Rawicz

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta w województwie wielkopolskim. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Współrzędne: 51°36'33" N 16°51'27" E51.6091667 16.8575 (Rawicz)

Rawicz

Gmina
- rodzaj

Rawicz
miejsko-wiejska

Prawa miejskie

1638

Burmistrz

Tadeusz Pawłowski
(e-mail)

Powierzchnia

7,81 km²

Położenie

51° 36'33'' N
16° 51'27'' E

Liczba mieszkańców (2007)
- liczba ludności
- gęstość

21 205
2715,1 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

63-900

Tablice rejestracyjne

PRA

Położenie na mapie Polski

Rawicz

TERC10
(TERYT)

4304022054

Urząd miejski³

ul. J. Piłsudskiego 21
63-900 Rawicz
tel. 65 546-41-64; faks 65 546-41-67
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Wiadomości w Wikinews

Strona internetowa miasta

Rawicz – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie rawickim (siedziba władz powiatu), siedziba gminy miejsko-wiejskiej Rawicz. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. leszczyńskiego.

Według danych²⁴ z 30 czerwca 2007, miasto miało 21 205 mieszkańców.

[edytuj] Historia

Miasto założone w 1638 r. przez Adama Olbrachta Przyjemskiego na terenie jego wsi Sierakowo na tzw. "surowym korzeniu". Zasiedlone przez protestanckich emigrantów ze Śląska i z Czech^{[potrzebne źródło]}; protestanci dominowali w Rawiczu aż do I wojny światowej. W trakcie wielkiej wojny północnej w latach 1705-1706 Rawicz był przez kilka miesięcy siedzibą króla Szwecji Karola XII. W XVIII w. gwałtowny rozwój sukiennictwa (jeden z największych w Polsce ośrodków sukienniczych); całkowity upadek tej branży po wojnach napoleońskich. Od II rozbioru Polski w Królestwie Prus, 1807-1813 w Księstwie Warszawskim, następnie w Wlk. Ks. Poznańskim. Miasto garnizonowe, od 1884 r. siedziba powiatu. Od lat 30. XIX w. w budynkach skasowanego klasztoru franciszkanów więzienie. Od lat 40. XIX w. na miejscu zlikwidowanych wałów miejskich stworzono planty.

Początek XVIII w. to "czarny" okres w dziejach Rawicza. Najpierw pożar, który wybuchł w 1701 r., później okupacja szwedzka w latach 1704-1705 (przebywał wówczas tutaj przez kilka miesięcy król Karol XII), przemarsze wojsk rosyjskich (1707), austriackich (1719), saskich (1733) dokonały dzieła zniszczenia. Jakby tego było mało, rawiczan zdziesiątkowała zaraza w latach 1710-1711. Około połowy XVIII w. miasto zaczęło odradzać się. Ukończona została budowa zamku (dziś nie istniejącego), a w latach 1753-1756 powstał okazały ratusz, na którym 1783 r. założono piorunochron, jeden z pierwszych na ziemiach polskich. W drugiej połowie XVIII w. Rawicz szybko rozwijał się. W dużej mierze wiązało się to z rozkwitem rzemiosła. Działało wówczas w mieście 1107 mistrzów w 83 zawodach. Skupiali się oni w cechach. Najważniejszym z nich był cech sukienniczy, założony w 1640 r. W ostatnich latach XVIII w. Rawicz zajmował pierwsze miejsce wśród wielkopolskich ośrodków tkactwa sukiennego. Rozwój rzemiosła oraz handlu przyczyniał się do bogacenia miasta i jego mieszkańców. Powstało wtedy wiele budynków mieszkalnych i zabudowań o charakterze przemysłowo-handlowym. Rawicz miał wówczas między innymi 74 wiatraki, 2 browary, gorzelnię, 3 farbiarnie, rzeźnię, cegielnię.

Po drugim rozbiorze Polski ziemię rawicką zajęły Prusy. Na początku 1793 r. wojska pruskie wkroczyły do Rawicza, zaś 17 października zatrzymał się tu król Fryderyk Wilhelm II. Władze pruskie przystąpiły do organizacji zajętych ziem. Mimo kolejnych kataklizmów – pożarów w 1794 i w 1801 r., kiedy to spłonęła trzecia część miasta, Rawicz pozostawał drugim po Poznaniu ośrodkiem w Wielkopolsce pod względem liczby mieszkańców. Sytuacja jednak pogarszała się i w 1805 r. Rawicz na skutek zadłużenia przeszedł w ręce Prusaków.W wyniku traktatu pokojowego w Tylży Rawicz włączony został w 1807 r. do Księstwa Warszawskiego. Nowe władze miasta skupiły się na przywróceniu jego dawnej świetności gospodarczej. W krótkim czasie wzrosła produkcja sukna. Miasto zaczęło odbudowywać się po pożarach. Rozwój Rawicza przerwała jednak wojna Napoleona z Rosją. W 1812 r. do miasta wkroczył ze swym wojskiem brat Napoleona, król Westfalii Hieronim. Kongres wiedeński w 1815 r. przywrócił ponownie Prusom uprzednio zajęte ziemie, tak więc Rawicz znów znalazł się pod zaborem. Utworzone przez zaborcę Wielkie Księstwo Poznańskie, w skład którego weszła ziemia rawicka, mimo pozorów autonomii było integralną częścią Prus. Wiązało się to z napływem ludności śląskiej i niemieckiej, która począwszy od lat trzydziestych zaczęła w Rawiczu stanowić większość. Nowa sytuacja polityczna poważnie zmieniła także strukturę gospodarczą Rawicza. Odcięcie od rynków zbytu sukna na Wschodzie doprowadziło do stopniowego upadku najważniejszego rzemiosła – sukiennictwa. Wprawdzie w latach 1843-1845, dzięki dostawom dla garnizonów pruskich, Rawicz ponownie stał się największym ośrodkiem w Wielkopolsce, ale okres rozkwitu trwał krótko. Rawiccy sukiennicy zaczęli emigrować do powstających ośrodków włókienniczych w Zgierzu i Łodzi. Upadkowi rzemiosła towarzyszył natomiast szybki rozwój rolnictwa i hodowli. Wprowadzanie nowych maszyn i metod uprawy, uwłaszczenie chłopów to czynniki, które spowodowały, że na ziemi rawickiej zaczyna dominować rolnictwo. W pierwszej połowie XIX w. zauważyć można także początki kształtowania się w Rawiczu przemysłu. Najważniejszym zakładem była fabryka cygar i tytoniu, słynąca w całym Księstwie Poznańskim ze swoich wyrobów. W 1857 r. założono w Rawiczu drugą w Wielkopolsce gazownię miejską. Okres romantyzmu to lata walki Polaków o niepodległość. Wprawdzie powstanie listopadowe, Wiosna Ludów i powstanie styczniowe nie objęły swoim zasięgiem Rawicza, to jednak przebywali wówczas na tej ziemi ludzie zaangażowani w walkę narodowowyzwoleńczą. W 1831 i 1832 r. przebywał kilkakrotnie na ziemi rawickiej, goszcząc w Konarzewie, Adam Mickiewicz. W 1863 r. przybył tu przywódca powstania styczniowego, Stefan Bobrowski. Zginął on 12 kwietnia w lesie łaszczyńskim, w sprowokowanym przez przeciwników politycznych pojedynku. Grób Bobrowskiego znajduje się na cmentarzu w Łaszczynie. W 1886 r. władze pruskie dokonały nowego podziału administracyjnego Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Utworzono powiat rawicki, co miało duże znaczenie dla jego dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego. Liczył on około 48 tysięcy mieszkańców i pod względem gęstości zaludnienia zajmował pierwsze miejsce w Wielkopolsce. Ziemia rawicka nadal miała głównie charakter rolniczy, przy czym przełom XIX i XX w. był szczytowym okresem rozwoju w gospodarce hodowlanej. Wzrastała hodowla bydła, trzody chlewnej, koni, powstały stowarzyszenia hodowców pszczół, gołębi pocztowych. Zmieniło się też oblicze wiejskiego przemysłu. Zniknęły zakłady związane z sukiennictwem, powstały natomiast mleczarnie, mączkarnie, torfiarnie. Pod koniec XIX w. Rawicz stał się ważnym ośrodkiem przemysłowym. Wybudowano nowe, wielkie zakłady przemysłowe. W mieście istniały fabryki cygar, tabaki, maszyn, wag, mebli, szczotek, papieru, torebek papierowych, drukarnie, browary, olejarnia, roszarnia, tartak. W 1891 r. rozpoczęto zakładanie wodociągów, zaś w 1911 r. – kanalizacji. Znacznie wzrosła liczba budynków mieszkalnych. Secesyjne kamienice są do dziś trwałym elementem pejzażu miasta.

I wojna światowa przerwała okres rozwoju gospodarczego. Były to jednak lata, które obudziły nadzieje Polaków na zrzucenie jarzma niewoli. Kiedy wybuchło powstanie wielkopolskie, rawiczanie włączyli się do walki o niepodległość. Na ziemi rawickiej znajdowało się jedno z centrów powstania, tutaj też najdłużej trwały zacięte walki. Przywódcą powstania w Rawickiem był Ignacy Busza. Ostatecznie powiat rawicki znalazł się w obrębie państwa polskiego po prawie roku od zakończenia powstania – 17 stycznia 1920 r. W okresie międzywojennym Rawicz, mimo odpływu ludności niemieckiej, pozostawał miastem wielonarodowościowym i zróżnicowanym wyznaniowo. Najliczniejsza była społeczność katolicka, ale istnieli też ewangelicy oraz wyznawcy judaizmu i prawosławia. Rawickie w latach międzywojnia było regionem rolniczym. Powodowało to rozwój głównie przemysłu spożywczego, wśród którego najważniejszą rolę odgrywała wytwórczość cukrownicza, spirytusowa i młynarska. W samym Rawiczu istniało kilkadziesiąt fabryk różnych branż. Początkowo trzy, następnie dwie fabryki wódek i likierów dawały produkcję, stawiającą Rawicz w gonie największych ośrodków w Poznańskiem. Miasto rozsławiły także rawickie kiełbaski z fabryki konserw mięsnych Scholza. Znaczącą rolę odgrywały cztery zakłady metalowe. Istniały też m.in. fabryki karmelków, fortepianów i pianin, szczotek i pędzli, wyrobów koszykowych. W Rawiczu uruchomiono pierwszą w Polsce fabrykę papieru falistego i kartonów. 26 czerwca 1928 r. przyjechał do Rawicza prezydent Ignacy Mościcki. Wiele innych znanych osobistości przebywało w tych latach w mieście, niestety, nie zawsze z własnej woli. Słynne więzienie, utworzone przez Prusaków w 1827 r., stało się w okresie międzywojennym jednym z największych i najcięższych w Polsce. Rawicz był ważnym ośrodkiem oświatowym o znaczeniu ponadregionalnym. Oprócz szkół powszechnych istniały tu Państwowe Seminarium Nauczycielskie, Korpus Kadetów, dwa gimnazja. Szczególne znaczenie miał zwłaszcza Korpus Kadetów, który powstał jako trzeci w Polsce. Wybór Rawicza, stanowiącego zachodnią rubież Rzeczypospolitej, nie był przypadkowy – miasto odgrywało rolę strategiczną. Korpus Kadetów powstał w Rawiczu w 1925 r. Był to elitarny zakład o charakterze gimnazjum i liceum wojskowego, kształcący przyszłą kadrę oficerską. Szybko powiększająca się liczba kadetów spowodowała, że miasto podjęło w 1927 r. inicjatywę budowy okazałego gmachu szkolnego (dziś mieści się w nim szpital). Wychowankami Korpusu Kadetów w Rawiczu byli późniejsi dowódcy i członkowie elit intelektualnych.

1 września 1939 r. wkroczył do Rawicza mały oddział niemiecki. W ratuszu nastąpiło przejęcie władzy przez okupanta i powołanie tymczasowego burmistrza. Jednak wobec nasilającej się strzelaniny, oddział wycofał się. Hitlerowcy zajęli ponownie miasto 5 września. Pierwsze egzekucje na ludności polskiej miały miejsce już w październiku 1939 r. W rawickim więzieniu w latach okupacji zamordowano około 1300 osób. 22 stycznia 1945 r. niespodziewany atak czołgów Armii Czerwonej zaskoczył Niemców. W popłochu wycofali się z miasta. Rawicz został wyzwolony, lecz nie oznaczało to wolności. Władzę sprawowała Komenda Wojenna Armii Czerwonej. W mieście przebywało do 1946 r. około 15 tysięcy Rosjan. Znowu ponurą sławę zyskało rawickie więzienie. Od wczesnego lata 1945 r. więziono tu byłych żołnierzy Armii Krajowej i działaczy opozycyjnych. Rawicz w latach 1945-1956 był jednym z największych i najcięższych więzień przez, które przewinęło się ponad 19 tysięcy więźniów politycznych, a liczba udokumentowanych ofiar reżimu wynosi 142 osoby. W Rawiczu byli więzieni liczni żołnierze Polski podziemnej, działacze niepodległościowi, prześladowani żołnierze PSZ na Zachodzie, m.in. Stanisław Skalski. Zmarł tam Kazimierz Pużak.

Po wyzwoleniu stan rolnictwa i przemysłu był katastrofalny. Przystąpiono do usuwania śladów zniszczeń wojennych. Nacjonalizacja zakładów oraz reforma rolna nie przyniosły spodziewanych efektów. Dopiero od połowy lat 50. nastąpił stopniowy rozwój. Najbardziej dynamiczny okres przypadł na przełom lat 60. i 70. Powstało wówczas wiele nowych zakładów, zmodernizowano infrastrukturę miasta, gwałtownie wzrosło budownictwo mieszkaniowe. Po reformie administracyjnej w połowie 1975 r. Rawicz znalazł się w granicach województwa leszczyńskiego, stając się jednym z najważniejszych jego ośrodków. Po reorganizacji państwa od stycznia 1999 r. Rawicz ponownie stał się siedzibą powiatu w tradycyjnych granicach ziemi rawickiej w województwie wielkopolskim.

Wiąże sie również z Rawiczem przysłowie "Kto nie ryzykuje w Rawiczu nie siedzi", które związane jest jak nie trudno się domyślić z tamtejszą placówką karną.

[edytuj] Zabytki

Ratusz w Rawiczu.

Stare Miasto – do rejestru zabytków wpisany jest cały zespół, na który składają się

zabudowa, m.in.:
- barokowy ratusz na Rynku
- kościół neogotycki pw. Chrystusa Króla i Zwiastowania Najświętszej Marii Panny
- kościół poewangelicki pw. św. Andrzeja Boboli
- planty powstałe z przebudowania wałów obronnych – drugie pod względem wielkości w Polsce po krakowskich. W 2005 r. nadano im imię Jana Pawła II

a przede wszystkim

układ urbanistyczny – wszystkie ulice na Starym Mieście krzyżując się tworzą kąty proste

Do II wojny światowej znajdowała się tutaj okazała synagoga, pełniąca obecnie rolę mieszkań.

synagoga w Rawiczu

[edytuj] Przemysł

Przemysł metalowy (Zakłady Gazomet, Odlewnia Żeliwa, DBP Ltd., Ferrpol KTM, w dzielnicy Sarnowa zakłady mechaniczne "POLMECH"), papierniczy (zakłady Rawibox SA, dawna papiernia), drzewny (tartak Rawicz), Rawicka Fabryka Wyposażenia Wagonów RAWAG Sp. z o.o., przemysł spożywczy (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Rawiczu, dawniej też młyn), przemysł energetyczny (ciepłownia "Winiary"), Spółdzielnia Inwalidów Rozwój. Niegdyś ważną gałęzią przemysłu rawickiego był przemysł odzieżowy np. Zakłady Modena oraz (po 1990 roku) PPUH Aladan. Przy Zakładzie Karnym nieprzerwanie od 1966 r. działa Gospodarstwo Pomocnicze Zakład Produkcyjny przy Zakładzie Karnym w Rawiczu. Przedmiotem działalności Gospodarstwa Pomocniczego jest produkcja mebli biurowych, sądowych, wyrobów metalowych i kwaterunkowych, kartonów oraz świadczenie usług introligatorskich. Ponadto w podrawickich miejscowościach swe siedziby znalazły: notowana na WGPW spółka z Grąbkowa - Polski Koncern Mięsny "DUDA" SA oraz Fermy Drobiu Woźniak Sp. z o.o. z Żylic - największe tego typu przedsiębiorstwo w kraju. Do liczących się przedstawicieli branży przetwórstwa spożywczego należą również: Zakłady Mięsne Salus SA, Zakłady Mięsne Majerowicz Sp. z o.o. oraz należąca do koncernu Pfeiffer und Langen Cukrownia Miejska Górka SA.

[edytuj] Handel

Polo Market
Intermarche
Bricomarche
Tesco
Kaufland
Netto
Lidl
Biedronka
EKO
DINO
0,99 Market
Żabka

[edytuj] Transport

Cztery linie autobusowe MZK, PKS, stacja PKP przy linii Poznań – Wrocław (w 1996 zamknięto dla ruchu pasażerskiego linię Rawicz – Kobylin, a w 1991 Rawicz – Legnica). Krzyżują się tu drogi krajowe: