Jerzy Mniszech

Z Wikipedii

Maryna Mniszchówna wraz z ojcem w niewoli rosyjskiej w Jarosławlu

Jerzy Mniszech h. Poraj, (ur. ok. 1548, zm. 16 maja 1613) – kasztelan radomski, wojewoda sandomierski od 1590, krajczy wielki koronny w 1574., żupnik ruski, starosta, lwowski w 1593, Starosta samborski, sokalski, sanocki, rohatyński. Rodzicami jego byli Mikołaj Mniszech (ok. 1484-1553) podkomorzy nadworny, burgrabia krakowski i Barbara Mniszech z Kamienieckich (zm. ok. 1569).

Ożenił się z Jadwigą Tarło (córki Mikołaja Tarło-sekretarza królewskiego i Jadwigi Stadnickiej) i otrzymał w spadku m.in. Potok, Dębowiec, Sambor Laszki Murowane, Chyrów i Bąkowice. W Samborze jako Starosta Samborski miał swoją siedzibę.

Jerzy Mniszech jako starosta sanocki towarzyszył Samozwańcowi przygotowaniach we Lwowie i przy uczestnictwie oddziałów kozackich oraz grupy wojsk polskich w październiku 1604 roku wkroczył na teren Rosji, gdzie poparła ich część bojarów, masy wiejskie i miejskie oraz kozacy zaporoscy i dońscy. Pod Nowogrodem Siewierskim musiał Mniszech torować sobie drogę orężem, odnosząc zwycięstwo nad Basmariowemm - najlepszym wodzem moskiewskim. Po kilku zwycięstwach nad wojakami rosyjskimi cara, zostali pobici pod Dobryniczami i wycofał się do Potywla. Gdy przeciwko znienawidzonym Godunowom, powstanie wzniecili głównie kniaziowie Szujscy, Dymitr I Samozwaniec, pozyskawszy nowe potężne poparcie, już 20 czerwca 1605 r. wraz z Jerzym Mniszechem na czele oddziału konnicy polskiej wkroczył do Moskwy, zarządził spotkanie z wdową po Iwanie Groźnym - Marią, jako rzekomo swoją matką, a ona rozpoznała w nim swego "syna" Dymitra. Gdy 31 lipca 1605 r. Dymitr koronował się na cara, starał się wynagrodzić Jerzego Mniszcha.

Ponieważ Dymitr zamierzał poślubić Marynę Mniszech, Jerzy Mniszech w zamian za rękę swojej córki Maryny Mniszech zażądał od Dymitra Samozwańca dla niej Pskowa i Nowogrodu, a dla siebie Siewierszczyznę i Smoleńska. Car zgodził się i Mniszech wyraził zgodę na ślub Samozwańca z córką Maryną, który odbył się w Krakowie 22 listopada 1605 r. przy udziale kardynała Bernarda Maciejowskiego i w obecności króla: Zygmunt III Wazy. W kwietniu 1606 r., Mniszech z córką Maryną, przekroczył granicę Rzeczypospolitej.

Po przybyciu do Moskwy, Jerzy Mniszech brał udział 8 maja 1605 r. w uroczystej koronacji swojej córki Maryny na Carową Rosji, w Soborze Uspienskim na Kremlu, a następnie był obecny jako ojciec,12 maja 1606 r. na ślubie z Dymitrem według obrządku prawosławnego, mimo że pan młody przeszedł na katolicyzm.

W nocy z 26 na 27 maja 1606 roku spiskowcy napadli na cara i go zastrzelili, a ciało spalono, prochy załadowano w armatę i wystrzelono je w kierunku Polski. Mimo, że zabito ponad 2000 Polaków, Jerzy Mniszech wraz z córką ocalał, i jako protektor Dymitra Samozwańca I, ojciec jego żony, Maryny został ujęty podczas I Dymitriady przez Wasyla Szujskiego w 1606 i dwa lata później na mocy czteroletniego rozejmu, w czasie II Dymitriady, po zrzeczeniu się przez Mniszchów, praw do korony, czołowy organizator spisku - nowy car, uwolnił go wraz z Maryną i odesłał w 1608 r. do Polski. Gdy tylko Jerzy Mniszech z córką znaleźli się na wolności, rozpoznali w nowym Samozwańcu swego zięcia i męża. W najgłębszej tajemnicy, za zgodą Jerzego Mniszcha, Dymitr II Samozwaniec poślubił jego córkę, owdowiałą Marynę W zamian za to, zobowiązał się wypłacić wojewodzie sandomierskiemu 300 tys. rubli, wydać 14 zamków pogranicznych i hojnie wynagrodzić innych Mniszchów.

3 sierpnia 1609 r.- Mniszech wraz wojskiem polsko-litewskim pod wodzą hetmana Stefana Żółkiewskiego, jako zwycięzca stanął u bram Moskwy. Car Wasyl i jego bracia zostali wydani w ręce Polaków.

W 1610 r. brał udział w bitwie pod Kłuszynem, gdzie Polacy pokonali wojsko moskiewskie dowodzone przez ks. Michała Skopina Szujskiego i zmuszono cara do wyrzeczenia się władzy. W obliczu klęski, bojarzy zdetronizowali cara Wasyla Szujskiego i obwołali carem królewicza polskiego Władysława i 28 sierpnia 1610 podpisali w Moskwie układ w tej sprawie, a Żółkiewski wkroczył do Moskwy.

W 1611 na Sejmie uroczyście przyprowadził jeńców carów Szujskich, którzy złożyli hołd Zygmuntowi III Wazie.

Jerzy Mniszech z córką i z polskimi oddziałami, dowodzonych przez Stanisława Żółkiewskiego, Aleksandra Korwina Gosiewskiego i Mikołaja Strusia w Moskwie, przez kilka lat utrzymywał stolicę do 7 listopada 1612 r. W 1613 r. Jerzy Mniszech poniósł śmierć.

W 1614 r. Dymitr II Samozwaniec, został zamordowany przez Piotra Urusowa, wraz z córką Jerzego Mniszcha; Maryną Mniszchówną, na Niedźwiedzim Ostrowiu -nad brzegiem rzeki Ural.

Na rozkaz cara Michała Romanowa w Moskwie powieszono, carewicza Iwana Dymitra - wnuka Jerzego Mniszcha - syna Maryny a ich poplecznika Kozaka Iwana Zaruckiego, trzeciego męża , wbito na pal.

Dziećmi Jerzego Mniszcha byli:

Mikołaj Mniszech (starosta łukowski) (1587-1613)
Maryna Mniszchówna (1588-1614) carowa; żona Dymitra I Samozwańca i Dymitra II Samozwańca
Urszula Mniszchówna (zm 1603) mąż; Konstanty Wiśniowiecki-wojewoda ruski(1564-1641)- uczestnik z J. Mniszchem w wyprawie moskiewskiej w roku 1604)
Eufrozyna Mniszchówna - mąż; Hermolaus Jordan
Stanisław Bonifacy Mniszech (1580-1644) starosta sanocki, lwowski, (1613), samborski, gliniański, poseł, żona (1602/1603): Zofia Mniszech ks. Hołowczyńska
Stefan Jan Mniszech -starosta sanocki
Franciszek Bernard Mniszech(1590-1661) - kasztelan sądecki, starosta sanocki i szczyrzycki, żona; Barbara Mniszech Stadnicka ze Żmigrodu Stadnicka ich syn ;Jerzy-Jan Mniszech (1664) którego żoną była - Anna Chodkiewiczówna
Anna Mniszchówna -mąż; Piotr Szyszkowski -kasztelan

[edytuj] Bibliografia

Stanisław Żółkiewski, Początek i progres wojny moskiewskiej, opr. J. Maciszewski, Warszawa 1966
Z. Wójcik; Historia powszechna XVI-XVII wieku, Warszawa 1968, s. 310