Z Wikipedii
Lipa szerokolistna, lipa wielkolistna (Tilia platyphyllos L.) – gatunek drzewa należący do rodziny lipowatych (wg systemu Reveala). Występuje w Europie, w Polsce głównie na południu i jest rzadsza od lipy drobnolistnej.
[edytuj] Charakterystyka
- Pokrój
- Duże drzewo liściaste, osiągające wysokość do 40 m. Korona jest gęsta i rozłożysta. Szerokość pnia może dochodzić nawet do 5 m, a obwód do 16 m. Drzewo długowieczne – może żyć nawet 1000 lat. Gałązki roczne często są owłosione. Kora szarobrązowa, mniej popękana, niż u lipy drobnolistnej.
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe. Duże liście (7-12 cm długości), wyraźnie większe niż u lipy drobnolistnej, sercowato jajowate, z obu stron zielone, u nasady nieco niesymetryczne. Wierzchołek spiczasty, brzegi blaszki liściowej piłkowany. Spodnia strona liści, a czasami także górna miękko, delikatnie owłosione. Na spodniej stronie kątach bocznych nerwów występują kępki białych włosków.
- Kwiaty
- Kwiaty wyrastają pojedynczo lub pęczkami po 2-5, są zwisające. Mają dość długą szypułkę i w dolnej części podługowatą podsadkę. Całe kwiaty mają jasnożółtą barwę i wydzielają intensywny, przyjemny zapach. Ich pręciki są zbliżone wielkością do płatków korony. Kwiaty mają miodniki i są owadopylne. Podczas kwitnienia są odwiedzane przez ogromne ilości pszczół. Kwiaty są dużo większe niż u lipy drobnolistnej. Kwitnie od czerwca do lipca - dwa tygodnie wcześniej, niż lipa drobnolistna.
- Owoc
- Orzech, filcowato owłosiony z 5 żeberkami, z silnie zdrewniałą łupiną i ze skrzydełkiem (pochodzącym z podsadki kwiatu). Roślina wiatrosiewna.
- Biotop, wymagania
- Lasy liściaste i zarośla. Występuje głównie na niżu i w niższych położeniach górskich (naturalny zasięg do 800 m n.p.m., wyżej niż lipa drobnolistna). Wymaga gleb żyznych. Megafanerofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Tilio-platyphylli-Acerion pseudoplatani i Ass. Aceri platanoidis-Tiletum platyphylli [1].
[edytuj] Zastosowanie
- Roślina uprawna: często sadzona w parkach, a także przy domach, drogach i alejach. Jest odporna na mróz. Szkodzą jej duże zanieczyszczenia powietrza.
- Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski : kwiaty wraz z podsadkami(Flos Tilia). Mają takie same własności lecznicze, jak kwiaty lipy drobnolistnej. Kwiatostan zawiera ponad 20 flawonoidów, fitosterole, terpeny, garbniki, pektyny, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP.
- Działanie : napotne, osłaniające, przeciwskurczowe, moczopędne. Napar z kwiatów lipy stosuje się przede wszystkim w stanach gorączkowych w niektórych chorobach zakaźnych: w anginie, grypie, przy zapaleniu gardła i oskrzeli, oraz w tzw. przeziębieniach, jako środek napotny. Czasami jest stosowana również jako środek moczopędny, uspokajający i poprawiający apetyt.
- Zbiór i suszenie :Kwiaty zbiera się ręcznie, przy bezdeszczowej pogodzie i suszy w miejscu przewiewnym i zacienionym, w temperaturze do 35°C. Należy je zbierać z drzew oddalonych od głównych dróg i nierosnących na intensywnie opryskiwanych polach. Nie należy zbierać kwiatów lipy srebrzystej, której liście są srebrzyste na dolnej powierzchni.
- Roślina miododajna
- Sztuka kulinarna
- Z kwiatostanów lipy można przyrządzać wartościową herbatę.
- Z nasion można otrzymywać bardzo dobry olej jadalny, jednak szybko jełczejący.
- Inne
- Jej miękkie drewno ma zastosowanie w rzeźbiarstwie i jest przydatne na wyroby tokarskie. Z drewna lipowego wykonano np. ołtarz Wita Stwosza i liczne rzeźby w kościołach. Wykonuje się z niego okleiny, zapałki, przyrządy kreślarskie, zabawki, modele i formy odlewniczne. Nie nadaje się w budownictwie na elementy zewnętrzne.
- Z jej łyka wytwarza się plecionki i maty.
- Wykorzystuje się ją do wytwarzania preparatów kosmetycznych
[edytuj] Ciekawostki
- Wyjątkowo wysoko, poza normalna granicą swojego pionowego zasięgu rosną dwa okazy lipy szerokolistnej w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach (na polanie Stare Kościeliska, są to okazy nasadzone).
- Uważana jest za drzewo obdarzone pozytywną energią, korzystnie wpływające na zdrowie człowieka.
- Przez Słowian uważana była za drzewo święte. Miała chronić przed piorunami i złymi duchami. Przekonanie to przejęli potem chrześcijanie i bardzo często wieszali figurki Matki Boskiej na lipie i budowali kapliczki pod lipami.
- Pod lipą (nie wiadomo jakiego gatunku) Jan Kochanowski czerpał natchnienie do swoich wierszy,. O lipie poza nim pisali też: Ignacy Krasicki, Konstanty Ildefons Gałczyński, Juliusz Słowacki.
- Najstarsza lipa szerokolistna w Polsce rośnie w Czarnym Potoku w gminie Łącko w województwie małopolskim. Ma obwód 851 cm, średnicę w pierśnicy 271 cm i wiek 497 lat (2005 r.).
Przypisy
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
[edytuj] Bibliografia
- Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
- W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
- Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.