Kazimierz Lepszy

Z Wikipedii

Kazimierz Lepszy (ur. 11 czerwca 1904 w Krakowie, zm. 30 maja 1964 w Krakowie), historyk polski, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, redaktor naczelny Polskiego Słownika Biograficznego, poseł na Sejm PRL.

Był synem Leonarda (historyka sztuki złotniczej) i Zofii z Muczkowskich, bratankiem Edwarda (malarza, twórcy witraży i obrazów w kościołach Krakowa i Lwowa). Uczęszczał do IV Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Krakowie (do 1922), od 1916 działał w harcerstwie. W latach 1922-1927 studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim, m.in. u Władysława Konopczyńskiego, Stanisława Kota, Ludwika Piotrowicza i Wacława Sobieskiego; był prezesem Koła Historyków Studentów na uczelni (1925-1927). W 1928 obronił na UJ pracę doktorską Walka stronnictw w pierwszych latach panowania Zygmunta III. W latach 1927-1930 był asystentem w Bibliotece Jagiellońskiej, następnie bibliotekarzem w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie. W 1939 habilitował się na UJ na podstawie pracy Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego 1589-92 i został docentem w Katedrze Historii Polski Nowożytnej i Najnowszej. Był w gronie pracowników UJ aresztowanych w ramach Sonderaktion Krakau; więziony w Krakowie, Wrocławiu i obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau, został zwolniony w styczniu 1941. Uczestniczył w tajnym nauczaniu uniwersyteckim.

Powrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1945; pozostał docentem w Katedrze Historii Polski Nowożytnej i Najnowszej, w 1954 został profesorem nadzwyczajnym, w 1959 profesorem zwyczajnym. Pełnił funkcje dziekana Wydziału Historycznego (1952/1953), dwukrotnie prorektora (1953-1956, 1960-1962), rektora (od 1962). Od 1957 kierował Katedrą Historii Polski XVI-XVIII Wieku. Jako rektor nawiązał liczne kontakty z uczelniami zagranicznymi, przyczynił się do powstania filii uniwersytetu w Katowicach (1963), przewodniczył Komitetowi Jubileuszowemu 600-lecia uczelni. Wykładał dzieje reformacji i kontrreformacji, historię Pomorza Zachodniego, dzieje Wiosny Ludów na ziemiach polskich, stosunki polsko-szwedzkie; historię nowożytną Polski wykładał również w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach (1946-1952, kierując Katedrą Historii Polski). Był ponadto związany z Instytutem Bałtyckim w Gdańsku (1946-1950) i Instytutem Historii PAN (od 1953 kierownik Zakładu Dokumentacji, od 1962 pod nazwą Zakład Dokumentacji i Informacji Naukowej).

W 1951 został powołany na członka-korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności, w latach 1948-1952 był sekretarzem Komisji Historycznej PAU. Od 1950 był również członkiem Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a od 1963 przewodniczył Komisji Historycznej Oddziału PAN w Krakowie. Należał do Polskiego Towarzystwa Historycznego (od 1947 członek Zarządu, od 1951 wiceprezes), Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Komisji Historii Morskiej w Paryżu (wiceprezydent). Po wojnie współpracował z Radą Miejską Krakowa przy opracowaniu nowych nazw ulic. W 1953 organizował wystawę polskiego Odrodzenia w Muzeum Narodowym w Warszawie.

W latach 1925-1927 był członkiem Rady Naczelnej Młodzieży Wszechpolskiej. Jako bezpartyjny kandydat został wybrany do Sejmu PRL III kadencji w 1961, brał udział w pracach Komisji Oświaty i Nauki. Został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1962) i Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1964).

Zainteresowania naukowe Kazimierza Lepszego obejmowały historię Polski XVI wieku, historię marynistyki, historię kultury renesansowej, dzieje Krakowa, historię mieszczaństwa polskiego XVI wieku oraz biografistykę. W swojej pracy doktorskiej dokonał analizy elekcji Zygmunta Wazy w 1587, a w pracy habilitacyjnej omawiał kontakty tego króla z Habsburgami w sprawie ewentualnego przekazania im korony polskiej. Zainicjował szerokie badania nad polską polityką na Bałtyku. Interesował się dziejami poczty polskiej oraz myślą społeczną Andrzeja Frycza-Modrzewskiego. Współpracował z "Przeglądem Filatelistycznym", był redaktorem "Kwartalnika Historycznego" (1939-1946) i "Odrodzenia i Reformacji" (od 1957). Wydał IV tom Archiwum Jana Zamoyskiego, kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, obejmujący lata 1585-1588 (1948).

Brał udział w pracach przygotowawczych do wydania Polskiego Słownika Biograficznego. Był od 1935 sekretarzem redakcji; po śmierci redaktora Władysława Konopczyńskiego przyczynił się do wznowienia wydawania Słownika i został jego drugim redaktorem naczelnym (1958). Funkcję tę pełnił do końca życia; pod jego redakcją ukazały się cztery tomy (do tomu X, początek litery "J"), poszerzono także tematykę biogramów o działaczy ruchu robotniczego i ludowego, przedstawicieli radykalnej inteligencji, techników.

Opublikował ponad 180 prac naukowych, m.in.:

• Oblężenie Krakowa przez arcyksięcia Maksymiliana (1929)
• Prusy Książęce a Polska w latach 1576-1578 (1932)
• Kraków i ziemia krakowska (1934, z Józefem Feldmanem i Romanem Grodeckim)
• Strażnicy morza Stefana Batorego (1934)
• "Dominium maris Baltici" Zygmunta Augusta (1946)
• Dzieje floty polskiej (1947)
• Zarys dziejów marynarki polskiej (1947)
• Jan Zamoyski - wróg Habsburgów (z problematyki monografii o kanclerzu) (1949)
• Organizacja sił zbrojnych na morzu za Zygmunta III (1952)
• Andrzej Frycz-Modrzewski (1953)
• Podłoże społeczno-gospodarcze Odrodzenia w Krakowie (1954)
• Geneza i program społeczny radykalnego nurtu Braci Polskich (1956, z Anną Kamińską)
• Polska w okresie drugiej wojny północnej, 1655-1660 (1957, redaktor)
• Walka sejmowa o konfederację warszawską w roku 1587 (1959)
• Dzieje UJ w latach 1364-1764 (1964, redaktor)
• Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie Renesansu (1964, redaktor)

Źródła:

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K-O, Wrocław 1984