Paluzy

Z Wikipedii

Współrzędne: 54°8' N 20°58' E54.1333333 20.9666667 (Paluzy)


Paluzy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bisztynek
Położenie	54° 8' N 20° 58' E
Strefa numeracyjna (do 2005)	89
Tablice rejestracyjne	NBA
Położenie na mapie Polski Paluzy

Paluzy (niem. Plausen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

[edytuj] Historia

Nazwy wsi: 1355 - Paluzen, 1533 - Plaussen.

Akt lokacyjny wsi 10 marca 1345 wystawili prepozyt Jan z kapituły warmińskiej i warmiński wójt krajowy Henryk von Luter. Zasadźca miał do osadzenia 66 włók czynszowych na prawie chełmińskim, a na całość wsi składało się jeszcz 8 włók sołeckich i 6 włók na uposażenie parafii.

Druga karczma we wsi powstała w roku 1615. Biskup warmiński Szymon Rudnicki nadał za wierną służbę swojemu mierniczemu Eustachowi Kreczmarowi, obywatelowi i patrycjuszowi reszelskiemu jedną morgę ziemi na postawienie karczmy. Miał on płacić roczny czynsz w wysokości dwóch grzywien.

Przy kościele funkcjonowała szkoła parafialna. Udokumentowane jej istnienie znane jest z drugiej połowy XVIw. Szkoła powszechna w Paluzach w 1935 roku miała dwóch nauczycieli i 80 uczniów.

Po 1945 wieś sołecka.

[edytuj] Kościół

Kościół w Paluzach jest budowlą gotycką, orientowaną, murowaną z cegły o wątku polskim na podmurowaniu z kamieni polnych. Salowy na rzucie prostokąta, z zakrystią od północy zamieniną na kaplicę chrzcielną, kruchtą od południa oraz kwadratową wieżą od zachodu. W 1890 korpus budowli przedłużono ku wschodowi o jedną oś okienną oraz dobudowano prezbiterium z zakrystiami. W nawie i kruchtach stropy drewniane, przy czym strop w kruchcie ozdobiony jest polichromią zapewne z 1698r. W dawnej zakrystii (obecnie kaplica chrzcielna) sklepienie krzyżowo-żebrowe pokryte jest polichromią barokową. Na siodłowym dachu wieży choragiewka z datami 1400 i 1934. Ta ostatnia dotyczy daty odnowienia kościoła. Do zabytkowego wyposażenia kościoła należy zaliczyć: malowane sceny ze Starego Testamentu na barokowej emporze organowej, dwa konfesjonały, siedem świeczników ołtarzowych z z XVIIIw., cztery barokowe świeczniki procesyjne, osiem obrazów Apostołów z końca XVII i rzeźby z pierwszej połowy XVIII w.

[edytuj] Demografia

W roku 1783 we wsi było 66 domów. Mieszkańcy: w 1820 - 328 osób, 1848 - 522, 1939 - 561, 1998 - 324.

Zobacz też:

Parafia Narodzenia NMP w Paluzach

[edytuj] Bibliografia

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom VIII (str. 241 - hasło Plausen), Warszawa, 1887.
Biskupiec z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn, 1969. (str. 171)
"Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii", Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1973 (str. 69-71)
Jan Chłosta, Słownik Warmii, Wydawnictwo LITTERA, Olsztyn, 2002, ISBN 83-914158-5-6