Natalia Gąsiorowska
Z Wikipedii
Natalia Gąsiorowska-Grabowska (ur. 20 maja 1881 w Orzycu koło Makowa, b. województwo białostockie, zm. 30 listopada 1964 w Warszawie), historyczka polska, badaczka dziejów ruchu robotniczego, profesor Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Warszawskiego, profesor i rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Łodzi, członkini PAN.
Była córką Józefa Gąsiorowskiego (zubożałego szlachcica) i Marii z Trawińskich (urzędniczki); wychowywała się w trudnych warunkach materialnych, od młodości przyjaźniła się m.in. z Marią Koszutską i Leopoldem Infeldem. Kształciła się na pensji H. Czarnockiej w Warszawie (do 1897), następnie na Kursie Pedagogicznym w Warszawie (1902-1903). W latach 1903-1904 studiowała historię i historię prawa na uniwersytecie w Heidelbergu, 1904-1905 historię na uniwersytecie w Paryżu i ekonomię w Ecole de Droit i w College de France w Paryżu, 1906-1910 historię na Uniwersytecie Lwowskim. Później uzupełniała studia na uniwersytetach w Paryżu i Hamburgu (1925-1926). Wśród jej wykładowców byli m.in. Ludwik Krzywicki, Ludwik Finkel oraz Szymon Askenazy, pod opieką którego obroniła w 1910 doktorat na podstawie pracy Wolność druku w Królestwie Kongresowym 1815-1830. W latach 1897-1903 była nauczycielką historią w szkołach prywatnych w Warszawie, działała jednocześnie w organizacjach rewolucyjnych (Koło Kobiet w Warszawie, kierowane przez Stefanię Sempołowską, zrzeszenie studenckie "Spójnia", PPS, PPS-Lewica). Od 1905 prowadziła wykłady z historii w Towarzystwie Kultury Polskiej we Lwowie; w latach 1914-1918 uczyła historii w szkołach żydowskich w Warszawie, a od 1918 wykładała historię Polski i powszechną historię gospodarczą w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie i Łodzi(kierowała Katedrą Historii Gospodarczo-Społecznej i Powszechnej Nowożytnej). W 1918 wstąpiła do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski.
W 1933 habilitowała się na Uniwersytecie Warszawskim (na podstawie pracy Polityka gospodarcza Robespierre'a) i objęła Katedrę Historii Społeczno-Gospodarczej i Geografii Historycznej (jako docent, 1934-1939). W czasie okupacji niemieckiej brała udział w tajnym nauczaniu w ramach Wolnej Wszechnicy Polskiej; lata 1944-1945 spędziła w Niemczech na przymusowych robotach. Po wojnie została profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie była dyrektorem Instytutu Historycznego (1945-1958) oraz kierownikiem Katedry Historii Polski (1945-1952); w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Łodzi pełniła funkcję rektora (1946-1948) oraz kierownika Katedry Historii Polski (1946-1952). W Ministerstwie Oświaty kierowała w latach 1946-1951 Komisją Programową Historii, a w Instytucie Historii PAN przewodniczyła Radzie Naukowej (od 1953). Pracowała także w Zakładzie Historii Partii przy KC PZPR w Warszawie (1956-1959) oraz była przewodniczącą Rady Naukowej Pracowni Historii Stosunków Polsko-Radzieckich PAN (od 1961).
Od 1952 członek rzeczywisty PAN, w latach 1955-1957 zasiadała w Prezydium Akademii. Pełniła również funkcję prezesa Oddziału Łódzkiego (1951-1953) i prezesa Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego (1953-1956) oraz przewodniczyła Sekcji Historii Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. Od 1950 należała do PZPR. W 1951 otrzymała nagrodę państwową I stopnia za całokształt pracy naukowej, ze szczególnym uwzględnieniem badań nad dziejami górnictwa i hutnictwa oraz przemysłu w Polsce w XIX wieku; odebrała również doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego (1961) oraz wysokie odznaczenia państwowe: Order Budowniczych Polski Ludowej (pośmiertnie, 1965), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Order Sztandaru Pracy I klasy.
W pracy naukowej specjalizowała się w nowożytnej historii gospodarczej, historii polskiego ruchu robotniczego oraz metodologii historii. Zgromadziła obszerne materiały do dziejów górnictwa, hutnictwa, włókiennictwa w Królestwie Polskim w początkowym okresie kapitalizmu, zainicjowała badania nad dziejami przemysłu i klasy robotniczej okręgu łódzkiego. Prowadziła badania nad najnowszymi dziejami Bułgarii oraz metodami pracy naukowej i nauczania historii w ZSRR. Współpracowała z wieloma pismami, m.in. "Myślą Socjalistyczną", "Wiedzą", "Światłem", "Kuźnią", "Myślą Współczesną", "Z Pola Walki", "Wiadomościami Historycznymi", w latach 1950-1956 była redaktorem "Przeglądu Nauk Historycznych i Społecznych". Brała udział m.in. w Zjeździe Nauczycieli Radzieckich w Moskwie (1930) oraz Międzynarodowych Kongresach Historycznych w Oslo (1928), Warszawie (1933), Zurychu (1938).
[edytuj] Dorobek
Ogłosiła ponad 300 prac naukowych, m.in.:
- Ruch socjalistyczny i zawodowy wśród kobiet. Prawo wyborcze kobiet (1907)
- Zarys dziejów Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Przyczyny powstania rewolucji, przebieg jej i skutki (1907)
- Przesądy antysemickie w świetle cyfr i faktów (1909)
- Historia zakonów w Polsce (1910)
- Historia Polski w nauczaniu analfabetów dorosłych (1916)
- Historia Polski porozbiorowej (1917)
- Historia powszechna ze szczególnym uwzględnieniem historii Polski (1920)
- Górnictwo i hutnictwo w Królestwie Polskim (1922)
- Historia społeczno-gospodarcza Polski (1932)
- Kapitalizm w rozwoju dziejowym (1946)
- W stulecie Wiosny Ludów (1948-1953, 5 tomów, redaktor)
- Położenie i walka ekonomiczna i polityczna górników z okupantem niemieckim w Królestwie Polskim w czasie I wojny imperialistycznej (1952)
- Proces kształtowania się klasy robotniczej na ziemiach polskich (1955)
- Okręg łódzki w rewolucji 1905-07 (1956)
- Życie i działalność Marii Koszutskiej (1961, w: Pisma i przemówienia M. Koszutskiej)
[edytuj] Źródła
- Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983.
- J. Kita, R. Stobiecki, Słownik biograficzny historyków łódzkich, Łódź 2000.
