Kalendarz Majów

Z Wikipedii

Kalendarz Majów stanowił kombinację trzech kalendarzy:

rytualnego tzolkin, który podzielony był na 260 dni
tum podzielonego na 18 miesięcy
oraz słonecznego haab, który obejmował 365 dni

Spis treści

1 Tzolkin
2 Haab
3 Podawanie dat
4 Długa rachuba
- 4.1 Liczenie dat długiej rachuby
5 Koniec świata
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Tzolkin

Kalendarz rytualny tzolkin: rok kalendarzowy liczył 260 dni, które oznaczane były kombinacją nazw 20 dni (kolejno: imix, ik, akbal, kan, chicchan, cimi, manik, lamat, muluk, oc, chuen, eb, ben, ix, men, cib, caban, eznab, cahuac i ahau) oraz liczb od 1 do 13. Oznaczenie dnia wyglądało zatem następująco: 1 imix, 2 ik, 3 akbal, 4 kan, 5 chicchan, itd. aż do 13 ben. Wtedy liczenie zaczynano od 1, więc następne były 1 ix, 2 men, 3 cib, 4 caban, 5 etznap, 6 caunac oraz 7 ahau. Wtedy rozpoczynano odliczanie dni od początku, a więc następny był 8 imix.

**Kalendarz Tzolkin: nazwy dni i odpowiadające im znaki hieroglificzne pisma Majów**
Lp.	Nazwa dnia	Nazwa w języku yucatec używanym w XVI w.	Nazwa w zrekonstruowanym klasycznym języku Majów	Lp.	Nazwa dnia	Nazwa w języku yucatec używanym w XVI w.	Nazwa w zrekonstruowanym klasycznym języku Majów
01	Imix'	Imix	Imix (?) / Ha' (?)	11	Chuwen	Chuen	(nieznana)
02	Ik'	Ik	Ik'	12	Eb'	Eb	(nieznana)
03	Ak'b'al	Akbal	Ak'b'al (?)	13	B'en	Ben	(nieznana)
04	K'an	Kan	K'an (?)	14	Ix	Ix	Hix (?)
05	Chikchan	Chicchan	(nieznana)	15	Men	Men	(nieznana)
06	Kimi	Cimi	Cham (?)	16	Kib'	Cib	(nieznana)
07	Manik'	Manik	Manich' (?)	17	Kab'an	Caban	Chab' (?)
08	Lamat	Lamat	Ek' (?)	18	Etz'nab'	Etznab	(nieznana)
09	Muluk	Muluc	(nieznana)	19	Kawak	Cauac	(nieznana)
10	Ok	Oc	(nieznana)	20	Ajaw	Ahau	Ajaw

[edytuj] Haab

Kalendarz słoneczny haab: rok kalendarzowy liczył 365 dni: 18 miesięcy po 20 dni z dodatkowym miesiącem liczącym 5 dni - który był uważany za czas pechowy. Nazwy miesięcy haab: pop, uo, zip, zotz, tzec, xul, yaxkin, mol, chen, yax, zac, ceh, mac, kankin, muan, pax, kayab, cumhu i dodatkowy uayeb. Nazwy dni tworzyło się analogicznie jak w kalendarzu gregoriańskim, z tym że numerację rozpoczynano od 0; np. 0 pop, 1 pop, 2 pop, 3 pop, 4 pop, 5 pop, itd. Co 52 lata haab (73 lata tzolkin) dodawano 13 dni.

[edytuj] Podawanie dat

Pełna data dzienna składała się z nazwy wg tzolkina i wg haaba, tj. 1 imix 0 pop; 2 ik 1 pop; 3 akbal 2 pop; 4 kan 3 pop; itd. Takie samo oznaczenie dnia pojawiało się co 18980 dni, czyli co 52 lata haab (73 lata tzolkin).

[edytuj] Długa rachuba

Oprócz systemu kalendarzy tzolkin-haab Majowie stosowali tzw. Długą Rachubę, w którym dany dzień oznaczano liczbą dni, zapisaną w systemie dwudziestkowym, jaka upłynęła od pewnej daty zerowej.

W języku Majów kin to dzień, 20 kin to uinal, osiemnaście uinal to tun, 20 tun to katun, 20 katun to baktun. (Rzadko były używane też większe jednostki : pictun, calabtun, kinchiltun i alautun.)

**Jednostki długiej rachuby**
Dni	Jednostki długiej rachuby	Długa rachuba	Lata słoneczne	Tun
1	= 1 Kin
20	= 20 Kin	= 1 Uinal
360	= 18 Uinal	= 1 Tun	~ 1	1
7 200	= 20 Tun	= 1 Katun	~ 20	20
144 000	= 20 Katun	= 1 Baktun	~ 395	400

[edytuj] Liczenie dat długiej rachuby

Data według długiej rachuby to liczba dni w jednostkach długiej rachuby zapisana w systemie dwudziestkowym.

Przykładowa data 9.12.2.0.16 według kalendarza majów: 5 Cib 14 Yaxkin.

W praktyce to 9 baktun, 12 katun, 2 tun, 0 unial i 16 kin czyli:

9	× 144000	= 1296000
12	× 7200	= 86400
2	× 360	= 720
0	× 20	= 0
16	× 1	= 16
	Razem dni	= 1383136 kin

Oznacza to, że 1 383 136 dni minęło od daty początkowej.

[edytuj] Koniec świata

Za początkowe dni kalendarza Majów podawane są m.in. 10 lutego 3641 p.n.e., 10 sierpnia 3214 p.n.e. i 13 sierpnia 3113 p.n.e. 21 grudnia 2012 roku n.e. według długiej rachuby to 13.0.0.0.0. Wielu wyznawców teorii spiskowych uważa tę datę za koniec świata. Majowie natomiast uważali, że żyjemy w czwartym świecie. Poprzednie trzy skończyły się kataklizmami i czwarty też to czeka według ich wierzeń, po którym nastąpi piąty i ostatni. Trzeci świat skończył się według długiej rachuby właśnie po okresie zapisanym jako 13.0.0.0.0, ale nie oznacza to również końca czwartego. Na monumencie z Coba podana jest data 13.13.13.13.13.13.13.0.0.0.0 co oznacza, że datę 13.0.0.0.0 zapisano skrótem zamiast 0.0.0.0.0.0.13.0.0.0.0. Na płycie z Palenqué podana jest np. data 1.0.0.0.0.0 ( czyli 0.0.0.0.0.1.0.0.0.0.0 ), która wskazuje na 21 grudnia 2012.