Wikipedysta:Lumi56/brudnopis
Z Wikipedii
| United States of America Stany Zjednoczone |
|||||
|
|||||
| Dewiza: (angielski) In God We Trust¹ (Bogu ufamy) |
|||||
| Hymn: The Star-Spangled Banner (Gwiaździsty Sztandar) |
|||||
 |
|||||
| Język urzędowy | angielski² | ||||
| Język używany | angielski, hiszpański | ||||
| Stolica | Waszyngton | ||||
| Ustrój polityczny | republika federalna | ||||
| Głowa państwa | prezydent George W. Bush (wiceprezydent Dick Cheney) |
||||
| Szef rządu | prezydent George W. Bush | ||||
| Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
3. na świecie 9 631 418 km² 4,9% |
||||
| Liczba ludności (III 2007) • całkowita • gęstość zaludnienia |
3. na świecie 301 420 000 31 osób/km² |
||||
| Jednostka monetarna | dolar amerykański (USD, $) | ||||
| Niepodległość | od Wielkiej Brytanii 4 lipca 1776 |
||||
| Strefa czasowa | UTC -5 do -11 - zima UTC-4 do -10 - lato |
||||
| Kod ISO 3166 | US | ||||
| Domena internetowa | .us | ||||
| Kod samochodowy | USA | ||||
| Kod telefoniczny | +1 | ||||
 |
|||||
| ¹ w latach 1776-1956 E pluribus unum (Z wielości jedność)² de facto, de iure nie ma określonego języka ogólnopaństwowego | |||||
USA - kraj w Ameryce (ang. United States US lub United States of America, trzeci kraj co do liczby ludności i powierzchni. Graniczy z Kanadą i Meksykiem.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki.[edytuj] Konflikty kolonistów z władzami Anglii
Zobacz więcej w osobnym artykule: Rewolucja amerykańska.Większością kolonii zarządzali wtedy specjalnie przysłani z Anglii gubernatorzy, przeważnie niezwiązani z lokalnymi społecznościami. Jednocześnie rozwijały się jednak lokalne samorządy, które dążyły do uzyskania większej niezależności od metropolii. Wyrazem tego był np. Kongres z Albany. Tymczasem Anglia traktowała swe zamorskie posiadłości jako rynek zbytu i źródło surowców. Nie było zgody na powstawanie manufaktur, co nie poprawiało nastrojów wśród kolonialistów. Akty Nawigacyjne, czyli ustawy mające za zadanie ochronę angielskich posiadłości przed konkurencją innych mocarstw kolonialnych dokładnie regulowały, które towary mogą być produkowane w koloniach, a które muszą być sprowadzane z kontynentu.
Działania zbrojne w czasie brytyjskiej wojny z Indianami i Francuzami spowodowały dodatkowe chęci władz do nowego rodzaju opodatkowania ludności. W 1765 roku wprowadzono tak zwaną opłatę stemplową. Wywołało to wzburzenie mieszkańców, gdyż uważali oni za niesprawiedliwy obowiązek płacenia podatków do wspólnej kasy, przy jednoczesnym braku swej reprezentacji w parlamencie. Ogłoszono nawet bojkot angielskich towarów, co spowodowało chwilowe ustępstwa rządu, jednak stało się jasne, że bez radykalnej zmiany obecnego stanu, ponowny konflikt pozostawał kwestią czasu.
W 1770 przeciwko nowym cłom zaprotestowali mieszkańcy Bostonu. Protestujący tłum został ostrzelany przez wojsko, a całe wydarzenie przeszło do świadomości kolonistów jako masakra bostońska. W 1773 roku Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska otrzymała od rządu prawo do sprzedaży herbaty amerykańskim koloniom z pominięciem ceł i podatków, co wyraźnie uderzało w lokalnych importerów tego produktu. W odpowiedzi kilkudziesięciu członków konspiracyjnej organizacji Synowie Wolności, tuż po przypłynięciu transportu herbaty do portu w Bostonie wdarło się na pokłady statków (w przebraniach Indian) i cały ładunek zniszczono. Zajście nazwano z czasem bostońskim piciem herbatki. Reakcją brytyjską było zamknięcie bostońskiego portu, co spowodowało zakłócenia handlu w regionie. Nastroje społeczne uległy radykalizacji, a zwołany w 1774 I Kongres Kontynentalny podjął decyzję do przygotowania zbrojnego wystąpienia, usiłując jednak nadal prowadzić rokowania ze stroną brytyjską.
Polityka prowadzona przez Wielką Brytanię, zwłaszcza w latach 60. i 70. XVIII wieku oraz szerzące się idee oświeceniowe dokonały gruntownej zmiany w społeczeństwie kolonistów. Przestawali być już poddanymi brytyjskimi i jawnie zaczęli dążyć do niezależności. Zachodzące w tym czasie procesy i wydarzenia tego okresu zwane są rewolucją amerykańską. 19 kwietnia 1775 roku doszło do pierwszej konfrontacji zbrojnej sił kolonistów z armią brytyjską – bitwy pod Lexington.
[edytuj] Niepodległe Stany Zjednoczone
Walki rozgorzały na większym obszarze. Dowództwo sił kolonialnych zostało powierzona Jerzemu Waszyngtonowi. W wojnie tej wyróżnili się Thomas Jefferson, Benjamin Franklin, John Adams, James Monroe, Tadeusz Kościuszko, Kazimierz Pułaski, Marie Joseph de La Fayette.
Obradujący od 1775 roku II Kongres Kontynentalny w dniu 4 lipca 1776 ogłosił Deklarację Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Oznaczało to formalne zerwanie związków angielskich kolonii w Ameryce Północnej z Wielką Brytanią. Twórcą deklaracji był Thomas Jefferson, a jej sygnatariuszy nazwano Ojcami-Założycelami.
Ustrój powstającego państwa tworzył się w duchu oświeceniowym. Zdecydowano się na monteskiuszowską zasadę trójpodziału władz. W 1787 roku obowiązujące do tej pory Artykuły Konfederacji i Wieczystej Unii zastąpiła pierwsza w świecie konstytucja, której pierwotną wersję przygotowywał James Madison. Nowa ustawa zasadnicza regulowała relacje pomiędzy władzą centralną a stanami. Powstałe państwo było republiką federalną z prezydentem jako głową państwa i Kongresem jako władzą ustawodawczą. Pod względem sposobu sprawowania władzy USA stały się typowym przykładem państwa, w którym występuje system prezydencki – głowa państwa stała jednocześnie na czele gabinetu
Pierwszym prezydentem został Jerzy Waszyngton. Początkowo nowe państwo borykało się z licznymi problemami natury polityczno-społecznej i finansowej. Trwała walka pomiędzy dwoma obozami: Federalistów (późniejszych Republikanów) pragnących silnej władzy centralnej i Antyfederalistów (którzy przekształcili się później w Demokratycznych Republikanów, a następnie w Demokratów) dążących do zachowania odrębności poszczególnych stanów.
Drugą kwestią sporną stało się niewolnictwo: na północy Murzyni byli ludźmi wolnymi, natomiast na południu niewolnikami. Różnice te miały stać się w przyszłości głównym źródłem konfliktów pomiędzy amerykańskimi stanami.
Sytuację finansową nadzorował minister skarbu w gabinecie Washingtona – Alexander Hamilton – przywódca Federalistów i twórca nowej waluty – amerykańskiego dolara.
[edytuj] Rozwój terytorialny i polityka zagraniczna
Pomimo licznych kłopotów wewnętrznych, Stany Zjednoczone z powodzeniem rozszerzały swoje terytorium – w 1803 roku Thomas Jefferson odkupił francuską Luizjanę od Napoleona, co niemal dwukrotnie zwiększyło terytorium kraju. Ponadto w roku 1818 udało się wreszcie (po 10 bitwach) uzyskać terytorium Dakoty.
Resztę mogą państwo znaleść w artykule: USA
[[Kategoria:Państwa świata] [[Kategoria:USA] [[Kategoria:Państwa Ameryki Północnej] [[Kategoria:Ameryka Północna]
