Marcin Czechowic
Z Wikipedii
Marcin Czechowic (ur. w listopadzie 1532 w Zbąszyniu, zm. w listopadzie 1613 w Lublinie) – teolog protestancki, pisarz religijny.
Czechowic reprezentował radykalny nurt plebejski w ruchu braci polskich. Był jednym z pionierów pacyfizmu w Polsce. Głosił całkowity zakaz zabijania (także zwierząt). Jest uznawany za mistrza wczesnej prozy polskiej.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Marcin Czechowic urodził się w rodzinie mieszczańskiej w Zbąszyniu. Zdobył szerokie wykształcenie humanistyczne - kształcił się w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu i w 1554 r. na uniwersytecie w Lipsku. W młodości wyróżniał się głęboką religijnością katolicką. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1555 i objął parafię w Kórniku. Zainspirowany duchem reformacji przeszedł na luteranizm, później kalwinizm. Wyjechał do Wilna, gdzie od ok. 1559 był nauczycielem w szkole kalwińskiej. W 1561 Mikołaj Radziwiłł Czarny wysłał go z misją poselską do Kalwina. W drodze powrotnej zapoznał się z funkcjonowaniem gmin anabaptystów na Morawach. W Wilnie początkowo propagował anabaptyzm, a ok. 1564 ostatecznie przyłączył się do braci polskich. Po opuszczeniu Wilna przeniósł się na Kujawy, aby tam szerzyć idee unitarianizmu. Na Kujawach (głównie w Niemojewie) przebywał w latach 1565-1688. W 1569 przebywał w Rakowie. W latach 1570-1598 był ministrem zboru w Lublinie, gdzie znajdował się jeden z najważniejszych ośrodków arianizmu polskiego. Po śmierci Jana Niemojewskiego w 1598 z którym współpracował od ok. 1564, w lubelskim zborze przewagę uzyskało skrzydło braci polskich o umiarkowanych poglądach. Czechowic zrzekł się funkcji ministra zboru. Zmarł w biedzie i zapomnieniu.
[edytuj] Głoszona doktryna
Jego światopogląd kształtował się pod wpływem Erazma z Rotterdamu, i wczesnochrześcijańskich teologów, takich jak Tertullian i Laktancjusz.
Zainspirowany ideami Socyna zaczął głosić radykalne reformy religijne i społeczne: demokratyzację państwa, zniesienie poddaństwa chłopów, wyrzeczenie się majątków, a także równość wszystkich stanów. Głosił bezwarunkowy pacyfizm: zakaz stosowania przemocy, zakaz prowadzenia wojen i noszenia wszelkiej broni, a nawet zakaz jakiejkolwiek działalności, związanej z wojskiem lub wojną. Odmawiał też prawa do samoobrony i pomocy innym, nawet w słusznej walce.
W sferze religii głosił bezcelowość chrztu nieświadomych dzieci, nie uznawał dogmatu o Trójcy Świętej oraz zaprzeczał boskości Jezusa. Twierdził, że Jezus był tylko człowiekiem, jednak człowiekiem doskonałym, bo urodzonym bez grzechu pierworodnego i jako taki godny jest czci.
Polemizował z polskimi rabinami, szczególnie z Jakubem Nahmanem z Bełżyc, przekonując ich, że negowanie roli Jezusa jako Mesjasza jest błędne. Prezentowana przez Czechowica doktryna miała wpływ na powstanie określenia chrystianie jako zamiennika nazwy bracia polscy.
[edytuj] Najważniejsze dzieła
W 1570 wydany został Sumariusz wierszowane streszczenie Nowego Testamentu.
Najważniejszym dziełem Czechowica są Rozmowy Chrystiańskie, opublikowane w Krakowie w 1575. Zostało napisane w języku polskim w formie dialogów między Nauczycielem i Uczniem. Było pochwałą pacyfizmu i głosiło, że każdy chrześcijanin powinien być gotowy do męczeństwa za wiarę, wyrzec się prywatnego majątku i znosić z pokorą prześladowania. Odmawiał chrześcijanom prawa do zabijania wszelkich istot żywych, twierdząc, że jest to sprzeczne z naukami Jezusa. Uważał, że jedyną bronią chrześcijan powinny być: wiara, nadzieja, miłość, pokora, cierpliwość, uprzejmość, prawda, sprawiedliwość, modlitwa itp. Osoby wierzące nie powinny brać udziału w rządzeniu państwem, ani rozstrzygać sporów w sądach. Nakazywał jednak posłuszeństwo królowi, dopuszczając sprzeciw wobec niesprawiedliwych rządów. To dzieło Czechowica cechuje się wysokim poziomem literackim i artystycznym; przyczyniło się do udoskonalenia literackiej polszczyzny.
Przetłumaczył na język polski i w 1577 opublikował w Rakowie Nowy Testament na użytek zborów ariańskich.
W 1590 wyszła jego polemika z jezuitą J. Wujkiem Wujek to jest krótki odpis.
[edytuj] Bibliografia
- "Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia", Wiedza Powszechna, Warszawa, 1968.
- "Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny.", PWN, Warszawa, 1984, ISBN 83-01-01520-9 t. 1-2, ISBN 83-01-05368-2 t.1
- "Encyklopedyczny słownik sławnych Polaków", Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", Warszawa, 1996, ISBN 83-85207-90-2
