Dolina Kościeliska

Z Wikipedii

Dolina Kościeliska jest doliną walną, tj. sięga od podnóża Tatr do ich głównego grzbietu – grani głównej Tatr.

Spis treści 1 Ogólne 2 Budowa 3 Historia 4 Informacje turystyczne 5 Opis i szlaki turystyczne 5.1 Bibliografia

[edytuj] Ogólne

Dolina Kościeliska ma ok. 9 km długości, obwód ok. 27 km, a powierzchnię ok. 35 km². Ma liczne boczne odgałęzienia, największe z nich to Dolina Miętusia, Dolina Tomanowa, Dolina Pyszna (Pyszniańska) – ta ostatnia leży w przedłużeniu głównego biegu Doliny Kościeliskiej i nie prowadzi tam współcześnie żaden znakowany szlak turystyczny. Pozostałe większe odgałęzienia to:Żleb pod Wysranki, Wąwóz Kraków, Wściekły Żleb, Iwanowska Dolinka, Dolina Smytnia. Dnem doliny płynie Kościeliski Potok.

Najwyższym szczytem w otoczeniu Doliny Kościeliskiej jest Błyszcz (2159 m n.p.m.). Z doliny jest widoczna, choć nie leży bezpośrednio nad nią, Bystra (2248 m n.p.m.) – najwyższy szczyt Tatr Zachodnich.

W Dolinie Kościeliskiej znajduje się kilka bardzo popularnych jaskiń, między innymi Jaskinia Mroźna, Smocza Jama, Jaskinia Mylna i Jaskinia Raptawicka.

[edytuj] Budowa

Dolina Kościeliska tworzy długi i głęboki wąwóz skalny, ściany którego w trzech miejscach zwanych bramami (Brama Kantaka, Brama Kraszewskiego i Brama Raptawicka), zbliżają się blisko do siebie. Dzieli się ją na trzy części: górną środkową i dolną. Południowa część doliny pomiędzy Tomanową Przełęczą, a szczytem Ornaku zbudowana jest ze skał krystalicznych. Wybitny wpływ na rzeźbę terenu wywarł tutaj lodowiec, zalegający niegdyś aż do wylotu Doliny Smytniej. Część środkowa i dolna zbudowana jest ze skał osadowych, głównie podatnych na wietrzenie wapieni. W ich kształtowaniu główny udział miał płynący dnem doliny Kościeliski Potok, oraz płynące szczelinami we wnętrzu skał wody podziemne. Efektem ich działalności są skały o fantastycznych kształtach, strome ściany i liczne jaskinie.

[edytuj] Historia

W przeszłości Dolina Kościeliska była związana z przemysłem hutniczym. Srebro, miedź i antymon wydobywano tu już od końca XV w. Od końca XVIII w wydobywano głównie rudy żelaza. W Starych Kościeliskach przetapiano tę rudę, była kuźnia, chaty robotników, karczma, leśniczówka i kościółek dla robotników. Właśnie od kościółka pochodzi nazwa doliny. Natomiast karczma stała na polanie przy mostku prowadzącym do Lodowych Źródeł i Bramy Kraszewskiego, dzierżawił ją od hrabiego Władysława Zamoyskiego Jan Słowiński. Przez Dolinę Kościeliską, a dalej przez Tomanową Przełęcz prowadziła trasa na Słowację, którą podróżowali kupcy z jucznymi końmi i przemytnicy. Na trasie napadali nieraz na nich zbójnicy, o czym świadczą historyczne przekazy, a także nazwy skał za którymi czyhali zbójnicy: Zbójnickie Okna, Zbójnicka Turnia, Zbójnicki Stół. Pod koniec XVIII wieku pojawili się w niej pierwsi turyści, od 1815 r dolina stała się już dla turystów bardzo popularna – wędrowano nią aż na szczyt Bystrej, by podziwiać wschód słońca. Natchnienie do swoich utworów czerpali tu tacy znani twórcy, jak: Deotyma, Wojciech Gerson, Seweryn Goszczyński, Walery Eljasz-Radzikowski, Kazimierz Tetmajer, Stefan Żeromski i inni. W leśniczówce utworzono pierwsze schronisko. Jan Gwalbert Pawlikowski zaczął badać i opisywać jej jaskinie. W czasie II wojny światowej w dolinie ukrywał się oddział partyzancki im. Szczorsa, a doliną kurierzy tatrzańscy przeprawiali się za granicę. Dolina Kościeliska była też ulubionym miejscem dla poszukiwaczy skarbów, o czym świadczą liczne, pozostawione przez nich znaki na skałach.

[edytuj] Informacje turystyczne

Dojazd z Zakopanego do przysiółka Kiry (927 m n.p.m.). Kursują autobusy i busy. Przed wlotem do Doliny Kościeliskiej płatne parkingi dla samochodów osobowych i autobusów. Do Doliny zakaz wjazdu pojazdów. Dolinę można zwiedzać pieszo lub góralskimi dorożkami (w lecie) i saniami (w zimie). W sezonie turystycznym ruch jest olbrzymi – jest to jedno z najbardziej zatłoczonych miejsc w Tatrach. Dolina leży na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wstęp płatny (kilka złotych od osoby). Dolina Kościeliska uważana jest za jedną z najpiękniejszych dolin tatrzańskich. Wychodzi z niej wiele szlaków turystycznych. W górnej części doliny Kościeliskiej (z Kir 5,5 km, 1:30 h pieszo) znajduje się schronisko turystyczne „Ornak” (1100 m n.p.m.).

[edytuj] Opis i szlaki turystyczne

Opis wędrówki doliną, poczynając od jej wylotu w Kirach:

• z lewej strony, na skraju lasu tzw. Jarcowa Skałka – wapień zawierający numulity
• 0,5 km – Brama Kantaka
• Wyżnia Kira Miętusia – rozszerzenie doliny i polana. Na lewo nad lasem widoczna Kończysta Turnia
• 1,3 km – wylot Doliny Miętusiej. Na lewo prowadzą dwa szlaki turystyczne:

– na Ciemniak w Czerwonych Wierchach przez Polanę Upłaz i Chudą Przełączkę

– Ścieżka nad Reglami do Doliny Małej Łąki przez Przysłop Miętusi

• Cudakowa Polana z ławkami i stołem dla turystów
• 1,5 km – – na prawo Ścieżka nad Reglami do Doliny Chochołowskiej przez Przysłop Kominiarski
• 30 min – polana Stare Kościeliska z tzw. Kapliczką zbójnicką
• 2,3 km, 35 min – z końca polany odchodzą dwa szlaki turystyczne:

– na lewo jednokierunkowa ścieżka do Jaskini Mroźnej

– na prawo, 50 m wyżej na Halę Stoły

• Lodowe Źródło po lewej stronie drogi
• Brama Kraszewskiego – 0,5 km wąwóz skalny
• Skała Sowa – po prawej stronie oryginalnie ukształtowany blok skalny podnóża masywu Stołów. Po przeciwnej stronie jednokierunkowe zejście od wylotu Jaskini Mroźnej
• 4 km, 1 h – Polana Pisana; polana, bufet i końcowy postój dorożek góralskich
• Wyżnia Kościeliska Brama, zwana też Raptawicką Bramą – ostatnie przewężenie Doliny Kościeliskiej o długości ok. 700 m
• – 150 m powyżej polany jednokierunkowa ścieżka do Wąwozu Kraków
• 4,3 km – Skała Pisana. Po lewej stronie płaska skała wapienna z autografami dawnych turystów (również słynnych twórców. Po prawej stronie masyw Raptawickiej Turni
• 4,4 km – 100 m powyżej Skały Pisanej na prawo prowadzą dwa szlaki turystyczne:

– do Jaskini Raptawickiej.

– do Jaskini Mylnej i Obłazkowej. Trasa jednokierunkowa, wylot przy Hali Pisanej

• 4,8 km – wylot Doliny Smytniej i tzw. Krzyż Pola
• Stara Polana. Kończy się ciasny wąwóz i zbocza Doliny Kościeliskiej rozszerzają się
• po przekroczeniu Tomanowego Potoku, 70 m powyżej na lewo odchodzą dwa szlaki turystyczne:

– do Smreczyńskiego Stawu

– przez Dolinę Tomanową na Chudą Przełączkę i dalej na Ciemniak.

• 5,5 km, 1:30 h – Mała Polana Ornaczańska (część Hali Ornak), a na niej schronisko PTTK na Hali Ornak.
• – przez Iwaniacką Przełęcz do Doliny Chochołowskiej.

[edytuj] Bibliografia