Franciszek z Asyżu
Z Wikipedii
Św. Franciszek z Asyżu (właśc. Giovanni Bernardone, nazywany Biedaczyną z Asyżu; ur. 26 września 1181 w Asyżu, zm. 3 października 1226 w Porcjunkuli koło Asyżu) – włoski duchowny katolicki, diakon, założyciel zakonu franciszkanów, misjonarz, mistyk średniowieczny, stygmatyk, święty katolicki, uważany za prekursora ekologii.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Przyszedł na świat w rodzinie zamożnego kupca sukiennika umbryjskiego Pietro Bernardone. Jego matka, Pika, pochodząca z Pikardii, nadała mu na chrzcie imię Jana (Chrzciciela lub Ewangelisty), które ojciec zmienił na Francesco, prawdopodobnie będąc pod ogromnym wpływem Francji, w której zawarł korzystne umowy handlowe. Źródła podają, że Franciszek miał brata o imieniu Anioł. Pierwsze lata swego życia spędził w rodzinnym Asyżu. Uczęszczał do parafialnej szkoły przy kościele św. Jerzego, gdzie otrzymał podstawowe wykształcenie.
Mając 21 lat, wziął udział w wojnie pomiędzy Asyżem a Perugią. Konflikt dotyczył wykupu ziemi komunalnej przez szlachtę asyską. Na przełomie 1202 i 1203 roku został uwięziony w Perugii. Uwolniony w 1204, ze względu na ciężką chorobę, powrócił do Asyżu. Rok 1205 jest początkiem powolnego procesu nawrócenia Franciszka. W czasie wyprawy wojennej do Apulii, w Spoleto miał wizję, która zadecydowała o kolejach jego życia. Ponownie wrócił do Asyżu, gdzie hojnie obdarował spotkanego po drodze trędowatego i dał mu pocałunek pokoju. W asyskim kościele San Damiano jesienią tego samego roku usłyszał głos Chrystusa przemawiającego z ikony krzyża, który kazał mu iść i odbudować Kościół. Wydarzenie to opisują biografowie franciszkańscy Tomasz z Celano i Bonawentura z Bagnoregio. W tym samym czasie Franciszek popadł w konflikt z własnym ojcem, nieakceptującym postawy syna. Franciszek wezwany do sądu biskupiego w roku 1206 wyrzekł się swojej części majątku, rozpoczął życie pokuty, m.in. asystując w leprozorium. W latach 1206-1208 odrestaurował podasyskie kaplice: San Damiano, San Pietro oraz kaplicę Matki Bożej Anielskiej w Porcjunkuli pod Asyżem.
24 lutego 1208 roku Franciszek uderzony usłyszanymi w czasie mszy św. słowami dotyczącymi stylu życia apostolskiego, zdjął habit eremicki i zaczął nosić prostą brązową tunikę – strój uważany w ówczesnej Umbrii za typowo plebejski. Z bosymi stopami zaczął wzywać ludzi do czynienia pokuty. 16 kwietnia 1208 roku przyłączyli się do niego Bernard z Quintavalle i Piotr z Cattani. W kilka dni później do grupki pierwszych franciszkanów dołączył brat Idzi z Asyżu. Minoryci zaczęli odbywać wyprawy misyjne (Marchia Ankońska, Poggio Bustone, Rieti, Florencja).
Na wiosnę 1209 (w niektórych źródłach 1210) Franciszek poprosił w Rzymie o zatwierdzenie napisanej przez siebie Reguły. Innocenty III zatwierdził franciszkański sposób życia, polecając braciom mniejszym głoszenie nawrócenia i pokuty. Wracając z Rzymu, Franciszek z pierwszymi towarzyszami zatrzymał się w Rivotorto, a następnie w Porcjunkuli pod Asyżem, która stała się kolebką franciszkanów. Tego samego roku Franciszek założył Trzeci Zakon dla ludzi świeckich.
W niedzielę palmową 1211 lub 1212 święty przyjął w Porcjunkuli Klarę Ofreduccio, wówczas ukonstytuował się Drugi Zakon – Klaryski. W następnych latach Franciszek informował osobiście papieża o stanie rozwoju założonej przez siebie wspólnoty franciszkańskiej, spotykając się w Rzymie z Jakubiną Settesoli. Conte Orlando di Chiusi ofiarował franciszkanom Górę La Verna w Montefeltro. W 1215 roku w czasie IV Soboru Laterańskiego, Franciszek spotkał św. Dominika Guzmana, założyciela zakonu dominikanów.
.jpg/220px-Giotto_-_Legend_of_St_Francis_-_-11-_-_St_Francis_before_the_Sultan_(Trial_by_Fire).jpg)
5 maja 1217 w Porcjunkuli franciszkanie zgromadzili się na kapitule generalnej. Zostały podjęte decyzje o misji pozaalpejskiej, do Ziemi Świętej oraz do Afryki. Franciszek na wyraźne życzenie kardynała Hugolina (późniejszego papieża Grzegorza IX) legata papieskiego dla Toskanii i Lombardii zdecydował się pozostać we Włoszech.
W roku 1219 Franciszek wyruszył na Bliski Wschód. W Egipcie spotkał się z sułtanem Melek el-Kamelem. Na początku 1220 opuścił Akko, w którym spędzić miał cały rok, nawiedzając miejsca święte Palestyny. Spotkanie św. Franciszka z sułtanem potwierdzają kroniki muzułmańskie, krzyżowców oraz jeden z listów biskupa Jakuba de Vitry.
Po powrocie do Włoch święty zrzekł się przywództwa zakonowi, wyznaczając na swego następcę brata Pietro Cattaniego. 29 listopada, na prośbę Franciszka, papież Honoriusz III bullą Solet annuere zatwierdził napisaną przez Biedaczynę regułę (tzw. Reguła zatwierdzona).
W nocy z 24 na 25 grudnia 1223 roku święty urządził w Greccio pierwszą w historii bożonarodzeniową szopkę. Następnego roku otrzymał na Alvernii święte stygmaty. W roku 1225 Franciszek zaczął coraz bardziej odczuwać dolegliwości związane z chorobą oczu. Za namową brata Eliasza poddał się bezskutecznym zabiegom lekarskim. Przebywając w tym czasie w kościele San Damiano ułożył Pieśń słoneczną.
Ostatnie miesiące swego życia spędził, podróżując od miasta do miasta. Pod koniec pory letniej 1226 powrócił do Asyżu. Umarł położony na własne życzenie na gołej ziemi w sobotę 3 października 1226 roku. Następnego dnia mieszkańcy Asyżu przenieśli ciało świętego do kościoła San Giorgio w środku miasta. Brat Eliasz powiadomił o śmierci Franciszka śląc List okólny o śmierci św. Franciszka.
Z miejsca pierwotnego pochówku ciało świętego zostało przeniesione 25 maja 1230 roku do wybudowanej specjalnie przez Eliasza Bombarone bazyliki na Colle del Paradiso w Asyżu.
[edytuj] Patronat
Patron albertynów, franciszkanów, kapucynów, franciszkanów konwentualnych, bernardynek, kapucynek, klarysek, koletanek, tercjarzy; Włoch, Asyżu, Bazylei, Akcji Katolickiej, aktorów, ekologów, niewidomych, pokoju, robotników, tapicerów, ubogich, więźniów, kupców i wszystkich zwierząt.
[edytuj] Atrybuty
Święty przedstawiany jest w brązowym habicie franciszkańskim z kapturem, przepasany białym sznurem z trzema węzłami symbolizującymi trzy składane przez braci mniejszych śluby: posłuszeństwa, ubóstwa i czystości. Na wielu wizerunkach Franciszek trzyma w ręku krucyfiks, a u jego stóp znajduje się czaszka – symbole pokuty i umartwienia. Artyści niejednokrotnie ukazują świętego z przebitym bokiem, rękami i stopami – to tzw. stygmaty, które Biedaczyna z Asyżu otrzymał na Górze Alvernii 14 lub 15 września 1224 roku. Współcześni artyści lubią przedstawiać św. Franciszka w otoczeniu zwierząt, ze względu na braterstwo stworzeń, jeden z elementów duchowości minoryckiej.
[edytuj] Dzień obchodów
Kościół katolicki obchodzi wspomnienie św. Franciszka diakona 4 października. Zakon franciszkański rozpoczyna uroczystą celebrację tego wspomnienia wieczorem dnia poprzedniego nabożeństwem zwanym Transitus (łac. przejście). Kalendarz liturgiczny rodziny franciszkańskiej odnotowuje następujące wspomnienia związane z życiem św. Franciszka z Asyżu: 24 maja – święto poświęcenia asyskiej Bazyliki św. Franciszka, 2 sierpnia – Odpust Porcjunkuli, 17 września – święto Stygmatów św. Franciszka, 29 listopada – Wszystkich Świętych Zakonu Serafickiego, 12 grudnia – święto Odnalezienia Ciała św. Franciszka.
[edytuj] Ikonografia
Do najstarszych przedstawień świętego należą: Franciszek otrzymujący stygmaty – tempera na drewnie Berlinghiero Berlinghieri z ok. 1250, Madonna z aniołami i św. Franciszkiem – fresk Cimabue w Bazylice św. Franciszka w Asyżu (przed 1290), Cykl fresków Giotta w Sacro Convento (ok. 1296-1300), Św. Franciszek i św. Antoni – fresk Simone Martiniego z Bazyliki św. Franciszka w Asyżu (ok. 1317).
[edytuj] Relikwie i sanktuaria
Grób św. Franciszka znajduje się w Bazylice dedykowanej jego imieniu w Asyżu. Relikwie świętego posiada większość klasztorów franciszkańskich w Polsce. Sanktuariami związanymi z życiem świętego są miejsca, w których przebywał w czasie swoich podróży po ziemi włoskiej (m.in. Asyż, Arezzo, Carceri, Fonte Colombo, Greccio, Gubbio, Rieti). Polskie sanktuarium św. Franciszka znajduje się w Miejskiej Górce koło Rawicza.
[edytuj] Proces kanonizacyjny
Franciszek z Asyżu został ogłoszony świętym 16 lipca 1228 roku przez swego przyjaciela papieża Grzegorza IX (wcześniej kard. Ugolino), wcześniejszego opiekuna zakonu. W czasie wszczętego przez Grzegorza IX procesu wysłuchano świadectw uzdrowionych za przyczyną świętego osób. Na jego zakończenie papież zwołał specjalny konsystorz, na którym kolegium kardynalskie wyraziło swą przychylność dla idei kanonizacji Franciszka. W samym dniu kanonizacji, w czasie uroczystości, która miała miejsce przed kościołem św. Jerzego w Asyżu (dzisiaj Bazylika św. Klary), interweniował w imieniu wszystkich kardynałów cysters Ranieri Capocci di Viterbo. Zaraz po uroczystym ogłoszeniu Franciszka świętym, papież udał się do wnętrza kościoła, by uczcić jego grób. W uroczystościach kanonizacyjnych uczestniczył m.in. Jan z Brienne, król Jerozolimy, który u kresu swego życia wstąpił do franciszkanów.
[edytuj] Źródła franciszkańskie
Badacze życia i duchowości Franciszka z Asyżu mianem Źródeł Franciszkańskich określają dokumenty powstałe u zarania Zakonu Braci Mniejszych, których autorstwo przypisywane jest samemu świętemu, bądź franciszkanom i klaryskom pierwszej generacji. W historiografii minoryckiej ustalił się następujący podział źródeł franciszkańskich: Pisma św. Franciszka, biografie św. Franciszka oraz kroniki i inne świadectwa.
Św. Franciszkowi przypisywane jest m.in. autorstwo: Reguły niezatwierdzonej (1221), Reguły zatwierdzonej (1223), Testamentu (1226), Testamentu sieneńskiego (maj 1226), Reguły dla pustelni, zbioru Napomnień, szeregu Listów (Do wiernych, Do rządzących, Do całego Zakonu…), Pieśni słonecznej, Pozdrowienia błogosławionej Maryi Dziewicy, Kartki podarowanej bratu Leonowi.
Wśród biografii Biedaczyny z Asyżu do najważniejszych należą: Życiorys pierwszy (Tomasz z Celano), Życiorys większy (Bonawentura z Bagnoregio), Relacja trzech towarzyszy, Anonim z Perugii, Sacrum commercium, List okólny o śmierci św. Franciszka (Eliasz Bombarone), Pieśń XI w Boskiej komedii (Dante Alighieri).
Wśród kronik i innych świadectw, należy zwrócić uwagę na listy biskupa Akko Jakuba z Vitry z lat 1216 i 1220 oraz swoją Historia Occidentalis. O obecności Franciszka pod Damiettą w czasie piątej wyprawy krzyżowej dają świadectwo: Kronika Ernoula, Historia Herakliusza oraz Kronika Burcharda z Ursperg.
[edytuj] Pierwsi towarzysze
Już w pierwszych latach po nawróceniu do Franciszka przyłączyli się naśladowcy: Bernard z Quintavalle, Piotr z Cattani, bł. Idzi z Asyżu, Sabbatino, Morico, Giovanni de Capella, Filip Longo, Anioł Tancredi z Rieti, Giovanni z San Costanzo, Barbaro, Bernard di Vigilante, Sylwester. Tak zwanymi uczniami drugiej godziny byli: Leon, Rufin, Masseo, Jałowiec, Illuminat dell'Arce, Eliasz Bombarone, Pacyfik, Jan Prosty. Leonowi, Rufinowi i Aniołowi przypisywane jest autorstwo Relacji trzech towarzyszy, jednej z ważniejszych biografii świętego. Ważnym świadkiem pierwszych dziesięcioleci rozwoju Zakonu Franciszkańskiego oraz ostatnich lat życia Franciszka była również św. Klara z Asyżu.
[edytuj] Elementy duchowości
Duchowość św. Franciszka opiera się w głównej mierze na jak najwierniejszym naśladowaniu Chrystusa w Jego posłuszeństwie wobec planów Zbawienia, ubóstwie i czystości (chrystocentryzm). Charakteryzuje się fascynacją dla Bożej dobroci przejawiającej się w wielu znakach zauważalnych w świecie: instytucja Kościoła, braterska wspólnota, braterstwo stworzeń, wytrwałość i szacunek dla ludzkiego cierpienia. Poczucie osobistej grzeszności i zależności od dobrego Stwórcy mobilizuje braci mniejszych do wstępowania na drogę pokuty i zachęcania do pójścia tą drogą innych ludzi (apostolat, misyjność).
