Melecjusz IV Metaksakis

Z Wikipedii

Melecjusz IV Metaksakis - (gr. Μελέτιος Δ΄Μεταξάκης, Meletios IV Metaksakis, ur. 21 września 1871 r., zm. 28 lipca 1935 r.), patriarcha Konstantynopola od 25 listopada 1921 do 20 września 1923, patriarcha Aleksandrii od 20 maja 1926 r. do śmierci.

Melecjusz urodził się 21 września 1871 r. we wsi Parsas na Krecie. W 1889 r. wstąpił do prawosławnego seminarium duchownego w Jerozolimie. W 1892 r. zostaje mnichem i przybiera sobie imię Melecjusz. W 1900 r. ukończył seminarium teologiczne w Jerozolimie i przez patriarchę Jerozolimskiego został sekretarzem Świętego Synodu. W 1910 r. Melecjusz został wybrany metropolitą na Cyprze. Jeszcze w okresie przed I wojną światową rozpoczął rozmowy w Nowym Jorku z przedstawicielami Kościoła Episkopalnego Ameryki w sprawie zaktywizowania kontaktów między dwoma kościołami.

Po śmierci patriarchy Joachima III (12 listopada 1913 r.) Melecjusz wysunął własną kandydaturę na stanowisko patriarchy Konstantynopola, jednak Święty Synod nie uwzględnił jej z przyczyn proceduralnych.

Jako metropolita Aten Melecjusz przybył wraz z grupą wiernych sobie duchownych do Anglii, gdzie prowadził rozmowy na temat odnowienia więzi cerkwi prawosławnej z kościołem anglikańskim. Pobyt Melecjusza w USA w roku 1920 dał impuls do organizowania lokalnej metropolii greckoprawosławnej. Decyzją Melecjusza już jako patriarchy została ona utworzona 17 maja 1922 r. w randze archidiecezji i wkrótce uznana przez władze stanu Nowy Jork. Nowa metropolia zachowywała pewną autonomię organizacyjną, lecz administracyjnie podległa była patriarsze w Konstantynopolu. Na jej czele stał arcybiskup oraz trzech biskupów, wyznaczanych przez Święty Synod.

Melecjusz został wybrany patriarchą ekumenicznym Konstantynopola 25 listopada 1921 r.; był podówczas głową kościoła prawosławnego w Ameryce. Jego intronizacja odbyła się dopiero 6 lutego 1922 r., po przybyciu do Konstantynopola. W czasie uroczystości intronizacyjnych Melecjusz wygłosił mowę programową, zawierającą bardzo ekumeniczne z ducha obietnice otwarcia się patriarchatu na kontakty z innymi wyznaniami chrześcijańskimi.

W 1922 r. albańska cerkiew prawosławna jednostronnie ogłosiła autokefalię, nie uznaną przez Melecjusza. Samodzielność cerkwi albańskiej zaakceptował dopiero w 1937 r. patriarcha Beniamin.

W 1923 r. Melecjusz zwołał do Konstantynopola kongres kościołów prawosławnych, na którym zaproponowano szereg reform kościoła prawosławnego. W kongresie, trwającym od 10 maja do 8 czerwca 1923 r. uczestniczyli przedstawiciele autokefalicznej cerkwi greckiej, cypryjskiej, serbskiej i rumuńskiej. Swych delegatów nie wysłali, choć otrzymali zaproszenie, patriarchowie jerozolimski, antiocheński i aleksandryjski, natomiast cerkiew bułgarska przy wysyłaniu zaproszeń została pominięta.

Jedną z najważniejszych zmian była szeroko dyskutowana reforma kalendarza prawosławnego oraz propozycja przejścia na nowy kalendarz, nazwany nowojuliańskim. Zgodnie z propozycjami święta prawosławne miały być obchodzone częściowo zgodnie z kalendarzem gregoriańskim, częściowo zaś z uwzględnieniem lokalnych tradycji wschodnich.

Zmodyfikowany kalendarz nowojuliański został początkowo przyjęty przez patriarchat w Konstantynopolu, jak również przez cerkwie grecką, cypryjską i rumuńską. Patriarchaty wschodnie (aleksandryjski, antiocheński i jerozolimski), jak również klasztory na Górze Athos odrzuciły jednak propozycję reformy, pozostając przy dotychczasowym kalendarzu juliańskim. Nowy kalendarz napotkał sporo przeciwników oraz wywołał burzliwe dyskusje, w wyniku których dochodziło do zmiany w nastawieniu i w niektórych przypadkach akceptacji reform. Zmiana przyjmowana była jednak z dużymi oporami i wprowadzono ją tylko w niektórych cerkwiach autokefalicznych, część z nich do dziś stosuje kalendarz starego stylu.

W późniejszym okresie nowy kalendarz zaakceptowały patriarchaty antiocheński i aleksandryjski, a także autokefaliczne cerkwie polska i bułgarska (dopiero w 1968 r.), natomiast zmian nie przyjęły autokefaliczne cerkwie serbska, rosyjska, patriarchat jerozolimski i oraz klasztory na Górze Atos.

Na zainicjowanym przez Melecjusza IV kongresie prawosławnym w 1923 r. padły także propozycje innych, wręcz rewolucyjnych zmian, takich jak np. umożliwienie wyższemu duchowieństwu wstępowanie w związki małżeńskie, zezwolenie na kolejne małżeństwo dla kapłanów niższego szczebla, zniesienie stanu zakonnego i likwidacja klasztorów, likwidacja postów, zniesienie obowiązku noszenia wyróżniającego stroju przez duchowieństwo itp.

Od początku rządów Melecjusza na tronie patriarszym ciągnęły się skierowane pod jego adresem oskarżenia o niekanoniczność jego wyboru. Oskarżano go m.in. o przekupstwo i działanie na niekorzyść urzędu patriarchy. Szczególną niechęć wywołały jego próby wprowadzenia bardzo nowatorskich reform, co ściągnęło na niego gniew duchowieństwa oraz wiernych, przywiązanych do tradycji. 1 czerwca 1923 r. odbył się w Konstantynopolu mityng będący protestem przeciwko reformatorskiej działalności Melecjusza. Jego następstwem było dążenie do usunięcia patriarchy z tronu. 1 lipca pod pretekstem kłopotów zdrowotnych Melecjusz opuścił Konstantynopol, natomiast 20 września 1923 r. pod naciskiem rządu greckiego ustąpił z godności patriarchy ekumenicznego.

Niespełna trzy lata później, 20 maja 1926 r. Melecjusz został wybrany patriarchą Aleksandrii (jako Melecjusz II). Godność tę sprawował aż do śmierci, podejmując w międzyczasie szereg inicjatyw ekumenicznych. Prowadził m.in. kolejne rozmowy z przedstawicielami kościoła anglikańskiego w sprawie zbliżenia obydwu wyznań.

Melecjusz zmarł 28 lipca 1935 r. Został pochowany w Kairze.

Patriarcha ten jest oceniany bardzo różnie i najczęściej są to oceny skrajnie rozbieżne. Docenia się jego niektóre inicjatywy, jak np. podjecie rozmów ekumenicznych z kościołem anglikańskim, czy stworzenie nowej organizacji kościelnej w Stanach Zjednoczonych, a jednocześnie podkreśla, iż bardzo często działalność Melecjusza przynosiła więcej szkód, niż korzyści poprzez bardzo kontrowersyjne i niepopularne decyzje. Doszło nawet do tego, iż w wielu prawosławnych publikacjach, Melecjusz przedstawiany jest jako mason, choć bezpośrednich dowodów na przynależność patriarchy do loży masońskiej nie ma.