Karol Kurpiński

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: słowotok, przepisać językiem encyklopedycznym zamiast gazetki ściennej. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Karol Kazimierz Kurpiński
Karol Kurpiński, Tygodnik Ilustrowany, 1861
Data i miejsce urodzenia	6 marca 1785 Włoszakowice
Data i miejsce śmierci	18 września 1857 Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	muzyka
Styl	klasycyzm
Ważne dzieła	Warszawianka

Karol Kazimierz Kurpiński (ur. 6 marca 1785 w Włoszakowicach, zm. 18 września 1857 w Warszawie), polski kompozytor, przedstawiciel późnego klasycyzmu, dyrygent i pedagog.

Spis treści 1 Nauka i początki kompozycji 2 Początek pracy pedagogicznej i podróż po Europie 3 Dyrektor Teatru Narodowego 4 Warszawianka i ostatnie lata życia 5 Ważniejsze utwory 5.1 Orkiestrowe 5.2 Kameralne 5.3 Fortepianowe 5.4 Pieśni wielogłosowe 5.5 Pieśni na głos i fortepian 5.6 Pieśni na głos i orkiestrę 5.7 Kantaty 5.8 Religijne 5.9 Sceniczne 5.10 Balety 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Nauka i początki kompozycji

Urodził się we Włoszakowicach w Wielkopolsce w rodzinie organisty parafialnego Marcina Kurpińskiego, który także był pierwszym nauczycielem kompozytora, edukując chłopca w grze na skrzypcach, organach i prawdopodobnie w podstawach kompozycji. W 1797 mając 12 lat został organistą w kościele w Sarnowie koło Rawicza, gdzie jego wuj, ks. Karol Wański, był proboszczem. Bliski kontakt z małymi ośrodkami muzycznymi a także fascynacja folklorem wpłynęły na kształtowanie się osobowości twórczej przyszłego kompozytora. Rozwijając swój talent w dziedzinie kompozycji muzycznej pozostał jednak autodydaktą i uczył się przede wszystkim poprzez kontakt z muzyką innych twórców. W 1800 roku, za wstawiennictwem swego drugiego wuja, wiolonczelisty Rocha Wańskiego, wyjechał do Lwowa, gdzie został drugim skrzypkiem w kapeli dworskiej hrabiego Feliksa Polanowskiego (w jego majątku Moszkowie koło Lwowa). W tym okresie Kurpiński aktywnie się zajmuje samokształceniem, uzupełniając braki w wiedzy poprzez zaznajomienie się z wieloma utworami muzyki klasycznej. Wtedy też rozpoczęła się jego fascynacja operą.

W 1810 roku przeniósł się do Warszawy gdzie został przyjęty przez Wojciecha Bogusławskiego na dyrygenta Opery Narodowej. Dokonał wtedy wraz z Józefem Elsnerem szeregu reform rodzącej się sceny narodowej – poszerzył orkiestrę, chór (składający się często z przypadkowych osób), zatrudnił solistów i rozpoczął gruntowne nauczanie wszystkich wykonawców. Zainteresowanie muzyką wokalną objawiło się m.in. poprzez pochodząca z tego okresu kantatę na cześć Napoleona oraz tworzenie literatury pieśniowej (np.: Marsz roku 1812 Do koni, bracia do koni). Patriotyczny i militarny charakter kompozycji związany był nade wszystko z aktualnymi wydarzeniami politycznymi.

Podobnie jak wielu kompozytorów tej epoki, Kurpiński szczerze podziwiał muzykę Mozarta, i podobnie jak inni twórcy wstąpił do masonerii, stąd tez wśród jego kompozycji można znaleźć kompozycje przeznaczone do wykonywania podczas uroczystości masońskich wzorowane po części na dziełach Antonio Salieriego i Mozarta. Ostatecznie Kurpiński doszedł do przedostatniego stopnia wtajemniczenia w tym stowarzyszeniu. Kultywowanie tych form, charakterystycznych dla muzyki klasycyzmu, jest jednym z argumentów by Kurpińskiego uznać za reprezentanta okresu późnego klasycyzmu, pomimo iż zmarł on już w połowie wieku XIX, kiedy to styl muzycznego romantyzmu panował w całej Europie.

[edytuj] Początek pracy pedagogicznej i podróż po Europie

Od 1812 roku Kurpiński uczył w szkołach warszawskich (np. Szkoła Muzyki i Śpiewu). W 1819 car Aleksander I mianował go nadwornym kapelmistrzem, a w 1823 odznaczył Orderem Św. Stanisława. Coraz bardziej znany zaczął komponować mazurki, fantazje i polonezy, które z form użytkowych starał się stopniowo przekształcić w miniatury o dogłębnie artystycznym wyrazie. W 1820 Kurpiński założył pierwsze polskie czasopismo muzyczne Tygodnik Muzyczny. Był m.in. autorem pierwszych artykułów o muzyce ludowej. W 1823 roku wyjechał za granicę zostawiając w Polsce dobrze wykształcone środowisko muzyczne. Udał się do Niemiec, Francji, Włoch i Austrii. Wtedy to zaczął pisać interesujące literacko dzienniki (Dziennik z podróży), pozostawiając tym samym ciekawy obraz stanu ówczesnej muzyki w Europie. W tym interesującym dokumencie skomentował zarówno dzieła, które usłyszał w teatrach operowych, salach koncertowych i kościołach europejskich, jak również wyraził swoje sądy odnośnie do wykonawstwa muzycznego i roli kultury muzycznej w życiu społecznym.

[edytuj] Dyrektor Teatru Narodowego

Po powrocie do kraju został dyrektorem Teatru – Opery Narodowej w Warszawie i rozpoczął reformę repertuarową poprzez prezentowanie polskiej publiczności całej dostepnej mu literatury operowo-baletowej. Wystawił takie dzieła jak Don Giovanni Mozarta, Westalka Spontiniego, Fra Diavolo Aubera, Wolnego Strzelca Webera oraz dzieła Gaetano Donizettiego, Giacomo Meyerbeera i Gioacchino Rossiniego.

Kurpiński promował również swoją twórczość sceniczną. Tak powstały m.in. Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale (tzw. Nowe Krakowiaki) (libretta Jana Nepomucena Kamińskiego) i Zamek na Czorsztynie. Skomponował w sumie 18 oper, które stylistycznie nie odbiegają od ówcześnie obowiązującego stylu późnego klasycyzmu, z elementami grand opera a także próbami naśladowania włoskich mistrzów (Rossini). Te inspiracje często mogły mieć charakter cytatów: przykładowo w samej uwerturze do Szarlatana można znaleźć co najmniej kilka motywów z różnych dzieł Mozarta. Był to powszechnie akceptowany w tej epoce sposób spajania własnej twórczości z mistrzami epok minionych. Wiele z jego dzieł (np. Zabobon) jest zupełnie nowatorskich. Kurpińskiemu przypisuje się również wiele pieśni śpiewanych przez lud. To niemal pewne, że skomponował on Laurę i Filona, lub pieśń Wszystkie nasze dzienne sprawy (a być może również kolędę Bóg się rodzi). Ta pierwsza śpiewana często przez matkę Chopina stała się jednym z tematów w jego Fantazji A-dur na tematy polskie op.13. Kurpiński skomponował dwa balety. Oba jednoaktowe, alegoryczne, nawiązujące jednocześnie do kultury ludowej i kultury antycznej.

[edytuj] Warszawianka i ostatnie lata życia

Kurpiński od początku wspierał Chopina. W 1830 roku Kurpiński był dyrygentem podczas prawykonania jego Koncertu fortepianowego f-moll. Tak jak Elsner uważał Chopina za muzycznego geniusza.

Rok później Kurpiński skomponował "La Varsovienne" do tekstu francuskiego poety C. Delavigne. Tenże poeta napisał libretto opery Nieszpory sycylijskie Giuseppe Verdiego, świadomie nawiązujące do walki Polaków o niepodległość. Tekst Warszawianki został przetłumaczony przez Karola Sienkiewicza. Pieśń ta określana jest jednym z hymnów narodowych Polaków. Dziś grana jest podczas ważnych świąt wojskowych i narodowych.

Po zamknięciu Szkoły Głównej Muzyki Kurpiński założył Szkołę Śpiewu przy Teatrze Narodowym. Po 1840 roku Kurpiński odszedł z Teatru, wpadł w głęboką depresję i zmarł w osamotnieniu. Karol Kurpiński jest dziś nieczęsto wykonywany. Szerszej publiczności nie są dobrze znane jego kompozycje, zwłaszcza opery. Częściej grywa się Koncert klarnetowy, uwerturę do opery Dwie chatki, Te Deum oraz szereg drobnych utworów.

[edytuj] Ważniejsze utwory

[edytuj] Orkiestrowe

• Bitwa pod Możajskiem (Wielka symfonia bitwę wyobrażającą)
• Koncert B-dur na klarnet i orkiestrę
• Elegia c-moll (ok. 1825)
• Elegia harmoniczna na śmierć dwóch bohaterów Rosji
• Koncert na róg i orkiestrę
• Taniec polski ułożony na dzień balu miejskiego dla Najjaśniejszej Matki Imperatora Całej Rosji a Króla Polskiego D-dur
• Polonez D-dur na temat Rule Britania i God save the King
• Polonez grany na balu u J.O. Księcia Namiestnika dla Cesarza Rosyjskiego i Króla Polskiego
• Polonez do tańcowania ułożony z pierwszego finału opery "Westalka" G. Spontiniego D-dur
• Taniec polski grany na balu u J.O. Księcia Namiestnika D-dur
• Polonez do tańcowania B-dur
• Polonez na Doroczną uroczystość imienia Najjaśniejszego Cesarza Wszech Rosji i Króla Polskiego C-dur
• Polonez nazwiskiem "pustota" wyjęty z alegorii wystawionej w teatrze warszawskim w wilię Nowego Roku 1823 F-dur
• Polonez grany na balu u Księcia Namiestnika dla Najjaśniejszego Cesarza Wszech Rosji i Króla Polskiego... (na tematach z opery Rossiniego Zelmira) A-dur
• Polonez na doroczną uroczystość imienin Najjaśniejszego Cesarza i Króla Polskiego h-moll
• Polonez D-dur na benefis Zofii Kurpińskiej
• Taniec polski grany na balu u J.O. Księcia Namiestnika danym w uroczystość urodzin Najjaśniejszego Cesarzewicza w. Ks. Konstantyna D-dur
• Taniec polski grany na balu u J.O. Księcia Namiestnika danym w uroczystość urodzin Najjaśniejszego Cesarzewicza w. Ks. Konstantyna B-dur
• Polonez grany na balu u J.O. Księcia Zajączek w ostatni wtorek C-dur
• Polonez skomponowany w doroczną uroczystość dostojnych imienin Najjaśniejszego Cesarza i Króla Mikołaja D-dur
• Polonez [pocztarka] skomponowany na Doroczną uroczystość dostojnych imienin Najjaśniejszego Cesarza Wszech Rosji, Króla Polskiego Mikołaja Es-dur
• Polonez Na bal u dworu D-dur
• Polski taniec skomponowany na bal narodowy dany w salonie giełdy... Dla Najjaśniejszych Cesarsko-Królewskich Mości D-dur
• Polonez grany na balu dworu Es-dur
• Polonez grany na balu w sali giełdy... Z powodu uroczystego ogłoszenia pełnoletności Jego Cesarzewiczowskiej Mości W. Ks. następcy tronu Aleksandra Mikołajewicza C-dur
• Mazurek grany na balu u J.O. Księcia Zajączek w ostatni wtorek D-dur
• Wielki walc z motywów Webera i Rossiniego tańczony przez pannę Mierzyńską i ułożony na orkiestrę i pianoforte B-dur

[edytuj] Kameralne

• Fantazja C-dur na kwartet smyczkowy (ok. 1823?)
• Nokturn G-dur na róg, fagot i altówkę
• Pejzaż muzyczny F-dur na róg i fagot
• Dumanie nad mogiłą wandy h-moll na klawikord i skrzypce
• Cavatina na trąbkę lub puzon i fortepian (ok. 1823)
• Fantazja na róg i fagot

[edytuj] Fortepianowe

• Sześć wariacji C-dur
• Dziewięć wariacji d-moll
• Potpourri, czyli wariacje z różnych tematów narodowych skomponowane dla siedmioletniego J. Krogulskiego
• Fantazja Chwila snu okropnego c-moll
• Fantazja a-moll
• Fantazja F-dur
• Fuga i koda B-dur (na temat Jeszcze Polska nie zginęła)
• Mazurek balowy D-dur
• Angloise D-dur
• Mazurek D-dur (1821)
• Mazurek D-dur (1823)
• Walc B-dur
• Wielki walc B-dur
• Polonez G-dur
• Polonez d-moll
• Polonez g-moll
• Polonez E-dur
• Polonez f-moll
• Polonez A-dur
• Polonez a-moll
• Le reveil de J.j. Rousseau au printemps romans (1823)
• Polonez ofiarowany Zofii Mentzel (1834)

[edytuj] Pieśni wielogłosowe

• Marsz roku 1812 (Do koni bracia, do koni) na 4-głosowy chór męski z fortepianem (1812)
• Bohaterowi (Nieśmiertelność nieba w nagrodę co dały) śpiew masoński na chór mieszany (1814)
• Hymn (Próżno na piasek słońce śle oświaty) na 4 głosy równe (1820)
• Kanon wokalny (Szanuj niewinność, szanuj mądrość) na 3 głosy

[edytuj] Pieśni na głos i fortepian

• Bolesław Krzywousty
• Król Aleksander
• Zygmunt August
• Władysław IV
• Stefan Czarniecki
• Michał Karybut Wiśniowiecki
• Dumka (Gdy słowik zanuci)
• Elfryda (Gdy w kwiecie młodości) romans
• Ludmiła w Ojcowie (Nastała cisza z nocą ponurą)
• Dumka włościan Jabłonny o Panu (Była ta pora przeszła nie wróciła)
• Czerna (Piękna i śmiała)
• Etwin i Klara (Klara przecudnej urody)
• Do Ludmiły (Ozdobo wioski)
• Dla Zosi (Sprawiedliwość Zosiu śmiała) (1823)
• Potpourri, czyli wariacje na śpiewy polskie ułożone dla panny Henrietty Sontag (1830)
• Duma o Generale Jasińskim (Ze łzą bracie wspomnij sobie)
• Mazur wojenny (Nasz Chłopicki wojak dzielny, śmiały) (1830)
• Marsz obozowy (Bracia do bitwy nadszedł czas) (1831)
• Warszawianka (Oto dzień dziś krwi i chwały)
• Litwinka, czyli hymn Legionów Litewskich (Wionął wiatr błogi na Lechitów ziemie)
• Uczucia patrioty – Śpiew Narodowy (Jakiż to odgłos uszy me uderza)
• Dzień świętej walki nadchodzi marsz (1831)
• Serenada, czyli śmiertelna dobranoc (1835)

[edytuj] Pieśni na głos i orkiestrę

• Śpiew do Orła Białego (Wstań biały orle czarne pióra z siebie zrzuć) (1831)
• Oblężenie Warszawy (Moskal chce dostać Warszawy) mazur (1831)

[edytuj] Kantaty

• Elegia na śmierć Tadeusza Kościuszki na głos recytujący i orkiestrę

[edytuj] Religijne

• Pieśń przy mszy św.... Dla ludu polsko-katolickiego [msza wiejska] na sopran, tenor, bas i organy
• Msza C-dur na 3 (4) -głosowy chór mieszany i organy (ok. 1835)
• Msza e-moll na 4-głosowy chór mieszany i organy
• Oratorium C-dur na alt, 2 tenory, bas, 2 trąbki, 2 puzony, kontrabas, kotły i organy (ok. 1840)
• Hymn do Boga o zachowanie wolności na głos solo i fortepian
• Zdrowaś Maryjo na głos solo, chór, instrumenty dęte i organy
• Pienia nabożne Karola Kurpińskiego z poezją Felińskiego, Minasowicza i innych poświęcone czci i chwale w Trójcy Świętej Jedynego Boga a użytkowi rzymsko-katolickiego chrześcijaństwa w Polsce na 1-3 głosy z towarzyszeniem organów lub fortepianu i puzon ad libitum
• Te Deum Laudamus na głos solo, chór i orkiestrę
• Święty Boże psalm na głos solo, chór, harfę i organy
• Na Śmierć Chrystusa na głos solo i harfę
• Wzniesienie myśli do Boga na głos solo i organy lub fortepian

[edytuj] Sceniczne

• Dwie chatki komedioopera w 1 akcie
• Pałac lucypera opera komiczna w 4 aktach
• Ruiny Babilonu melodramat w 3 aktach
• Marcinowa z Dunaju w Stambule w seraju komedioopera w 3 aktach
• Szarlatan opera komiczna w 2 aktach
• Łaska Imperatora opera komiczna w 1 akcie
• Jadwiga Królowa Polska opera komiczna w 3 aktach
• Aleksander i Apelles melodramat w 1 akcie
• Nagroda, czyli wskrzeszenie Królestwa Polskiego melodramat(?) w 2 aktach
• Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale opera w 3 aktach
• Dziadek i wnuk melodramat w 2 aktach
• Jan Kochanowski w Czarnym Lesie komedioopera w 2 aktach
• Bateria o jednym żołnierzu melodramat [intermezzo] w 1 akcie
• Czaromysł książę słowiański, czyli nimfy jeziora Gopło komedioopera w 1 akcie
• Zamek na Czorsztynie, czyli Bojomir i Wanda opera komiczna w 2 aktach
• Kalmora, czyli prawo ojcowskie Amerykanów melodramat w 2 aktach
• Leśniczy z Kozienickiej Puszczy komedioopera w 1 akcie
• Cecylia Piaseczyńska opera komiczna w 2 aktach

[edytuj] Balety

• Nowa osada Terpsychory nad Wisłą w 1 akcie
• Mars i Flora balet alegoryczny w 1 akcie

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Tygodnik Ilustrowany 1861 – biografia