czerwińska, Maria Babnis, Alfons Jankowski, Jan Sawicki Kadry Morskie Rzeczypospolitej. Tom II. Polska Marynarka Wojenna. Część I. Korpus oficerów 1918-1947. Wyższa Szkoła Morska, Gdynia 1996. (ISBN 83-86703-50-4)

Przypisy

---