Krzyżnik

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°16'57" N 16°51'46" W50.2825 -16.8627778 (Krzyżnik)

Krzyżnik
Widok ze szczytu Łyśca na Krzyżnik, widoczny tu ponad osiedlem Morawka w Stroniu Śląskim
Państwo	Polska, Europa
Pasmo	Masyw Śnieżnika Sudety Wschodnie
Wysokość	710 m n.p.m.
Pierwsze wejście	w czasach przedhistorycznych

Krzyżnik (dawniej niem. Kreuzberg, po 1945 r. również Góra Krzyżatka) – góra ze szczytem na wysokości 710 m n.p.m. znajdująca się w Masywie Śnieżnika w Sudetach w pobliżu Stronia Śląskiego.

Spis treści 1 Geografia i geologia 2 Geologia 2.1 Eksploatacja marmuru 3 Jaskinie 4 Historie 5 Turystyka 6 Inwestycje 7 Bibliografia 8 Przypisy

[edytuj] Geografia i geologia

Góra stanowi ostatnie wzniesienie w północnym rozłogu Masywu Śnieżnika, dochodzące do Stronia Śląskiego i rozdzielające dwie doliny rzek: Morawki i Siennej Wody.

[edytuj] Geologia

Krzyżnik zbudowany jest z łupków amfibolitowo-hornblendowych, amfibolitów i gnejsów z wkładkami z wapieni krystalicznych, które tworzą tu soczewy marmurów. W skałach na Krzyżniku można spotkać również granaty (drobne, bez wartości jubilerskiej), diopsyt oraz różne postacie kalcytu.

[edytuj] Eksploatacja marmuru

Złoże na Krzyżniku to drobno- lub średnioziarniste marmury charakteryzujące się bardzo wysoką, sięgającą 90%, zawartością czystego węglanu wapnia oraz niską, poniżej 1% zawartością MgO.^[1] Część tutejszego złoża posiada brunatne lub szarawo-niebieskie wkładki łupków łyszczykowych. Złoże białych marmurów oceniane było na ok. 0,8 mln t^[1]. Wartość dekoracyjną białych marmurów porównywano do sławnych marmurów karraryjskich.

Złoża te znane były od dawna. Na zachodnim stoku od 1839^[2] r. eksploatowane jest złoże marmuru nazywanego Biała Marianna od imienia Marianny Orańskiej, dawnej właścicielki okolicznych dóbr. Na szerszą skalę do eksploatacji przystąpiono jednak dopiero od 1920 r.^[1]

Po 1954 r. przystąpiono do eksploatacji na północny-zachód od szczytu, ponad zabudowaniami wiejskiej części Stronia i drogą do Siennej. Kamień pozyskiwany stąd nazywany Zielona Marianna i Różowa Marianna posiada szaro-zielonkawe i różowe wtrącenia od minerałów kontaktowych i związków żelaza. Najnowsze wyrobisko założono później na południowy-wschód od szczytu. Marmur z Krzyżnika przerabiały Strońskie Zakłady Kamienia Budowlanego w zakładach położonych u stóp góry na terenie wsi Stronie Wieś oraz w pobliskim Kletnie. Ze względu na silne spękanie produkowano najwięcej grysu, ale również płyty okładzinowe i bloki. Marmur z tego złoża dekorują m.in. reprezentacyjne gmachy w Warszawie: Pałac Kultury i Nauki, Sejm, Filharmonię Narodową, Teatr Wielki i Dworzec Centralny^[1].

Obecnie kamieniołomy na Krzyżniku nie są eksploatowane.

[edytuj] Jaskinie

W stoku Krzyżnika odkryto trzy jaskinie, z czego do dzisiaj istnieje tylko jedna.

• Jaskinia Biała Marianna – odkryta w 1970 r. podczas eksploatacji kamieniołomu, o poziomym rozwinięciu korytarzy długości ok. 50 m, obecnie nieistniejąca,
• Jaskinia Kozłowskiego – odkryta jeszcze na początku XX w. niewielka jaskinia naciekowa o długości ok. 22 m, zniszczona całkowicie w kwietniu 1957 r.,
• Jaskinia Warszawiaków – odkryta w 1974 r. o rozbudowanym planie i korytarzach długości 76 m, otwór wejściowy w ścianie kamieniołomu.

[edytuj] Historie

• Źródła historyczne podają, że szczyt Krzyżnika miał być miejscem kultu słowiańskiego Żywii, na którym odbywały się orgiastyczne obrzędy jeszcze w XVIII w.. Nawet w XIX w. święcono tu kupalnockę. Z tych powodów w latach 1734-1735 u stóp góry wybudowano kaplicę pw. św. Onufrego, będącego m.in. patronem małżeństwa. Kaplicę wybudował Johann Olivier von Wallis za wstawiennictwem Michała Fryderyka hr. Althanna, biskupa Veszpremu (późniejszy wicekról Neapolu)^[2]. Kaplica miała przeciwdziałać pogańskim obyczajom. Obecnie kaplica jest w stanie ruiny. Na szczycie Krzyżnika jeszcze do lat 80. XX w. stał stary drewniany krzyż z Chrystusem malowanym na blasze.

• Góra była w latach 50. miejscem poszukiwań rud uranowych związanych z tajną radziecką kopalnią Kopaliny. Pozostała po nich pozioma sztolnia, długości około 50 m. wydrążona w północnym stoku. Obecnie jest częściowo zalana wodą i służy nietoperzom za miejsce zimowania.
• W latach 70. w Stroniu Śląskim zamierzano ulokować dużą inwestycję nazywaną Drugie Zakopane. Na stoku Krzyżnika wybudowano wyciąg orczykowy ulokowany na jego wschodnim stoku, o długości 620 m i różnicy wzniesień 63 m^[1]. Budowa była chybiona, ponieważ zimą śnieg utrzymuje się tu bardzo słabo z powodu silnych wiatrów. Po szumnym otwarciu, wyciąg funkcjonował zaledwie kilka sezonów, po czym go zamknięto, pozostawiając niszczejące urządzenia bez opieki na kilkanaście lat. Przy wyciągu w okresie letnim funkcjonowało pole namiotowe.
  

[edytuj] Turystyka

Zboczem Krzyżnika prowadzi żółty szlak turystyczny prowadzący ze Stronia Śląskiego do Kletna i Jaskini Niedźwiedziej. Po pokonaniu dość ostrego podejścia, ze szlaku można oglądać szeroką panoramę na miasto i dolinę.

U stóp góry znajduje się niewielki zalew rekreacyjny w pobliżu Starej Morawy oraz efektowna tama suchego zbiornika. Po drugiej stronie góry na piargach kamieniołomu można zbierać okazy marmuru.

[edytuj] Inwestycje

W najbliższych latach na Krzyżniku powstanie kompleks wyciągów narciarskich wraz z kolejką krzesełkową na szczyt. Inwestycja będzie finansowana ze środków Unii Europejskiej.

[edytuj] Bibliografia

• Krzysztof R. Mazurski Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie, SUDETY Oficyna Wydawnicza Oddziału Wrocławskiego PTTK, Wrocław 1995, ISBN 83-85550-48-8
• Jaskinie Sudetów praca zbiorowa pod red. Mariana Puliny, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa 1996, ISBN 83-900997-9-9
• Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 16 Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie, red. Marek Staffa, str. 46-47, Wydawnictwo PTTK "Kraj", Warszawa 1993, ISBN 83-7005-341-6

Przypisy