Kościół św. Jakuba Apostoła w Krzemienicy

Z Wikipedii

Kościół w Krzemienicy

Kościół św. Jakuba Apostoła w Krzemienicy – parafialna świątynia katolicka w miejscowości Krzemienica, w gminie Czerniewice, powiecie tomaszowskim, województwo łódzkie.

Kościół pochodzi z końca XVI wieku i jest obiektem zabytkowym.

[edytuj] Historia

Na miejscu dzisiejszego kościoła w XI wieku stała niewielka kapliczka pw. św. Jakub Apostoła. Nie wiadomo, kiedy została ona zbudowana, ale wg lokalnej legendy postawili ją uczniowie św. Cyryla i Metodego w połowie IX wieku.
W XIV wieku, po erygowaniu parafii pw. św. Jakuba Apostoła w miejscu kapliczki zbudowano drewniany kościół. W końcu XV wieku świątynia ta została rozebrana, a w jej miejscu stanął budynek obecnej świątyni. Budowa kościoła trwała w latach 1598 - 1600, zaś sfinansowali ją właściciele okolicznych majątków - Franciszek i Wawrzyniec Lipscy.

[edytuj] Opis zewnętrzny budowli

Świątynia jest zbudowana w stylu gotyckim z licznymi elementami renesansu.

Zarówno sam budynek, jak i przyległe do niego obiekty (m.in. dzwonnica) oraz ogrodzenie wykonane są z czerwonej cegły i są nieotynkowane. Ściany wspierają gotyckie szkarpy. Dach świątyni jest dwuspadowy i zakończony sygnaturką

Kościół w Krzemienicy jest obiektem jednonawowym, z dwudzielnym prezbiterium. Do nawy przylega kruchta i dzwonnica, a do prezbiterium - zakrystia.

Okna zamknięte są półkolistymi łukami, a od dołu ozdobione pilastrami, które łączy arkada.

Dzwonnica kościelna jest czworoboczna, trójkondygnacyjna. Jej pierwotny wygląd odbiegał nieco od obecnej postaci. Różnica wyraża się w zmianie zwieńczenia kopuły, co czyniono stopniowo od początku XIX do początku XX wieku. Obenie przebudowana kopuła pokryta jest dachem z blachy miedzianej.

Kościół otoczony jest niewysokim murem, który w okresie, gdy stawiano świątynię mógł pełnić funkcję obroną przed niezbyt licznym grupami napastników, gdyż zapewniał osłonę strzelcom i uniemożliwiał bezpośrednie wdarcie się na teren kościoła.
W XIX wieku w murze dobudowano 4 kapliczki, zaś w wieku XX - jeszcze jedną.

[edytuj] Wyposażenie

Wyposażenie kościoła utrzymane jest w stylu renesansowym, z pewnymi wpływami gotyku. Niektóre elementy wystroju wnętrza mają też charakter wczesnobarokowy. W kościele znajduje się 5 ołtarzy, na który umieszczno liczne obrazy, głównie XVII-wieczne.

Ołtarz główny wykonany jest z drewna i pochodzi z 1616 r.; ma on charakter renesansowy. Jest bogato zdobiony, z licznymi dekoracjami w formie złoconych motywów roślinnych, o dwu kondygancjach, trójpolowy, posiadający predellę. Umieszczone w nim obrazy, namalowane na drewnie, pochodzą w większości z XVII wieku, jest także jeden z wieku XVI i 2 z początku XX w (namalowane na wzór XVII-wiecznych, które uległy zniszczeniu).
Także tabernakulum pochodzi z XVII w., zaś wśród elementów zdobniczych na nim umieszczonych znajdują się m.in. wizerunki czterech ewangelistów.

W kościele, w miejscu gdzie prezbiterium rozszerza się, znajdują się też dwa ołtarze boczne, pochodzące z 1645 r., utrzymane stylu barokowym. Są to jednakowe obiekty, różniące się w zasadzie tylko obrazami, bogato zdobione, jednopolowe, z predellami.

Ponadto przy granicy nawy głównej z prezbiterium stoją dwa ołtarze z 1634 r., wykonane z drewna, jednopolowe, dwukondygnacyjne, z predellami, bogato zdobione motywami zwierzęcymi (delfiny), roślinnymi oraz wizerunkami aniołów.

Ambona znajduje się w miejscu, gdzie prezbiterium przechodzi w nawę główną. Ambona ma charakter renesansowy, jest obiektem sześciobocznym, wykonana jest z drewna i pokryta polichromią figuralną. Nad amboną umieszczony jest baldachim, sześcioboczny, zaś jego gzyms jest poktyty ornamentem, głównie roślinnych (akant). Znajdująca się na badlachimem złocona nadbudówka jest późniejszego, XX-wiecznego pochodzenia.

Naprzeciwko ambony znajduje się drewniany krzyż z figurą Jezusa, pochodzący z XVII wieku.

W kościele znajdje się też XVII-wieczna chrzcielnica. Jest ona wmurowana w pobliżu jednego z ołtarzy bocznych, wykonana z piaskowca i bogato zdobiona motywami liści (m.in. akantu). Pokrywa chrzcielnicy pochodzi z XX wieku.

Chór muzyczny, także XVII-wieczny jest bogato dekorowany, m.in. pokryty polichromią figuralną.

Pod chórem, po obu stronach portyku umieszczone zostały XVII-wieczne stalle późnorenasansowe, za którymi umieszczono obrazy świętych.

Także i prezbiterium umieszczone są stalle z XVII i XIX wieku, zaś za nimi znajdują się XVII-wieczne obrazy z życia Jezusa.

W kościele znajdują się też nagrobki fundatorów kościoła - braci Franciszka i Wawrzyńca Lipskich.

[edytuj] Obrazy

W kościele znajduje się kilkadziesiąt, w większości zabytkowych, obrazów.

W ołtarzu głównym umieszczone jest 8 obrazów:

dolna kodygnacja, pole środkowe - Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny - obraz na drewnie z XVI w.
dolna kodygnacja, pole lewe - Święta Anna - obraz na drewnie z XVII w.
dolna kodygnacja, pole prawe - Święty Jakub Apostoł - obraz z 1934 r. na wzór znajdującego się tu uprzenio obrazu z XVII w.
górna kondygnacja, pole środkowe - Ukoronowanie Najświętszej Marii Panny - obraz z 1934 r. na wzór znajdującego się tu uprzenio obrazu z XVII w.
górna kondygnacja, pole lewe - Św. Franciszek z Asyżu - obraz na drewnie z XVII w.
górna kondygnacja, pole prawewe - Święty Wawrzyniec - obraz na drewnie z XVII w.
u dołu, w predelli, po lewej stronie - wizerunek anioła - obraz na drewnie z XVII w.
u dołu, w predelli, po prawej stronie - wizerunek anioła z krzyżem i koroną cierniową - obraz na drewnie z XVII w.

W ołtarzach bocznych umieszczone są po 3 obrazy, głównie XVII-wieczne, na drewnie (czasam XX-wieczne kopie):

W ołtarzu bocznym południowym z 1645 r. umieszczone są:

w głównym miejscu największy obraz - postać św. Kazimierza
nad nim - półpostaci Marii i św. Józefa
u dołu, w predelli - półpostaci św. Elżbiety i Zachariasza

W ołtarzu bocznym północnym z 1645 r. umieszczone są:

w głównym miejscu największy obraz - postać św. Stanisława
nad nim - półpostaci św. Jana Ewangelisty i św. Jana Chrzciciela
poniżej, w predelli - także św. Stanisław

W ołtarzu bocznym północnym z 1634 r. umieszczone są:

w głównym miejscu największy obraz - postać Matki Boskiej
nad nim - scena Zwiastowania
u dołu, w predelli - Pokłon trzech króli

W ołtarzu bocznym południowym z 1634 r. umieszczone są:

w głównym miejscu największy obraz - postać św. Stanisława Kostki
nad nim - wizerunek anioła stróża
poniżej, w perdelli - św. Cecylia

[edytuj] Ciekawostki

W krzemienickim kościele, będącym typowym przykładem polskiej architektury i sztuki sakralnej z XVI i XVII wieku, gdzie inaczej niż w wielu innych tego typu obiektach styl ten dotrwał w niezmodernizowanej formie do czasów obecnych, w 1968 r. Jerzy Hoffman nakręcił sceny przysięgi Michała Wołodyjowskiego niezbędne do filmu pt. Pan Wołodyjowski. W filmie tym kościół w Krzemienicy jest kościołem w Kamieńcu Podolskim.