Popielica

Z Wikipedii

Popielica
Po lewej popielice, po prawej żołędnica
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Szczep	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Rodzina	popielicowate
Rodzaj	Glis Brisson, 1762[1]
Gatunek	popielica
Nazwa systematyczna
Glis glis
(Linnaeus, 1766)
Status ochronny
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) EX EW CR EN VU NT LC Kategoria: podwyższonego ryzyka
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Popielica (Glis glis) – ssak z rodziny popielicowatych (Gliridae), jedyny przedstawiciel rodzaju Glis. Jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt oraz objęta jest Konwencją Berneńską. W Polsce objęta jest ochroną gatunkową.

Spis treści 1 Występowanie 2 Opis 3 Zagrożenia i ochrona 4 Ciekawostki 5 Zobacz też 6 Linki zewnętrzne 7 Przypisy

[edytuj] Występowanie

Popielica występuje w Europie Środkowej i południowej (od Francji i północnej Hiszpanii aż po Wołgę), na Kaukazie, w północnej Azji Mniejszej, w Iranie i Turkiestanie. W Polsce w odpowiednich środowiskach w górach i na pogórzu występuje dość licznie, jednak na niżu jej stanowiska są znacznie rzadsze. Częściej jest spotykana w Krainie Świętokrzyskiej i na południowej Lubelszczyźnie, nieliczne stanowiska znane są w reszcie kraju (jednak w północnej części Polski jest ich zaledwie kilka).

[edytuj] Opis

Jest to duży gryzoń, wielkością zbliżony do szczura. Jeżeli mamy okazję się jej dobrze przyjrzeć, nie ma możliwości pomyłki z żadnym innym zwierzęciem. Futerko na grzbiecie jest koloru szarego (popielatego), na brzuszku jasne (białe lub białoszare). U starych osobników grzbiet może mieć rudawy odcień. Granica między barwą grzbietu i brzucha jest wyraźna. Uszy spore, wyraźnie widoczne (mocno wystające z futerka), z wierzchu szaro pigmentowane, od wewnątrz cieliste. Oczy duże, ciemne. Ogon puszysty, popielaty. Długość ciała 13-18 cm, ogona 12-15 cm.

W porównaniu z innymi pilchowatymi popielicę łatwo odróżnić po wielkości (jest wyraźnie większa od orzesznicy czy koszatki), kolorze futerka (orzesznica jest brązowopomarańczowa, pozostałe gatunki są szarobrązowe, często z rudym odcieniem), szaro-białym ubarwieniu pyszczka (brak czarnej przepaski, biegnącej od oka do ucha, charakterystycznej dla żołędnicy i koszatki).

Popielice podczas żerowania wydają bardzo charakterystyczne głosy. Przypominają one gardłowe chrząknięcia lub kwiknięcia, brzmiące jak kriii lub uiii, i trwają około 1-2 sekundy. Dochodzą one z koron drzew i są nie do pomylenia z głosami innych gatunków zwierząt. Szczyt aktywności głosowej popielic przypada na drugą połowę sierpnia, jednak w miejscach dużych zagęszczeń tych zwierząt aktywne są przez cały okres letni. W latach, kiedy brakuje im pokarmu, aktywność głosowa tych ssaków spada do zera.

Gatunek występuje w starszych lasach liściastych i mieszanych. Wystarczają jej drzewostany jednopiętrowe, jednak bardzo ważne jest pełne zwarcie koron drzew. Najczęściej spotykana jest w drzewostanach bukowych lub z domieszką starych buków, grądowych oraz w lasach mieszanych.

Popielice są aktywne nocą, dzień przesypiając w kryjówkach. Poruszają się prawie wyłącznie w koronach drzew, bardzo zwinnie przebiegając po nawet dość cienkich gałęziach i przeskakując między nimi. Poza poszukiwaniem miejsca hibernacji sporadycznie schodzą na ziemię.

Ze snu zimowego popielice budzą się bardzo późno – najczęściej w maju, rzadziej na początku czerwca. Po długim okresie żerowania samice rodzą raz do roku w sierpniu do 11 młodych. Najczęściej dopiero osobniki w drugim roku życia uzyskują dojrzałość płciową. Gniazda zakładane są w dziuplach, bardzo rzadko na strychach śródleśnych lub przyleśnych budynków. Gniazdo zbudowane jest z liści znajdujących się najbliżej otworu wejściowego do dziupli, przy czym zrywane są wyłącznie świeże liście. Młode rodzą się nagie i ślepe, ważą 1-2 gramy, po około 22 dniach otwierają oczy, zaś gniazdo opuszczają po około miesiącu.

Rozród popielic jest uzależniony od obfitości pożywienia. W latach, kiedy dominujący gatunek drzewa (buk, dąb lub grab) nie owocuje, popielice praktycznie nie przystępują do rozrodu. Wówczas wzbudzają się ze snu zimowego później (początek czerwca), zaś zasypiają już we wrześniu.

Późnym latem lub wczesną jesienią popielice zapadają w sen zimowy. Wówczas schodzą z drzew na ziemię i zakopują się w niej na głębokość 30–50 cm. Często wykorzystują okolice śródleśnych budynków, zakopując się przy ich fundamentach lub pod klepiskami. Zimuje najczęściej jeden osobnik, rzadziej kilka (samica z potomstwem). Hibernują zwinięte w kłębek, przykryte ogonkami. Wszystkie procesy życiowe są wówczas silnie zwolnione – serce bije w tempie kilku uderzeń na minutę, temperatura ciała obniża się do kilku stopni powyżej zera. Przesypiają całą zimę bez przebudzenia.

Podstawowym pokarmem popielicy są owoce i nasiona drzew. Późną wiosną i wczesnym latem są to najczęściej owoce miękkie (czereśnie, jabłka), później – owoce drzew leśnych (bukiew, żołędzie, orzechy laskowe, owoce grabu i wiele innych). Wczesną wiosną odżywia się pączkami drzew i młodymi listkami. Pokarm zwierzęcy stanowi niewielki udział w jej diecie. Zjada bezkręgowce, a także lęgi ptaków (jaja i pisklęta).

[edytuj] Zagrożenia i ochrona

Podstawowe zagrożenia dotyczą przekształceń naturalnego środowiska, czyli zmian w drzewostanach: przerzedzanie drzewostanów (powoduje rozluźnienie zwarcia koron drzew i niemożność przemieszczania się popielic), fragmentacja drzewostanów (powstają małe, izolowane populacje tych gryzoni; bardzo często nawet niewielkie drogi śródleśne, nad którymi korony drzew się nie stykają, stanowią dla popielic barierę nie do przebycia); zmniejszanie się powierzchni starych drzewostanów, w których popielice znajdują odpowiednie warunki do życia (baza pokarmowa, kryjówki).

W Polsce realizowano dwa projekty, mające na celu ochrone popielic. Na terenach, gdzie popielice nie występują, zaś warunki środowiskowe wydają się być dla nich odpowiednie, można przeprowadzać introdukcje/reintrodukcje tych ssaków. W Polsce przeprowadzono (Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra” oraz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) dwie udane akcje tego typu. Na terenie Sierakowskiego Parku Krajobrazowego popielica występowała jedynie na jednym stanowisku – dokonano udanej reintrodukcji w innych, sprzyjających miejscach.

Obecnie prowadzi się większy eksperyment – reintroducji tego gatunku do podszczecińskiej Puszczy Bukowej, gdzie popielica najprawdopodobniej niegdyś występowała. Jednak w XVII w. (co pokazują stare mapy) kompleks ten był doszczętnie wycięty, co spowodowało wymarcie tamtejszej populacji. Niestety – po odnowieniu się Puszczy popielice nie mogły zasiedlić tego terenu, gdyż brakowało połączeń korytarzami leśnymi z innymi terenami zasiedlonymi przez popielice. W roku 2003 wpuszczono pierwszych 25 osobników, w kolejnych latach wpuszczano następne 20-30 zwierząt. Początek eksperymentu jest bardzo udany – wiele wypuszczonych zwierząt jest stale śledzonych przez naukowców (mają założone nadajniki telemetryczne) i okazuje się, że w nowym miejscu radzą sobie bardzo dobrze.

Braki kryjówek można zniwelować poprzez wieszanie budek lęgowych zastępujących dziuple. Mają one dość niecodzienny wygląd – otwór wejściowy znajduje się od strony pnia. W roku 2005 rozwieszono (Towarzystwo Przyrodnicze "Bocian") ponad 600 budek na granicy Radomszczyzny i Kielecczyzny. Jeszcze w tym samym roku w 19 budkach stwierdzono popielice lub ślady ich występowania.

[edytuj] Ciekawostki

• W czasach panowania Rzymu były hodowane do celów kulinarnych
• W średniowieczu futra z popielic były noszone przez najzamożniejszą warstwę społeczną.

[edytuj] Zobacz też

• Ssaki Polski
• Lista gatunków zwierząt objętych ścisłą ochroną

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Projekt ochrony popielicy i koszatki, realizowany przez TP "Bocian"
• Projekt reintrodukcji popielic, realizowany przez PTOP "Salamandra"

Przypisy