Jan Sztolcman
Z Wikipedii
Jan Stanisław Sztolcman (ur. 1854, zm. 29 kwietnia 1928) – polski zoolog, podróżnik, ornitolog.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Jan Sztolcman urodził się w Warszawie. W 1872 roku rozpoczął studia zoologiczne na Uniwersytecie Warszawskim. W tym samym roku związał się z Gabinetem Zoologicznym w Warszawie, będącym ważnym ośrodkiem prac naukowych skupiającym krajowych jak i zagranicznych naukowców. Ówczesnym opiekunem Gabinetu był Władysław Tacznowski a opiekę finansową sprawował hr. Konstanty Branicki (1824-1884).
W trakcie studiów Jan Sztolcman został asystentem Taczanowskiego, pomagając mu w porządkowaniu zbiorów entomologicznych i w preparowaniu ptaków.
Po rezygnacji współpracy Konstantego Jelskiego (1837 -1896) innego polskiego zoologa, podróżnika i badacza Ameryki Południowej, Sztolcman przerwał studia i 24 sierpnia 1875 roku, wyjechał w podróż do Peru. Po drodze zatrzymał się na krótki okres w Montevideo, Valparaiso, Antofagasta, Arica i Callao. Placówka i zarazem baza wypadową organizowanych wypraw zoologicznych stała się Lima.
Wyprawy poznawcze obejmowały rejony Cumbote, Tumbes, tereny Ekwadoru, okolice Pascamayo, Cutervo, Chota oraz doliny rzeki Maranon, gdzie odkrył cztery nowe gatunki ptaków, opisane później w Pamiętnikach Londyńskiego Towarzystwa Zoologicznego.
W roku 1881 Sztolcman zakończył badania i powrócił do Europy, by już w następnym roku wyjechać do Ekwadoru. Tu razem z Józefem Siemiradzkim, (geologiem i paleontologiem autorem późniejszych relacji z tej podróży), zamieszkał w Guayaquilu, z skąd wyruszał na wyprawy w głąb kraju badając faunę i florę tego kraju.
Jan Sztolcman, w 1884 roku, powrócił do Warszawy, gdzie objął kierownictwo Muzeum Zoologicznego, przekształconego po I wojnie światowej w Państwowe Muzeum Zoologiczne. Tutaj zdobył tytuł docenta oraz profesora geologii i paleontologii. Funkcję kierownika muzeum sprawował do końca życia, Zmarł w Warszawie w 1928 roku.
W roku 1901 był uczestnikiem wyprawy badawczej do Sudanu w okolice Białego Nilu.
[edytuj] Działalność naukowa
Jan Sztolcman jako jeden z pierwszych zoologów i Polaków opisał m.in. kolibry (Loddigesia mirabilis) żyjące w dolinach Kordylierów. Podczas swoich podróży, prócz opisywania różnych gatunków fauny i flory, wiele uwagi poświęcił na opisaniu ludności indiańskiej napotykanej podczas swoich wypraw. Najbardziej interesowały go plemiona zamieszkujące peruwiańskie wybrzeża i okolicy miasta i pustyni Sechura – Indian Yunka oraz wybrzeży Ekwadoru – Indian Tumbez. W relacjach zoologa znaleźć można również opisy innych plemion, Indian Jivaro, zamieszkujących sierrę peruwiańską, Indian Aguaruna i Cashibo oraz mieszkańców selwy peruwiańskiej.
W roku 1899 założył czasopismo Łowiec Polski, którego został redaktorem. W tym samym czasie został także członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody. Był inicjatorem programu ochrony żubra.
[edytuj] Twórczość
Jan Sztolcman jest autorem 367 prac naukowych. Swoje prace naukowe publikował w Polsce, oraz we Francji, Anglii, Niemczech oraz Rosji
- Ornitologia łowiecka (1905), Peru
- Wspomnienia z podróży (tom 1-2, 1912)
- Przemówienie Jana Sztolcmana i Roberta de Clermont na Międzynarodowym Kongresie Ochrony Przyrody w Paryżu (1923)
- Żubr, jego historia, obyczaje i przyszłość (1926)
- O dymorfiźmie płciowym – polemika z poglądami Karola Darwina.
- Szkice ornitologiczne (1916)
- Nad Nilem Błękitnym – książka w formie reportażu.
- Czwarty Polak za Kordylierami wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza 1982
[edytuj] Ciekawostki z życia Jan Sztolcmana
- W Guayaquil, bazie wypadowej, Sztolcman i Siemiradzki spotkali się z Ernestem Malinowskim polskim inżynierem i budowniczym kolei. Razem, ci najbardziej zasłużeni badacze Ameryki Południowej, spędzili wspólnie wigilię 1882 roku.
- Jego nazwiskiem nazwano wiele gatunków ptaków i zwierząt. Dla ornitologów znane są Phoenicothraupis stolzmanni, Colaptes stolzmanni, Catharus dryas stolzmanni oraz nazwa ssaka Mustela stolzmanni.
[edytuj] Źródła
- T. Jaczewski Jan Sztolcman, wspomnienie pośmiertne, "Morze" 1928
- M. Paradowska Relacja Jana Sztolcmana o XIX-wiecznym Peru wyd. Lud t. 58 1974
